arch/ive/ief (2000 - 2005)

Op zaterdag 21 september ging aan de VUB de 'lanceringsdag' door van het Sociaal Forum in België. Meer dan honderd organisaties bliezen verzamelen. Niet alleen "derde wereldorganisa ties" zoals Gazet Van Antwerpen op 21/9 berichtte, maar ook tal van andere verenigingen (ecologische, sociale ...). Volgens de organisatoren daagden zo'n 2000 mensen op voor het programma dat 's ochtends een aantal ateliers en 's namiddags een reeks seminaries bracht.

1) Cultuurseminarie zonder debatcultuur

Zelf kon ik er pas vanaf 14.00 u bij zijn. Ik 'rateerde' dus de ateliers, maar volgde wel het seminarie over cultuur. De Nederlandstalige spreker van dienst, VUB-prof Eric Corijn bleef afwezig en van de drie Franstalige sprekers wist Philippe Kern die sprak namens de 'Independent Music Companies Association' het minst van al te boeien. De volgende spreker, cineast Jaco Van Dormael, had zich niet voorbereid, moest herhaaldelijk naar woorden zoeken en hield het vrij kort. Wat beide heren te vertellen hadden, zal voor de meerderheid van de paar honderd aanwezigen wel bekende koek geweest zijn. Gelukkig was er nog RTBF-journalist Hugues Lepaige. Hij sprak met gedrevenheid over de mondialisering van de cultuur en verwees vaak naar de problemen die zich stellen op de RTBF.

Dat het er op andere seminaries levendiger aan toe ging, valt af te leiden uit verslagen die van die seminaries verschenen op Indymedia. Eén daarvan ging over "Vrede in het Midden Oosten". In haar verslag schreef 'Lize' dat "dit atelier druk werd bijgewoond door ongeveer 80 mensen. De verontwaardigding over het lot van de Palestijnen en de woede over de misdaden van Sharon en zijn regering was unaniem. De discussie ging vooral over het al dan niet gelijke recht van beide volken op het grondgebied en over de zelfmoordaanslagen."

* "Bush est un fou"

Bijeenkomsten zoals die van het BSF hebben natuurlijk vooral een ontmoetingsfunctie. In de zaal en in de tent buiten, kon je een hoop mensen tegen het lijf lopen die je zelden bijeen ziet.

Soms hoor je er ook wel interessante zaken, zoals tijdens het slotgedeelte van de dag. Een tiental sprekers trad toen aan. Daarvan bleven me bij: de twee vakbondsverantwoordelijken die sterke uitspraken deden. Die van het FGTB noemde Bush 'un fou'. Praktischer was de voorstelling door Filip De Bodt en een Franstalig meisjes van een regionaal Sociaal Forum. Tijdens dit slotgedeelte werd natuurlijk ook opgeroepen tot de vervolgwerkzaamheden. Op 7 oktober is er overigens alweer een 'open' algemene vergadering.

* In de clinch met Dirk Verhofstadt

Eén ding ontbrak tijdens het cultuurseminarie en het slotdeel: een tegensprekelijk debat. Nadat de drie sprekers op het cultuurseminarie hun zeg hadden gedaan, was het zogezegd aan de zaal om te debatteren. Maar dat debat kwam er niet, mede door praktische problemen (er was maar één micro voor 'de zaal', en daarvoor moest je naar voren, naar het podium). Zodoende kregen we een aantal 'statements' van mensen die meestal onbekenden bleven (bijna niemand zei wie hij/zij was), op een kranige Louis Van Geyt (KP) na.

Onbekend bleef voor de meesten (zeker de Franstaligen) ook de man die wel even voor een debat zorgde: Dirk Verhofstadt (broer van ...). Ik was hem voordien tegen het lijf gelopen en omdat ik aan een bespreking van zijn jongste boek ("Het menselijk liberalisme") werk, had ik hem aangesproken en wisselden we adressen uit. Toen hij naar voren stapte om de drie sprekers van het seminarie en hun 'protectionische' instelling tegen te spreken, om het grote gelijk van de vrije markt te verdedigen ook, werd het me te machtig en ging ik ook naar voor. Dat leidde - gedurende een tiental minuutjes schat ik - tot een discussie waarbij ik het voordeel had van 'thuis' te spelen en met uitspraken zoals dat "uw vrije markt niet vrij is" op applaus van de zaal kon rekenen. Toen zich een derde spreker aandiende, stopten we de discussie en gingen we weer zitten, het wellicht beiden jammer vindend dat de discussie zo kort was. En ik met het gevoel dat ik het gewonnen had van dé ideoloog van de VLD ... Maar ook met de wens eens grondiger met hem in debat te kunnen treden. Zo'n debat kan wat Dirk Verhofstadt betreft natuurlijk nooit een zuiver debat zijn: hij wordt door de Vlaamse Gemeenschap betaald om dit soort werk te doen. Maar toch, met iemand die zoals hij een open debat aan durft (wat vele antiglobalisten, heb ik de indruk, na enkele mails deze week ook, niet durven, uit schrik te verliezen), moet 'te praten zijn' en moeten beide kanten van elkaar kunnen bijleren.

2) De media over de BSF-startdag

De persbelangstelling voor de lanceringsdag van het BSF bleef vrij beperkt. In de namiddag zagen we bv. nergens een televisieploeg en in de ('Vlaamse') televisiejournaals die avond was er (bij mijn weten) dan ook niets van het BSF te zien. De kranten besteedden er wel een weinig aandacht aan.

Van Gazet Van Antwerpen weten we dat de krant een kort artikeltje bracht op de dag van de bijeenkomst zelf. Van de twee Nederlandstalige kranten waar we op geabonneerd zijn, bracht De Standaard het meeste BSF-nieuws.

Op zaterdag 21/9 pakte de krant uit met een groot artikel met als titel: "Wereld Sociaal Forum krijgt Europese en Belgische kloon. Van Porto Alegre naar 't Uilekot". Frans Vandeputte gaf vervolgens een overzicht van het ontstaan van het initiatief en eindigde met de vzw 't Uilekot "al een tijdje avant-la-lettre andersglobalistisch actief."

De Morgen had op maandag 23/9 een klein artikeltje van Kristof Clerix, getiteld "Eerste Belgisch Sociaal Forum maakt vuist voor een betere wereld." Clerix liet enkele deelnemers kort aan het woord en rondde af met de oprichting van nieuwe lokale sociale fora en het nationale forum van 10 mei 2003, dat gehouden wordt "aan de vooravond van de verkiezingen om een duidelijke boodschap te sturen aan de toekomstige gekozenen". Een week later, op zaterdag 28 september, bracht De Morgen wel ook nog een open tribune waarin VRT-journalist en 'antiglobalisten'-'watcher' Dirk Barrez naar aanleiding van het Belgisch Sociaal Forum, pleitte voor een antiglobaliseringsbeweging met "gezamenlijk gedragen doelstellingen, een strategie om ze te bereiken, één brede agenda en een veelzijdig maar coherent programma."

De meest uitgebreide berichtgeving was te vinden in Le Soir van maandag 23 september. De krant besteedde 2/3 pagina aan het forum. Titels: "Lancement studieux, samedi à la VUB, du premier Forum social de Belgique / Porto Alegre à l'Université". De link met de zomeruniversiteit van de Parti Socialiste was snel gelegd, want op de bijhorende foto prijkte Elio Di Rupo, staande voor een standje in de tent van het Forum. Maar Le Soir gaf ook het woord aan enkele jonge deelnemers onder de titel: "Maintenant, assez débattu, nous devons passer à l'offensive." Opmerkelijk nog: helemaal onderaan die BSF-pagina (p. 6) kwam een klein artikeltje over het ook op zaterdag 21/9 gehouden CD&V-congres in Antwerpen. Veelzeggend over het belang dat Le Soir daar aan hechtte.

La Dernière Heure tot slot, vond het niet nodig zijn lezers te informeren over het BSF.

3) Indymedia & het BSF

Gezien de beperkte belangstelling van de massamedia en de vroegere grote belangstelling van Indymedia voor het Wereld Sociaal Forum in Porto Allegre, zou je verwachten dat Indymedia over het BSF een grote berichtgeving zou opzetten. Dat is er echter niet van gekomen.

Zowat een half jaar geleden al verbaasde ik me op een algemene vergadering van Indymedia over het feit dat Le Soir in een kort berichtje voor het eerst over het BSF schreef, terwijl er op Indymedia niets over te vinden was (ik schreef een artikel over het LS-artikel) en dat we verder ook niet gecontacteerd werden door de organisatoren van het Forum.

Nadien kwamen we (Han Soete en ik) te weten dat er op een avond een algemene vergadering ter voorbereiding van het Forum doorging. Van die en de volgende A.V. bracht ik op Indymedia verslag uit. Het tweede verslag was ook het officiële verslag van de vergadering en dat leidde tot wat meer contact met organisatrice Paola Peebles.

Maar dan besloot een algemene vergadering van Indymedia (die ik zelf mistte) om zich uit het Forum terug te trekken; een beslissing die best verantwoord kan worden al werd het voor vele mensen niet duidelijk waarom Indymedia opstapte. Velen vonden het een rare bedoening. Naar 21 september toe werd er ook geen werk gemaakt van een georganiseerde aanpak, alhoewel ik dat op een algemene Indy-vergadering wel bepleit had (met de vraag daartoe in de hand van de organisator van een seminarie). Er verschenen na 21/09 wel enkele verslagen op de website, maar die waren het resultaat van individueel initiatief. Zo bv. het verslag van het Atelier Lappersfort (Francoise), van het "Boeiend atelier globalisering en militarisering" (Pol De vos) en van het seminarie 'Privatisering van gezondheidszorg?' (Bert De Belder).

* Dood spoor of dood medium ?

Raf Custers maakte voor Indymedia ook een 'feature' waarin hij alle Forum-artikels verzamelde. Daaronder ook een bijdrage van Indy-boegbeeld Han Soete: "Belgisch Sociaal Forum: dood spoor voor de beweging tegen globalisering." In zijn inleiding stelde Soete o.a.: "Op voorhand hadden de deelnemers in een Charter het kader uitgestippeld waarbinnen de zoektocht moest plaats vinden; veel revolutionaire antwoorden kwamen er dan ook niet aan bod."

Het artikel - dat in de lijn ligt van de verder in dit nummer weergegeven radikale kritiek van enkele anarchisten op de recuperatie door het Forum - lokte een stroom aan reacties uit waarvan sommigen zich afvroegen of Indymedia misschien zelf op een dood spoor zit.

"Je moet het maar doen", schreef 'Dirk'. "Voor het eerst sinds maanden slaagt een collectief van sociale bewegingen, waaronder erg gematigde en links-radicale, erin om 1.500 mensen op de been te brengen en Indymedia minimaliseert het en verklaart dat de beweging op een dood spoor zit." 'Dirk' vervolgde: "Enkele maanden geleden stelden reeds een aantal mensen dat het Wereld Sociaal Forum van Porto Alegre 'reformistisch' is. Welnu de sociale fora-beweging is noch reformistisch noch revolutionair. Het doel van de sociale fora is om alle krachten die vragen stellen en acties willen ondernemen tegen het neoliberalisme samen te brengen en met elkaar in debat te brengen om zo stappen vooruit te zetten in de actie. (...) Tijdens het Belgisch Forum waren er eveneens radicale groepen en organisaties: Attac, VAK, Lapperfort, Milieuwerkgroep (...) Tegelijk waren er syndicalisten, NGO's, milieubewegingen, godsdienstige groepen en... inderdaad bonzen van vakbonden of regeringspartijen. Maar net zoals Chomsky, MST, EZLN, José Bové, (...) deelnemen aan het WSF, zo is het goed dat de antikapitalistische tendens van het andersglobalisme haar mening en standpunten laat confronteren met de rest binnen het Belgisch Sociaal Forum (en binnenkort de lokale fora). Hoewel velen meenden dat het WSF niet radicaal genoeg was, schreven die van Genova zich helemaal in in de social-fora-beweging, met de oprichting van het Genua Sociaal Forum. Geen begin? Toch wel, dit Belgisch Sociaal Forum kan een begin zijn.

Dit maal onderschat Indymedia ook nog het aantal bezoekers. Vreemd, normaal gezien was Indymedia hierin een bondgenoot. Nu stelt het zich erger op dan de verkochte media. Indymedia moet een initiatief zoals het SF van B steunen en er minstens wat meer aandacht aan besteden (interviews, foto's, geluidsopnames...). Zo niet dan zit niet de beweging maar Indymedia op een dood spoor." Wat dan weer door Indymedia-ers werd tegengesproken natuurlijk ....

* "Met hart en ziel meegewerkt"

Maar nog meer mensen stelden zich vragen bij de houding van Indymedia en met name die van Han Soete. "Dood spoor of aarzelend begin" titelde Deirdre. Zij had "in tegenstelling tot Han helemaal niet zo'n slecht gevoel over het Sociaal Forum. Er waren zeer veel mensen, wat 's morgens problemen gaf, want de interessante workshops waren direct volzet. Zo kon ik zien hoe de workshop gender en privatisering zo vol zat dat de meeste mensen recht moesten staan. (...) Na veel omzwermingen en veel mensen tegenkomen (...) kwam ik in de workshop over vakbonden en mondialisering. Hier was plaats omdat dit in een grote aula werd gehouden. De vakbondsmilitanten toonden zich uitermate strijdvaardig, nadat één van de panelleden het Europees vakverbond verdedigde, barstte er tumult uit in de zaal. (...) Het moet duidelijk zijn dat deze zaterdag slechts een begin was. Een goed begin: er waren immers veel meer mensen dan ik had verwacht na zo'n magere mobilisering. Eigen aan een begin is dat het altijd beter kan: het slotforum bijvoorbeeld was oersaai (...) Men moet meer jongeren mobiliseren en er moet meer 'randanimatie' (muziek, acties, optochten, ...) komen. Daar zijn reeds concrete ideeën over. Wat we niet moeten doen, is dit forum de rug toe keren. We moeten zorgen dat het geen so ciaal-democratisch kliekje wordt."

Raf Verbeke stelde dat het niet radicale 'charter' van het BSF er niet toe doet. "Dat is maar papier. Ik heb met hart en ziel meegewerkt aan een atelier en een seminarie van ATTAC. (...) Ik kan gerust stellen dat ook het BSF (net zoals Indymedia) een prachtig instrument is geweest. Aan het seminarie openbaar vervoer was een 'kapingsactie' gekoppeld die niet alleen goed de media haalde, maar weerklank vond bij de chauffeurs van de De Lijn die daarmee tien keer meer stof tot nadenken kregen om te weten wat privatisering echt is dan honderd mooie verklaringen over liberalisering in Europa."

* Een debat alvast op de 'site'

In andere reacties werd duidelijk dat er in de houding van Indymedia nog andere dan de al meegedeelde elementen meespelen: ervaringen uit de tijd van het protest tegen de Top van Laken bv.

Gezien er binnen Indymedia zelf verschillende visies leven over hoe de relaties met het Forum, zal de discussie hierover zeker heropgestart worden. Daarbij moeten we natuurlijk niet in een ander uiterste vervallen en er gewoon in opgaan. Zoals 'Mara' schreef, nam ook Indymedia Brazilië niet deel aan het Wereld Sociaal Forum. "Ik weet wel dat dit in desinformatie-geruchten wordt beweerd. Het tegendeel is waar. Indymedia Brazilie schenkt wel aandacht aan het WSF maar heeft er tegelijk veel kritiek op. Gezien het BSF een minder radikaal afkooksel is van het WSF zagen wij van Indymedia Belgie geen reden om aan het BSF deel te nemen. Neemt niet weg dat het BSF waarschijnlijk een erg interessante ontmoetingsplaats was voor gelijkgezinden en minder gelijkgezinden. Daar zijn we niet tegen. Alleen was dit niet prioritair voor ons. Tenslotte is er nog een misverstand: Indymedia is geen dienstencentrum waarop beroep gedaan worden om alle mogelijke activiteiten in foto/audio of film om te zetten. We stellen onze site ter beschikking en organiseren ook workshops. Maar we blijven vrijwilligers die het recht hebben prioriteiten te stellen."

Overigens moet vastgesteld worden dat daar waar er in de commerciële en staatsmedia ook na afloop geen debat over het BSF op gang kwam, dat op Indymedia wel gebeurde. Aan allen die in zo'n debat geïnteresseerd zijn: de site staat altijd ter uwer beschikking.

4) En nog een stukje bizarrerie ...

Dat er aan de organisatie van het BSF ook één en ander mankeerde (en ik wil er meteen aan toe voegen dat dat niet zozeer de schuld van de organisatoren was, waarvan er enkelen zich de ziel uit hun lijf werkten, maar wel van het gebrek aan middelen), mag blijken uit de 'soap' rond het atelier Media.

Op de eerste van de twee algemene BSF-vergaderingen waar Han en ik deze zomer aanwezig waren, nam Han het op zich dat atelier Media te organiseren en ik zou er ook aan meewerken. Later trok Indymedia zich terug uit het BSF en dus organiserde Han dat atelier niet. Met hem en Paola Peebles had ik daarover nog enkele keren contact maar geen van beiden wist (tot de dag voordien in het geval van Han) of er een Media-atelier kwam. Een tijd voordien had ik wel gehoord dat Gie Goris (Wereldwijd) er zich zou mee bezighouden maar een mail aan één van zijn medewerkrsters leverde me wel een reactie van haar op, maar geen van Goris.

Ondertussen publiceerde De Nar het omstreden artikel (zie verder) waarin Mediadoc als organisator van het media-atelier werd vermeld; zo stond het ook op de GBSF-website, die voor het atelier echter geen coördinator, noch diens coördinaten vermeldde. Op Indymedia verscheen na afloop ook geen verslag van het atelier zodat ik nog een week lang in de veronderstelling leefde dat er geen atelier geweest was. Tot ik dit verslag begon te maken en in een artikel van Maarten Van Hove las dat er in de voormidddag een debat "plaats vond over de 'media en de wetten van de markt', wat nog wel redelijk interessant was omdat er een paar (ex-) journalisten van Le Soir in het lokaal zaten."

Van Hove schreef verder: "Wat me niét beviel, en wat ik niet uit mijn hoofd kan zetten, is dat Indymedia niet aanwezig was naast Gie Goris van Wereldwijd - De Wereld Morgen (het laatste Vlaamse derdewereldmagazine) in het debat over media en globalisering. Gie vertelde me dat hij nog naar Indymedia had gebeld om samen met hem als spreker op te treden, maar dat het antwoord nee was. Wablieft? Uiteindelijk deed Gie dus zijn ding, vertelde over zijn magazine en zijn problemen met commercialisering,… en kwam Indymedia nérgens aan bod! Zover ik weet is het echter moeilijk om een debat over media en globalisering te voeren zonder de expertise van Indymedia. Minstens een verloren kans! Daar hadden we moeten zijn."

Na het lezen van dit verslag heb ik op zaterdag 28/9 naar Han gebeld. Die bevestigde dat Goris hem nog gebeld had, maar ja Indymedia deed niet mee. Daarop schijnt Goris besloten te hebben zelf snel iets ineen te steken zonder zelfs de "mede-organisatoren" te informeren. Een dag voor de 21ste was er ook op de website van het BSF niets over dat atelier te vinden. Van slappe organisatie gesproken. Werk aan de winkel voor de eerste 'echte' uitgave van het BSF in mei van volgend jaar.

JP Everaerts