arch/ive/ief (2000 - 2005)

Empire: het hoogste stadium van het kapitalisme
Peter Tom Jones (Attac-Leuven, co-auteur Ya Basta, Globalisering van onderop!, 'Genua-getuige', pjones@mec.ua.pt)

"Er is een oude legende, die ons iets over de toekomst van het communisme kan leren; die van Sint Fransiscus van Assisi. In de postmoderne tijd bevinden we ons opnieuw in de situatie van Fransiscus. Tegenover de ellende van de macht plaatste hij de vreugde van het zijn. Hij stelde een omwenteling voor, waarbij geen enkele macht domineert – omdat de rechtstreekse macht van het volk, communisme, samenwerking en revolutie bij elkaar zouden horen op een liefdevolle, eenvoudige en onschuldige manier. Dit is de onmiskenbare lichtheid en vreugde van het communist zijn in deze tijd."

Tot daar de vreemdsoortige slotpassage van Empire , het buitengewoon controversiële boek van Antonio Negri en Michael Hardt, twee libertair-socialistisch-geïnspireerde filosofen. Het is een understatement om te stellen dat dit geschrift als een bom is ingeslagen. Ongetwijfeld vormt dit werk het meest besproken en bediscussieerde linkse boek van de laatste twintig jaar. Voor iedereen die de hedendaagse wereldsituatie beter wenst te begrijpen, loont het beslist de moeite om dit werk ter hand te nemen. We moeten er nochtans bij vermelden dat Empire geen hapklare brok is. Het vereist een grondige voorkennis en zelfs dan is het een loodzware opdracht om de 478 bladzijden te verteren. Momenteel is het boek alleen in het Engels en het Frans beschikbaar. Naar verluidt zou binnen afzienbare tijd een Nederlandstalige versie beschikbaar zijn.

Empire vormt een bijzonder geslaagde poging om het marxisme te actualiseren aan de 21e eeuw. Wat zo opvallend is aan dit boek, is dat het verbazingwekkend optimistisch is. Negri en Hardt postuleren dat de gepostmoderniseerde wereldeconomie helemaal niet oppermachtig is maar integendeel de kiemen in zich draagt van haar eigen ondergang. De Sloveense filosoof Zizek noemde Empire 'een Communistisch Manifest voor de 21e eeuw', terwijl Frederic Jameson, één van de invloedrijkste postmoderne marxisten van vandaag, Empire typeerde als 'de eerste grote theoretische synthese van het nieuwe millennium'. De verwijzing naar het (korte) Communistisch Manifest gaat slechts ten dele op. Veeleer kan het de vergelijking doorstaan met Das Kapital, Marx' magnum opus. In tegenstelling tot andere boeken van de andersglobaliseringsbeweging zoals No Logo is dit geen journalistieke studie van het hedendaagse kapitalisme maar een interdisciplinair werk dat poogt een totaalanalyse te leveren van het tijdperk van de neoliberale globalisering. Empire reflecteert over recht, cultuur, politiek en economie, en maakt gebruik van een jargon dat put uit het marxisme maar tegelijkertijd ook uit het Franse poststructuralisme en deconstructie-denken (voortbouwend op Foucault, Deleuze, Guattari, Debord) evenals uit het gedachtegoed van Spinoza.

De stellingen van Negri en Hardt zijn bijzonder eigenzinnig, inspirerend, vaak provocerend en verdienen aldus een nadere beschouwing. Omdat het boek zo uitgebreid em alomvattend is, vormt het een onmogelijke opgave om een totaaloverzicht te geven van dit grensverleggende werk. Daarom zullen we ons hier noodgedwongen moeten beperken tot enkele kernaspecten. We verwijzen althans graag naar een heleboel andere en ruimere besprekingen die in de Nederlandsche taal beschikbaar zijn.

Sleutelvragen en fundamentele uitgangspunten

Waarin verschilt de imperiale heerschappij van het geglobaliseerde kapitalisme van het imperialisme, zoals het door de marxistische traditie gedefinieerd werd? Welke economische, technologische, maatschappelijke en politieke veranderingen in de wereld hebben deze overgang mogelijk gemaakt en begeleid? Welke controlemechanismen en welke manieren voor het vinden van consensus zullen op wereldwijde schaal ontstaan? En welke consekwenties heeft dat voor de sociale conflicten in de staten in het Westen, in de nieuwe geïndustrialiseerde landen en in de 'Derde Wereld'? In een notedop vormen dit de sleutelvragen die Negri en Hardt zich stellen.

Deze vragen koppelen zij aan twee fundamentele overwegingen die aan de basis van het boek liggen. Primo. Er kan geen geglobaliseerde markt bestaan zonder één of andere juridische ordening. Op haar beurt kan deze rechtsorde niet naar behoren functioneren zonder een macht die haar werking garandeert, kortom een nieuwe vorm van soevereiniteit. Negri en Hardt noemen dit het Imperium, het politieke subject dat daadwerkelijk de wereldmarkt regelt, de soevereine macht die de wereld regeert. Secundo. Deze imperiale wereldmarkt roept eigentijdse vormen van (re)productie, ongehoorzaamheid, rebellie en klassenstrijd op.

De éénsluidende regeringslogica van het Imperium

De recente uitholling van de soevereiniteit van de natiestaat als gevolg van de neoliberale globalisering betekent niet dat de soevereiniteit op zich als dusdanig afgenomen is. Maar, aldus Negri en Hardt, deze soevereiniteit heeft een nieuwe, complexe, gemengde vorm aangenomen, die samengesteld is uit een reeks nationale en supranationale organismes die met elkaar in een éénsluidende imperiale regeringslogica verenigd zijn: het Imperium. Wat betekent deze nuance tussen imperiaal en imperialistisch in concreto en wat zijn de implicaties hiervan? Welnu, het Imperium – het wereldrijk waar het kapitaal regeert – betekent het einde van het klassieke imperialisme. In een sleutelpassage stellen Negri en Hardt: "Het imperialisme bestaat niet langer. Dat laatste begrip herinnert ons aan de grensoverschrijdende expansie van de westerse natiestaat; en refereert naar de creatie van koloniale verhoudingen ten koste van volkeren in de toenmalige Derde Wereld. Imperialisme stond voor militaire, culturele, economische staatsagressie van de dominante westerse natiestaten tegen armere landen. Tijdens die periode konden alle gebieden van de wereldkaart gecodeerd worden in verschillende kleuren: rood voor de Britse gebieden, blauw voor de Franse, groen voor de Portugese, enzovoort. De natiestaat vormde de hoeksteen van dat imperialisme. We bevinden ons thans in een nieuwe situatie, of we bewegen althans zeer snel naar een toestand waarin de imperialistische hiërarchisering van de continenten en naties aan het verdwijnen is. Alles is zich aan het reorganiseren. Er ontstaat een oriëntatie naar een nieuwe en uniforme horizon van het Imperium. De overgang naar het Imperium vloeit voort uit de deemstering van de moderne soevereiniteit. In tegenstelling tot het imperialisme, vestigt het Imperium geen territoriaal machtscentrum en baseert het zich niet op vastgelegde grenzen. Het is een gedecentraliseerd en gedeterritorialiseerd regeringsapparaat, dat geleidelijk de hele wereld integreert binnen haar open grenzen. De verschillende nationale kleuren van de eertijdse imperialistische wereldkaart worden met elkaar versmolten tot de wereldwijde regenboog van het Imperium." In mensentaal: de klassieke indeling van de wereld – bedacht tijdens het Koude Oorlog-tijdperk – in een Eerste (het Westen), Tweede (het Oostblok) en Derde (het Zuiden) wereld, is anno 2002 te eenvoudig om het hedendaagse complexe wereldsysteem te beschrijven. Meer en meer vinden we de Derde wereld in de Eerste en de Eerste in de Derde, terwijl de Tweede is afgegleden naar het niveau van de Derde. De wereld begint zich meer en meer om te vormen naar wat Ignacio Ramonet in zijn boek Géopolitique du chaos (1997) het Archipelmodel noemt: steeds meer eilanden van armen en uitgeslotenen in het Noorden, evenals kleinere eilandjes vol rijken in het Zuiden. Er is dus sprake van een dubbele polarisering: tussen Noord en Zuid enerzijds, maar tegelijkertijd ook binnen de landen van het Noorden én het Zuiden. Dit neoliberale Imperium heeft geen centrum. Negri en Hardt noemen het een 'niet-plaats'. Er is niet langer een Winterpaleis dat kan bestormd worden. De overgang van het imperialisme naar het Imperium heeft dan ook verregaande konsekwenties wat betreft het mogelijke verzet ertegen. Provocerend stellen Hardt en Negri dat de tactische overwegingen van de oude revolutionaire school volkomen inefficiënt zijn geworden: "de enige beschikbare strategie voor de nieuwe strijdbewegingen is die van een consituerende tegenmacht die in de schoot zelf van het Imperium ontstaat." "Wie het Imperium in naam van de natiestaat wil bestrijden, ontkent volledig de supranationale bevelstructuur, haar Imperiale vorm en klassenkarakter", aldus de gevleugelde woorden van Negri en Hardt.

Waarom hanteren de auteurs een relatief vaag begrip voor wat velen gewoon als VS-imperialisme na de val van de Muur bestempelen? Negri en Hardt verdedigen de ogenschijnlijk gewaagde stelling dat, hoewel de VS als hypermacht een vooraanstaande rol speelt, het Imperium niet Amerikaans is. Het is gewoon kapitalistisch.

Biopolitiek

Een tweede cruciaal maar vrij moeilijk te vatten begrip in Empire is het concept biopolitiek, dat de auteurs ontlenen van Foucault. De overgang van het imperialisme naar het Imperium is gepaard gegaan met een transformatie van de wereldeconomie en een nieuwe internationale arbeidsdeling. In het proces dat door vele auteurs postmodernisering wordt genoemd, nam de industriële fabrieksarbeid af in het Noorden en werd die grotendeels verplaatst naar het Zuiden, terwijl in het Noorden prioriteit werd verleend aan de immateriële, intellectuele arbeid in de dienstensector. In dit post-fordistisch arbeidsproces neigt de creatie van rijkdom meer en meer naar wat de auteurs biopolitieke reproductie noemen, dat wil zeggen de productie van het maatschappelijke leven zelf, waarin de politiek, de economie, de cultuur toenemend met elkaar samenvallen en in elkaar opgaan. Eenvoudiger uitgedrukt: het Imperium ontwikkelt controleapparaten die alle aspecten van het leven binnendringen, wat volgens Negri en Hardt uitloopt op een totalitaire manipulatie van alle activiteiten, het milieu, de sociale en culturele verhoudingen, enzovoort. De vervreemding gebeurt met andere woorden niet langer uitsluitend in het economische productieproces maar eveneens in alle domeinen daarbuiten. De grens tussen het economische productieproces en de dagelijkse reproductie van de maatschappij is bijzonder vaag geworden. Dit proces noemen de auteurs onomkeerbaar. Eens te meer reiken ze ons een gewaagde analyse aan wanneer ze op zoek gaan naar de oorzaken van deze transformaties. Volgens Hardt en Negri is de overgang naar het Imperium een directe reactie op het historische verzet van de arbeidersklasse, de proletariërs en boeren van de 'Derde Wereld' evenals van tal van emancipatiebewegingen. Het kapitalisme moest zich aanpassen om opnieuw met de scepter te kunnen zwaaien: het moest het imperialisme overstijgen ten einde te overleven.

De multitude

Hoewel het Imperium volgens Negri en Hardt totalitair is en nog efficiënter functioneert dan haar imperialistische voorgangers, biedt de overgang naar het Imperium nieuwe mogelijkheden voor de bevrijdingskrachten. De evoluties binnen het wereldkapitalisme hebben met andere woorden een immense weerslag op het potentieel verzet. Het Imperium creëert immers een groter potentieel voor verregaande internationale samenwerking en intermenselijke relaties. Daarnaast veroorzaakt het massale migratiestromen die het onmogelijk in het gareel kan houden. De opdracht voor de bevrijdingskrachten bestaat er niet in om weerstand te bieden tegen het globaliseringsproces op zich, maar om het te reorganiseren naar progressieve doeleinden. De neoliberale globalisering moet bestreden worden met een democratische tegenglobalisering van onderuit. Ook hier zijn Negri en Hardt vernieuwend en introduceren zij een derde cruciaal concept in hun werk: de multitude, zeg maar het postmoderne proletariaat. Daar zijn twee belangrijke redenen voor. Primo. Met dit begrip wensen zij bewust het aspect 'loonarbeid' te overstijgen. De nieuwe internationale arbeidsdeling die in het Imperium tot stand is gekomen, brengt immers met zich mee dat een klassenanalyse vandaag een stuk complexer is dan tijdens de opkomst van het industrialisme. Het heeft al even weinig zin om het begrip proletariaat zodanig uit te breiden zodat bijna iedereen – zowel de hoogopgeleide IT-specialist als de laaggeschoolde bandwerker – eronder valt, als stijfhoofdig vast te houden aan de industriële invulling ervan. Secundo. De kapitalistische warenlogica is uitgebreid tot alle domeinen van het leven. Een anti-kapitalistische strijd moet dan ook breder opgevat worden dan louter in de economische productiesfeer. De multitude vertegenwoordigt, of beter, is het netwerk van progressieve organisaties, actiegroepen en kritische individuen aan de basis, net het spiegelbeeld van de supranationale mogendheden zoals de Wereldhandelsorganisatie en het IMF. Negri en Hardt zien een grootse rol weggelegd voor de mulititude. Tegenover de neoliberale monocultuur belichaamt de multitude de strijd voor de vrijwaring van al datgene dat niet reduceerbaar zou mogen zijn tot koopwaar. In het verlengde daarvan, steken Hardt en Negri de loftrompet voor de mondiale 'nomade', het subject dat zich onttrekt aan de discipline van het kapitalistische systeem. Provocerend stellen zij: "De wil om tegen te zijn heeft een lichaam nodig dat ongeschikt is om zich aan te passen aan een gezinsleven, fabriekswerk, een traditioneel seksleven, enzovoort. Als je merkt dat je lichaam die 'normale' manieren van leven afwijst, wanhoop dan niet – prijs jezelf gelukkig!"

Empire en de andersglobaliseringsbeweging

Hardt en Negri beschrijven het fundamenteel nieuwe van strijdbewegingen zoals de Palestijnse intifada en de Zapatistische rebellie. Alhoewel deze vormen van verzet diep geworteld zijn in de lokale tradities, slaan zij – wegens het gebrek aan een zichtbare gemeenschappelijke vijand – onmiddellijk over naar het mondiale niveau en viseren zij de constitutie van het Imperium in haar algemeenheid. Jammer genoeg werd Empire geschreven vóór de bliksemsnelle opgang van de andersglobaliseringsbeweging. Die beweging van bewegingen heeft in het neoliberalisme en de haar schragende instellingen immers wél een soort gemeenschappelijke vijand erkend. Toch kan men stellen dat Empire een aantal profetische eigenschappen bezit. De horizontale netwerken van andersglobalisten hebben de voornaamste conclusies van Hardt en Negri goed begrepen en passen die konsekwent toe: zij opereren gedecentraliseerd, internationaal en maken handig gebruik van de postmoderne communicatiemiddelen. In hun verzet viseren zij niet zozeer de individuele westerse natiestaten maar veeleer de Imperiale supranationale instellingen zoals de G7, de Wereldbank, het IMF, de WTO en allerhande multinationale ondernemingen.

Conclusies en bezwaren

Los van enkele meer concrete eisen zoals een mondiaal burgerschap, open grenzen en een basisinkomen voor iedereen, onderstrepen de auteurs dat ze geen blauwdruk kunnen leveren aangezien alleen de praktijk vanwege de multitude kan uitwijzen hoe dat Contra-Imperium concreet tot stand moet komen. Dit brengt ons meteen bij de voornaamste kritiek op dit werk. Empire wordt verweten vaag te zijn. Daarnaast roept dit werk tal van complexe vragen en problemen op. Het valt echter buiten het bestek van dit artikel om deze kritieken hier uit te doeken te doen. We verwijzen daarbij graag naar de hogervermelde referenties. De grote verdienste van Empire ligt immers elders. Waar het om gaat, is dat dit boek, na de periode van een algemeen links defaitisme, de aanzet geeft tot een kritische manier van discussiëren over het fenomeen 'globalisering'. Anno 2002 worden we verplicht om een aantal schijnbare marxistische evidenties (theorieën over het imperialisme, de arbeidersklasse, de natiestaat, revolutie) radicaal in vraag te stellen en te actualiseren aan het buitengewoon complexe karakter van het hedendaagse wereldkapitalisme. De tijd van de heerschappij van de linkse dogma's behoort definitief tot het oudheidkundig museum. Empire vormt een buitengewoon gewichtige aanzet tot het (post)moderniseren van het marxisme en levert bovendien nieuwe inzichten, hoop en energie aan al diegenen die ijveren voor een andere wereld.

(Gepubliceerd in Kering, Jg. 27, Nr. 6, 2002, pp. 17-20)

Op het ogenblik dat de VS de enige supermacht zijn geworden: ongeveer 50% van de grootste multinationals US eigendom zijn en er hun hoofdkwartier hebben, Washington een interventie oorlog tegen Afghanistan voert en tegen Irak plant (na interventie oorlogen in de Balkan, centraal Amerika (Panama), Grenada, Colombia (plan Colombia), Congo, vroeger reeds Angola, Mozambique, Nicaragua, ...... proberen de auteurs van dit hoogaangeprezen boek ons te vertellen dat het Imperialisme een begrip is uit het verleden.

Na het lezen van Empire kan het je niet verbazen dat de recencenten van de Time en de New York Times het boek hoog aanprezen.
Empire is een intellectuele luchtbel, een schuimerige synthese van globalisering, post-modernisme, post-marxisme, allen samengehouden door een reeks argumenten en veronderstellingen die elke ernsitige economische en historische werklijkheid overtreden.
Er is ook niets nieuws aan de stelling van "Empire" en het postimperialisme, het is geen grote theorie en verklaart bitter weinig van de echte wereld.

.

Bedankt voor je commentaar Tom.
Hier een aantal opmerkingen:
-Ik vind niet dat Empire de vergelijk doorstaat met Das Kapital. De onderliggende wetenschapsopvatting en epistemologie (de aard van de categorieën en hun ontwikkeling), en de interpretatie van het historisch materialisme, zijn volstrekt verschillend. Wat me ertoe doet besluiten dat Empire een filosofisch (deels speculatief) werk is. Wat ik bedoel is o.a. dat m.i. je niet over Imperialisme/Empire kunt schrijven zonder één referentie naar de empirische realiteit.

-Ik bent het erover eens dat de staatsmacht en de juridische ordening noodzakelijk zijn voor het functioneren van het kapitalisme. Maar dat moet je wel wetenschappelijk analyseren. Het fundamentele probleem bij Negri is dat het concept ‘soevereiniteit' een door en door ideologisch concept is (geboren in de politieke filosofie van o.a. Jean Bodin), net zoals de categorieën publiek/privaat, ‘grenzen', etcetera. Ook de notie ‘centrum' en ‘niet-plaats' zijn door en door ideologisch. Dat is interessant voor een filosofische of antropologische analyse (de constructie van subjectiviteit), maar een analyse van het imperialisme kan daar niet mee volstaan. Het boek is razend interessant voor haar analyse van de ‘biomacht' etc. maar als men daarmee het imperialisme wil analyseren, komt men in ideologische vaarwaters terecht, of beter: mist men eigenlijk waarover het echt gaat.
Nog nooit is men in staat geweest aan de hand van dat concept soevereiniteit (of het nu de soevereiniteit van de vorst was of van het volk), de reële machtsspreiding en juridische ordening te begrijpen.
Bijgevolg is empirium, als belichaming van de contemporaine soevereiniteit, ook een ideologische notie.

-Negri definieert imperialisme zeer nauw. Het lijkt of enkel het kolonialisme eronder valt. Dat is niet correct, de imperialismetheorie is veel rijker (Baran, Mandel, de articulatietheorie, etc.).
Je kunt voor een stuk trouwens de wereldkaart nog altijd indelen in invloedssferen. (Zie bv. ALCA in Amerika).
M.i. zijn we niets met slogans over de ‘hiërarchisering van de wereld verdwijnt'. Ik wil een concrete analyse van de toeëigening van de meerwaarde, van de waardeoverdracht tussen onderontwikkelde en geavanceerde regio's, sectoren, continenten etc. En je conclusie kan iets zijn in de trant van het ‘archipelmodel' (daar ben ik wel voor te vinden), maar dat is dan enkel een metafoor die aan het einde van de analyse komt en die dient voor pedagogische doeleinden. Noch ‘archipel' noch ‘empire' zijn concepten.
Er is geen uniform imperium, geen uniform kapitalisme, dat hangt voor zijn reproductie op grote plaatsen van de wereld nog steeds af van niet-kapitalistische productiewijzen. Grote delen van de wereldbevolking (de kleine boeren, etc.) zijn nog niet gesubsumeerd onder kapitalistische verhoudingen.

Let op, voor alle duidelijkheid, ik vind Empire een fascinerend boek, en ik zal het verdedigen tegen onwetende of dogmatische aanvallen. Maar het heeft een aantal problemen (de wetenschapsopvatting vooral, naast een aantal inhoudelijke kwesties, zoals de theorie van de finale crisis (daar zeg je niets over Tom?), ...)
Ik denk dat de linkerzijde niet vooruitgeholpen wordt met fluïde analyses, metaforen etc. Die zijn belangrijk in de opbouw van een contra-hegemonie, maar bezorgen ons qua intellectuele geloofwaardigheid nul komma nul. Wat we nodig hebben is de actualisering van een WETENSCHAPPELIJKE kritische theorie. Het probleem van de linkerzijde is voor een stuk het probleem van de impasse van de kritische sociale wetenschap.

Ik leende mijn kritiek bij James Petras.
Het is niet meer of niet meer dan de vertaling van de inleiding & het slot van de kritiek van Petras

Lees de volledige kritiek op:
http://www.rebelion.org/petras/english/negri010102.htm

Het moet me toch even van het hart: Het lezen van Empire heeft me heel wat bloed zweet en tranen gekost. Engelse lectuur is niet altijd even gemakkelijk maar N & H trachten te begrijpen is alsof je een wereld tracht te vatten die niet is.

Terwijl Marx elke stelling in het kapitaal uitvoerig probeert aan te tonen met cijfers, voorbeelden, ... met andere woorden een materialistische bewijsvoering aanreikt, doen Negri en Hardt precies het tegenovergestelde. Ze kunnen ook niet anders want indien ze de wereld zouden proberen te beschrijven zoals hij is zou ze ook zelf zien dat hun hele Magnus Opus niet veel meer is dan een Platonische constructie.

En Mattias je hebt natuurlijk wel gelijk over de Tutte Bianchi, ze ontbonden zichzelf, precies omdat ze zich inspireerden om N & H.

Ik heb het boek nog niet gelezen en begrijp eigenlijk ook niet waarom Peter Tom en Matthias dit werk fascinerend vinden. Mij komt het aan de hand van de besprekingen die ik las nogal over als iets eclectisch. Not my cup of tea. Why yours?

Raf, Preguntando caminamos.

Een andere bijdrage tot het debat zal gevoerd worden op de infoavond op 14 oktober van Infomania, in het Anarchistisch Centrum te Gent, waar een bespreking van Empire door Dieter Lesage plaatsheeft. Meer info op : http://www.anarchie.be/infomania/

Ja maar, het is wel de bedoeling dat we niet in teveel verschillende talen gaan discussieren. Wat is "Preguntando caminamos"? Which language are you speaking?

Toevallig bespreek ik op dezelfde dag als in Gent eveneens Empire, in het kader van een vormingscyclus van het Masereelfonds-Antwerpen. Aan alle mensen die in de buurt van Gent wonen, raad ik desalniettemin aan om naar de lezing van Dieter Lesage te gaan. Die persoon is samen met waarschijnlijk de meest geinformeerde Empire-kenner in Belgie en heeft enkele fabuleuze besprekingen neergeschreven oa in de WItte Raaf en het tijdschrift AS. Die teksten vertalen in mensentaal waar het Negri en Hardt om te doen is. Lesage is eveneens sterk pro-Negri, maar kritisch. Oa de visies van Saskia Sassen over the global city incorporeert hij in zijn analyse van Empire. Een aanrader dus.
Wat betreft de Tute Bianche, Han, heb je het mis. Zij hebben zichzelf symbolisch opgeheven op de dag dat Carlo Guilani gestorven is in Genua. Reden, hun symbolische strategie van actieve geweldloosheid (met de witte overalls) was niet langer opgewassen tegen de moker van de imperiale macht. Sindsdien zijn zij actief als Disobbediente en in de beweging van de Girotondi. Ipv burgerlijke ongehoorzaamheid prediken zij thans sociale ongehoorzaamheid. Hun impact kan niet onderschat worden, daar kunnen wij in Belgie alleen maar van dromen... Het is nogal cynisch om hen naiviteit te verwijten... Wereldwijd springen de discussielijsten en activistengroepen die zich op Negri en Hardt beroepen als paddestoelen uit de grond. Net zoals de mensen die zich terugvinden in de visie van de Zapatistas... (45000 websites!!!). Daarnaast is er ook een tijdschrift, genaamd Multitudes, dat zich bezig houdt met het verder uitwerken van de concepten zoals multitude, social worker, biopolitiek,... Klein-links (alle strekkingen!) kan hier bijzonder van leren. Het wordt tijd. De wereld is niet meer dezelfde als die van honderd jaar geleden.
Leve de multitude.

Jah ... je moet echt geen unversitaire graad hebben om te weten dat de wereld de laatste honderd jaar grondig is gewijzigd. We hebben de TV, het internet, telefoon, .... en een eeuw geleden was er nauwelijks sprake van de wagen.

Maar het getuigt wel van een totaal gebrek aan wetenschappelijkheid om dergelijk argumenten in te roepen. Begrippen als collectief & individu, man & vrouw, leven & dood, .... zijn allen zo oud als de mensheid zelf, zijn ze daarom verouderd??

Kan ik zo maar zeggen dat het spanningsveld tussen het collectief en het individu verdwenen is omdat we nu enkele eeuwen verder zijn. Is het op die manier dat men vandaag aan politieke en sociale wetenschappen doet??

Sorry hoor Peter , je staat hier niet voor een kleuterklas waar derglijke argumenten inslaan als een bom.

Ook al die nieuwe organisatie vormen waar Gunther het zo uitvoerig over heeft zijn maar nieuw omdat men zijn eigen geschiendis niet kent. Wie de Dada beweging, de Constructivisten, of gewoon de hele mei 68 beweging een beetje bestudeert ziet dat nagenoeg alle concepten die men vandaag als zo vernieuwend afdoet eigenlijk oude koek zijn. Dat maakt ze niet minder interessant, maar of ze daarom zo vernieuwend zijn dat is nog een ander verhaal. Het is niet omdat iets oud is dat het niet meer relevant zou zijn natuurlijk.

Het enige nieuwe aan Indymedia bijvoorbeeld is dat we het internet gebruiken en dat die technolgie ons nieuwe mogelijkheden biedt. Maar media activsime zelf is zo oud als de media zelf. Aan de basis van Indymedia zelf lagen bovendien collectieven die reeds mee gaan van diezelfde jaren '60.

Zelfs de Rode Vaan en de Daily Mirror hadden vroeger rubrieken in hun papieren kranten die het woord gaven aan de "gewone" mensen.

Als ik met met mijn ouders praat over Praag, Genua, Pink & Green, .... dan zitten ze nostalgisch te glimglachen. Maar ach het zal wel een jeugdzonde zijn om te denken dat "wij alles zelf hebben uitgevonden". Zelfs de Tutte Bianchi met hun actieve geweldloosheid vind je terug in de jaren 60 en 70 (met helmpjes en beschermingen en alles).

Peter ik deed een search op het web.
Ik vond maar liefst 2.500.000 websites die het over Marx hebben. Dat alles zegt dus natuurlijk niets over de de reëele invloed van Marx.

En zoals Petras het stelt is zelfs het concept van post-imperialisme een eeuw oud. Ik denk dat men ook toen beweerde dat er nooit geen wereld oorlog meer zou komen maar enkel nog "politionele" ingrepen. Men formuleerde die stelling bij het "begin" van de eerste wereld oorlog.
Merkwaardig genoeg formuleren N&H diezelfde stelling een eeuw later bij de aanvang van de laatste oorlog van USA.
Als ze even visionair zijn als Kautsky een eeuw geleden weten we alvast wat ons te wachten staat.

.

Han: ". Ik denk dat men ook toen beweerde dat er nooit geen wereld oorlog meer zou komen maar enkel nog "politionele" ingrepen. Men formuleerde die stelling bij het "begin" van de eerste wereld oorlog.
Merkwaardig genoeg formuleren N&H diezelfde stelling een eeuw later bij de aanvang van de laatste oorlog van USA.
Als ze even visionair zijn als Kautsky een eeuw geleden weten we alvast wat ons te wachten staat."

Toch is er een verschil me dunkt. We moeten immers constateren dat er geen of nauwelijks INTERimperialistische oorlogen zijn geweest de laatste halve eeuw. De oorlog in Irak, Afghanistan, etc. zijn een ander soort oorlog dan die die Lenin verklaarde (W.O. I) in termen van de tegenstellingen tussen imperialistische staten. Het imperialisme poogt zijn bevriende regimes te creëren, dat is iets anders dan de politieke controle zelf in eigen handen te nemen. En dat is wel een uitdaging voor marxisten - en alle anderen - vandaag. Daar moet de discussie over gaan denk ik. Maar we moeten proberen een beetje precies te denken, en niet in metaforen (zoals soevereiniteit, imperium, politionele ingrepen, etc.).

"Ook al die nieuwe organisatie vormen waar Gunther het zo uitvoerig over heeft zijn maar nieuw omdat men zijn eigen geschiendis niet kent. Wie de Dada beweging, de Constructivisten, of gewoon de hele mei 68 beweging een beetje bestudeert ziet dat nagenoeg alle concepten die men vandaag als zo vernieuwend afdoet eigenlijk oude koek zijn. Dat maakt ze niet minder interessant, maar of ze daarom zo vernieuwend zijn dat is nog een ander verhaal. Het is niet omdat iets oud is dat het niet meer relevant zou zijn natuurlijk."

Die eerste beledigende zin pik ik niet. Bouw liever een redenering met argumenten op. De constructivisten en de Dada beweging kan je niet vergelijken met de huidige organisatievormen, waar wel de invloed daarvan duidelijk aanwezig is, maar tevens veel meer andere (dus nieuwe) aspecten. De invloed van de huidige stand van de informatietechnologie heeft wel degelijk invloed op de manier van organiseren. Een kijk die dat niet incorporeert, is achterhaald.

"Het enige nieuwe aan Indymedia bijvoorbeeld is dat we het internet gebruiken en dat die technolgie ons nieuwe mogelijkheden biedt. Maar media activsime zelf is zo oud als de media zelf. Aan de basis van Indymedia zelf lagen bovendien collectieven die reeds mee gaan van diezelfde jaren '60."

"Aan de basis lagen ... " Dat die collectieven aan de basis lagen, betekent nog niet dat media-activisme vandaag niet grondig verschillend werkt, een grondig verschillende impact heeft en in de eerste plaats ook mogelijk geworden is op de manier. Het aantal mogelijke links tussen verschillende activisten is enorm toegenomen, wat in de jaren '60 helemaal niet bestond en toen ook al voornamelijk besteed was aan hoger opgeleiden.

Ik zie het nut niet in van dat te ontkennen of af te doen als een onbenullig detail. Het valt me veel te hard op dat het enkel marxisten zijn die voor een sterke centralistische staat zijn, die zo hardnekkig te keer gaan NH, net omdat NH hen uitnodigt tot een actualisering van hun visies.

Een wereldomvattende theorie is per definitie gedoemd om beperkt te blijven. De waardetheorie van Marx is beperkt omdat ze tot de loonarbeidssfeer beperkt blijft en geen andere machtsrelaties en onderdrukkingsmechanismen blootlegt. Het is tevens de sterkte van de theorie omdat ze een lokaal proces grondig analyseert (het ruilproces, de meerwaarde, de reproductiecyclys enz...) maar zelfs marxisten zijn het nog steeds niet eens over hoe je de theorie meetbaar (dus echt wetenschappelijk) moet maken (zie het boek van Gouverneur, EPO). Marxisten (en ook anderen slagen daar volgens mij nooit in, omdat het niet mogelijk is : chaotisch proces) om uit die lokale processen correct het globale gedrag te voorspellen, tenzij je een mechanistisch wereldbeeld (fout!) vooropstelt. NH is allesbehalve de theorie die het nu eens allemaal gaat verklaren (een onmogelijkheid volgens mij) maar heeft net zoals Marx de verdienste dat het bestaande, steeds terugkerende fenomenen en evoluties in een coherent kader giet.

Gunther: "Het valt me veel te hard op dat het enkel marxisten zijn die voor een sterke centralistische staat zijn, die zo hardnekkig te keer gaan NH, net omdat NH hen uitnodigt tot een actualisering van hun visies. "

Beste Gunther, dit is toch wel een beetje de vijand aanvallen met die zijn middelen. Ik beschouw mezelf wel als marxist, ben tegen een sterke centralistische staat, en ben kritisch over, maar ook gefascineerd door Negri - en bereid mijn 'visies' te actualiseren. Probleem is dat vele 'marxisten' weinig afkennen van Marx.

Gunther: "Marxisten (en ook anderen slagen daar volgens mij nooit in, omdat het niet mogelijk is : chaotisch proces) om uit die lokale processen correct het globale gedrag te voorspellen, tenzij je een mechanistisch wereldbeeld (fout!) vooropstelt. "

Wat bedoel je met "chaotisch proces"? De chaostheorie die stelt dat kleine veranderingen tot grote onvoorspelbare gevolgen kunnen leiden? Ik houd niet zo van het gebruiken van theorieën uit de fysica, en aanverwanten, in de sociale wetenschap of de filosofie. Dat is al te vaak zeer ideologisch, denk maar aan de theologen die het bestaan van god willen bewijzen op basis van het indeterminisme in de fysica.
Het voorspellen van globaal 'gedrag' (is dat een personalisering van het wereldsysteem?) op basis van lokale processen is niet in de eerste plaats mechanistisch, maar vooral atomistisch (cf. het liberale ontologisch individualisme). Stellen dat dat onmogelijk is omwille van de chaostheorie mist het punt dat het uitgangspunt (uit het lokale het globale verklaren) fout is (anti-dialectisch). Een dialectische opvatting keert a.h.w. heen en terug tussen het geheel en het deel, ipv het ene uit het andere te verklaren. Denk maar aan de beweging in Het Kapitaal waar Marx laveert tussen de analyse van de absolute en relatieve meerwaarde en de concrete strijd op de werkvloer.

"NH is allesbehalve de theorie die het nu eens allemaal gaat verklaren (een onmogelijkheid volgens mij) maar heeft net zoals Marx de verdienste dat het bestaande, steeds terugkerende fenomenen en evoluties in een coherent kader giet."

Primo: Ik heb er problemen mee de onmogelijkheid van theorie te baseren op ontologische veronderstellingen (chaos), enkel epistemologische argumenten kunnen me overtuigen (het feit dat er in de sociale wetenschap geen subject/object onderscheid is, dat het kensubject tegelijk met de maatschappij zichzelf verklaart).
Ten tweede: Wat bedoel je met 'terugkerende' fenomenen? En hoe past dat dat in een coherent kader van Negri?

Waar post-modernisme toch niet allemaal goed voor is.
"(Post)moderniseren" van het marxisme bijvoorbeeld.
Maar ja, zelfs het internet heet nu al postmodern. Ondanks de eentjes en de nulletjes.

Jongens toch...
Ik ga subiet "Intellectueel bedrog" nog 's goed lezen.
Keigoed boek.

Woody.

Tja, sorry voor intellectualisme. Maar de zaken zijn nu eenmaal complex. En ze zijn dat vandaag niet meer of niet minder dan 100 jaar geleden. Probeer maar eens Marx of Hegel te lezen. Da's minstens zo technisch als al die postpostpost... discussies.
De discussie over Empire - net als zoveel andere discussies - moeten immers steeds naar fundamentele kennistheoretische en andere ingewikkelde kwesties leiden.

blijkbaar werd mijn reactie op de grove tussenkomst van meneertje woody hier verwijdert

NOOT VAN DE CENSOR: (han)

Je comment werd verwijdert omdat het een potje schelden is aan het adres van vele anderen (niet allen Woody) in deze discussie werden dus verwijdert.

Zullen we in het latijn verder doen?

Zeg, mannen, ik heb ook filosofie gestudeerd. Het enige dat ik daar aan overgehouden heb is een grondige afkeer van woorden eindigend op -isch.

En o ja, ondertussen maken de VS zich op voor een nieuw "politioneel" optreden in Irak.

De Iraakse multitude dreigt weer flink op zijn kop te krijgen.

Nee, Matthias, niet akkoord.
Het gaat me niet om het moeilijke op zich.
Wel heb ik een hekel aan moeilijk doen OM het moeilijk doen. Of beter, moeilijk doen om te verbergen dat men in feite niks te vertellen heeft. Behalve wat postmoderne onzin dan.
Onzin over het internet dat postmodern zou wezen (alsof ik hier vandaag zonder Descartes ook voor m'n compjoeterke zou zitten; alle postmodernen ter wereld daarentegen, daar kan mijn compjoeterke wel perfect zonder, vanwege niks mee te maken).
Of erger, onzin over het imperialisme dat vandaag geen imperialisme meer zou wezen. Erger zeg ik, omdat dit soort stellingen de aanzet moeten vormen tot een "postmoderne" - god, wat heb ik een bloedhekel aan dat woord - lezing van Marx. Om vervolgens links onderuit te halen.
Han gaf het hier eerder al aan...geen wonder dat Time magazine Negri de hemel in schrijft.

Marx schreef af en toe ook een beetje moeilijk, juist. Maar niet als het ook anders kon. En niet om een gapend universum vol eindeloze leegheid achter te verbergen.

En nu ga ik lekker verder lezen in "Intellectueel Bedrog".

Groetjes,

Woody.

Het boek waar Woody naar verwijst zou verplichte lectuur voor alle intectuelen moeten zijn.
Zelfs Marx spreekt zich reeds uit tegen het soort taalgebruik waar niemand iets van begreep. Als te veel gebruiken intellectuelen de taal als een soort scherm, maar als je dan ontleed wat ze zeggen, zeggen ze gewoonweg niets.
Marx sprak zich uit voor het gebruik van mensentaal. Latijn en allerlei ingwikkelde woorden die eigenlijk staan voor heel eenvoudige begrippen maken je verhaal echt niet toegankelijker.
Het hangt er natuurlijk van af tot wie je richt. Wie op een goed blaadje wil staan in het acadmeisch milieu, die doet inderdaad zijn best om met een zo moeilijk mogelijk gekozen woord op de proppen te komen. Wie zich richt tot gewone mensen die probeert "mensentaal" te spreken.

Guntther in je antwoord bewijs je eens te meer dat ik weldegelijk gelijk had.
Het ontgaat velen hier blijbaar dat Marx en de zijnen de eerste "Internationale" oprichten : een internionaal netwerk. Ze communiceerden via Post en troffen elkaar in de grote Europese steden om samen plannen te smeden voor de revolutie. Ook die van Dada en de constructivisten gebruikten de Post om ideëen met elkaar uit te wisselen.
Doorheen de geschiedenis zijn er steeds eilandjes geweest waar andersdenken elkaar troffen. Vroeger deden ze dat via de post, fax, fanzinnes (er waren in 1990 in de VS meer fanzinnes in omloop dan er weekbladen in omloop waren), en later werd dat fido net, FTP en nu het internet.
De idee ook dat we omwille van het internet meer mensen zouden berijken dan voordien is ook zo'n fabeltje. Eind negetiende eeuw bestond er een zeer sterke bewegings media die meer mensen berijkten dan de c ommerciële media. Dagbladen van vakbonden hadden in GB even grote oplages dan om het even welk comercieel dagblad (en toen waren vakbonden nog vakbonden). Wij zijn hier nu al een jaar aan het werken op een handboek media-activisme, en echt waar,.... we ontdekken elke dag opnieuw dat we het warm water aan het uitvinden zijn.

Is er dan toch een god?
Het feit dat de zaken soms complex zijn wil niet zeggen dat je ze niet kan bergijpen.
Maar indien ingenieurs wetenschap zouden bedrijven zoals sociologen of philolosofen dat doen dan zouden het internet niet bestaan zoveel is duidelijk.
Het is ook niet omdat we iets niet bergijpen dat het niet te begrijpen valt.

Over Marx en de staat :
N& H besteden (net zoals de auteurs van yabasta) heel wat aandacht aan de staat, de natie staat, maar hoe vreemd het ook moge klinken nergens wordt een serieuze definitie gegeven van die staat. In Yabasta wordt een zeer dubbelzinnige houding aangenomen tegen de staat, en dat is des te vreemder omdat net zoals N& H de auteurs van Yabasta zich beroepen op Marx.
Volgens Marx is de staat een orgaan van de klassen heerschappij, een orgaan ter onderdrukking van de ene klasse door de andere, een schepping van de "orde" die deze onderdrukking sanctioneert en bestendigt door het conflict van de klassen te temperen.
Integenstelling tot wat velen denken zijn Marxisten geen voorstanders van "een sterke staat" en wel integendeel, ze zijn voor de vernietiging van de staat. (al zijn er veel zelfverklaarde Marxisten die voor het versterken van de staat zijn) Marxisten zijn voor : "de gewelddadige vernietiging van de staatsmacht die door de heersende klasse is geschapen."
Marx pleit voor een geweldadig omverwerping van de huidge staat om hem te vervangen door een volksstaat. Volgens Marx zou deze volksstaat dan uitsterven, ophouden te bestaan, omdat de klassentegenstelling op termijn zouden ophouden te bestaan.
De Anarchisten die pleiten net zals Marx voor totale vernietiging van de staat, maar willen hem gelijk doen uitsterven en dus niet vervangen door een volksstaat.

En deze auteurs die zichzelf libertaire Marxisten noemen willen de huidig staat versterken : er is weinig Marx en nog minder libertair aan dat verhaal als je het mij vraagt. We moeten de staat heroveren roepen ze, alsof we ooit een volkstaat zouden gekend hebben, alsof de staat ooit een andere functie zou hebben gehad dan : "Een orgaan van de klassen heerschappij, een orgaan ter onderdrukking van de ene klasse door de andere"

D, J & P zeggen dat de discussie over de aard van de staat, het vernietigen van de staat en het al dan niet invoeren van volksstaat, een onnozele en achterhaalde discussie is (U weet wel uit de tijd van Bakoenin en Marx) terwijl we precies op elke grote actie zien dat het die discussie is die opflakkert (is geweld tegen de staat al dan niet gerechtvaardigd).
In plaats van historische discussie naar de vuilbak van de geschiedenis te verwijzen (zonder ze ook nog maar begrepen te hebben) zouden alle auteurs in deze kwestie er beter voor pleiten dat de werken van Marx, Bakoenin, en co worden heruitgegeven in modern Nederlands, Engels, ....en vergeet A.U.B. het Frans niet want zeker in die taal zou een beetje goede lectuur meer dan welkom zijn.

.