Jo'burg: Just another floptop: Overzicht Belgische media over milieutop

1) Jo'burg in vier Belgische kranten
(La Dernière Heure, Le Soir, De Morgen, De Standaard)

"Voor Frank, niets aan de hand"

Op maandag 26 augustus bracht alleen De Morgen (de krant die al op zaterdag 24/8 een groot interview had met Olivier Deleuze - Belgisch staatssecretaris voor Duurzame Ontwikkeling - plus twee pagina's over het "Toerisme als vernietigende sprinkhanenplaag") een foto op zijn cover van de "openingsceremonie" die op zondag 25/8 aan de Top voorafging. Binnenin De Morgen een groot artikel (p. 9) met als titel: "Sombere wolken boven Johannesburg"), een opiniebijdrage getiteld "Energie, de prioriteit van Johannesburg" (p 11) maar ook naar aanleiding van nieuwe overstromingen een bijdrage op pagina 2 met als kop: "Voor Frank Deboosere is er niets bijzonders aan de hand".

De Standaard gaf op 26/8 voor zijn 'cover' de voorkeur aan een 'Vlaamse vlaggen-foto' van de Ijzerbedevaart. In een kort coverartikel informeerde de krant over hoe "België op top verder gaat dan EU". Binnenin (p 4) volgde een groot bericht getiteld "Top van de Aarde start in gespannen sfeer" met daaronder een kort interview met Olivier Deleuze. Ook het 'commentaar'-stuk (p 7) ging over de Top. Titels: ''Gestructureerd actieplan nodig" en "Niemand voelt zich verantwoordelijk voor de schade".

Aan Franstalige kant besteede La Dernière Heure - dat op zijn voorpagina de top geen enkele keer vermeldde - onderaan pagina 4 een artikel ("Eviter l'échec ne sera pas facile") met een tekening die "les principaux gaz à effet de serre" voorstelde. Le Soir was op 26/8 - net als de meeste andere kranten - nog grotendeels in de ban van de wapenleveringen aan Nepal en besteedde daar zijn cover aan. Op pagina twee vonden we wel een foto van de aarde met een schets van haar geschiedenis. Verder waren pagina 7 met titels zoals "Briser le nouveau 'rideau de fer" (entre riches et pauvres) en 'La Belgique doit encore passer de la théorie à la pratique' (inzake 'Kyoto') en pagina 9 (met twee opiniebijdragen) volledig aan de Top gewijd.

Powel: "Si quelqu'un pollue plus que nous, nous le bombardons"

In de dagen nadien kregen we ongeveer een gelijkaardig 'scenario'. Het 'populaire' 'La Dernière Heure' vond de biermaffia, overstromingen, voetbalclub Standaard en de Rolling Stones belangrijk genoeg om op zijn cover breed uit te smeren, maar plaatste niets op die cover over de milieutop. Die kwam alleen nog binnenin aan bod. LDH besteedde er vanaf dinsdag 27/8 nog de volgende ruimte aan: 1 pagina op 27/8, 1/2 op 28/8, 1/3 op 3/9 (met foto Verhofstadt en Philippe in Jo'burg) en tot slot 1/2 pagina op 5/9 ("L'Europe veut aller plus loin' en 'Le plan d'action du sommet de la Terre"). In totaal zo'n 3 'Top'-pagina's in La Dernière Heure. Op 5/9 had LDH ook een cartoon over de Top: Deleuze en Verhofstadt komen samen een zaal buiten. Zegt een boze Olivier: "Tout ce mega-brol pour une mini-résolution". Antwoordt een glimlachende Guy: "Déjà on aura économisé du papier." De Dernière Heure- lezer kan op zijn beide oren slapen en verder piekeren over zijn geliefde Jupiler, slachtoffer van een Tjechische "escroquerie énorme".

Le Soir deed beter. Veel 'coverruimte' kreeg Jo-burg anders niet in Le Soir: een fotootje onderaan op 27/8, het artikel 'Le climat se réchaufe" op 3/9, en op 5 september tot slot een foto van een protesterende vrouw met een Amerikaanse vlag met daarop "Thanks president Bush". Binnenin besteedde de krant wel heelder pagina's aan de Top van de Aarde. In totaal bracht Le Soir van 26/8 tot en met 5/9 14,5 'Top'-pagina's (inbegrepen zes opiniebijdragen). De toon van de artikels was over het algemeen kritisch. Eén van de opmerkelijkste bijdragen was die van Jean-Pascal van Ypersele, klimaatprofessor aan de UCL. Hij stelde: "Une révolution est nécessaire pour éviter le crash climatique. (...) Nous n'avons aucun choix que de remettre en question les fondements de notre manière de consommer, de produire, de nous déplacer. Réuire les gaspillages et mettre en oeuvre le protocole de Kyoto ne suffira pas."

De diverse pagina's reclame voor auto's in de periode van de Top in Le Soir, zal echter niet bijdragen tot onze mentaliteitsverandering. Die reclame herinnerde er ook aan hoe commerciële media bij hun verslaggeving over zo'n 'milieutop' ervoor moeten opletten dat ze hun grote geldschieters waaronder de auto-industrie niet te veel voor het hoofd stoten.

Dan maar spotten met de Amerikanen. Le Soir bracht na de top een cartoon met Collin Powell die in Johannesburg verklaart: "Nous sommes aussi très soucieux de l'environnement. Si quelqu'un se met à polluer plus que nous ... nous le bombardons."

Nog aan Franstalige kant merkten we op dat La Libre Belgique op 3/9 zijn cover geheel wijdde aan "Les mots au secours des maux de la Terre". Binnenin volgde een paginalang verslag.

De Standaard: "de conferentie van de VN-Jetstet"

Aan Nederlandstalige kant werd de Top van de Aarde eveneens dagenlang verdrongen door de heisa rond de Groenen en de wapens voor Nepal. Magda Aelvoet die als Belgisch minister naar Jo'burg had moeten vliegen haalde op 27/8 de cover van De Standaard met de titel: "Magda Aelvoet stapt op". Even lager een foto van de Zuid-Afrikaanse president Mbeki (voor wie de Top een giga-promo-stunt werd) en het bericht dat de Belgische delegatie in Johannesburg "74 man sterk" is. Nadien kreeg de Top nog slechts een paar kleine cover- berichten in De Standaard (2/9, 3/9 en 5/9 met een foto die dag van de uitgejouwde Collin Powell). Binnenin besteedde De Standaard merkelijk minder ruimte dan Le Soir aan de Top. We telden in totaal (26/8 meegeteld) zo'n 8,5 'Top'-pagina's in DS. Het opmerkelijkst in de DS-berichtgeving was dat de krant twee 'Vlamignen' die naar Johannesburg trokken - Leida Rijnhout van Vlaams Overleg Duurzame Ontwikkeling en Bart Bode van Broederlijk Delen - door middel van een soort 'dagboek' enkele keren hun indrukken van de Top liet schetsen. Eén van de meer kritische artikels hekelde heel het gedoe ginder: dit was de 'conferentie van de Jetset van de VN."

De Morgen: concreet duurzaam handelen

In De Morgen werd de periode van de Top eveneens beheersd door de Nepal-wapens. Met hierbij opvallend veel aandacht voor de standpunten van 'mister sympa' Louis Michel. Tenzij we er naast gekeken zouden hebben, bracht De Morgen de top van Johannesburg na die ene foto op 26/8 niet meer op zijn cover. Binnenin besteedde de krant er in totaal (van 26/8 tot 7/9) ongeveer 10 pagina's aan. De opmerkelijkste bijdragen hier waren die over binnenlandse voorbeelden van duurzaam optreden: een experiment met ecobonussen op retourflessen, de energiebesparingen die Interelectra de Limburgers aanleert, het optreden van duurzaamheidsambtenaren ... Waarom besteedden de andere media geen aandacht aan concrete voorbeelden van ecologisch 'handelen' ?

In een afrondend artikel op 7 september schreef verslaggeefster Sybille Decoo dat in de discussie over het nut van de Top van Johannesburg, het oordeel des te milder is naargelang het komt van 'hoger geplaatsten'. Haar verslag van een tocht langs de sloppenbewoners in Johannesburg droeg als titel: "Voor de kleine Nokhanya is het glas vrijwel leeg." Ondanks alle ronkende verklaringen van clowns zoals onze Guy, zou je er kunnen aan toevoegen.

2) Jo'burg in de weekbladen

De Belgische weekpers waarvan we momenteel alleen de Nederlandstalige publicaties volgen, blonk niet uit door veel 'Jo-burg'berichtgeving. Het katholieke weekblad Tertio van 28/8 bracht er niets over. (Het nummer van de week nadien hebben we niet ontvangen). Knack ging de jongste twee weken 'de oorlogstoer' op (coverdossiers 'De hel van de Ardennen' en 'Als terreur toeslaat') maar de milieutop was - wat korte berichtjes uitgezonderd - afwezig in het blad dat na zijn 'coverdossier' van vorig jaar over 'De Groene Leugen' nochtans wat goed te maken heeft.

Het communistische Solidair had in zijn nummer van 4/9 ook al geen jota aandacht voor de top maar de week daarvoor, kreeg de Top én de milieuproblematiek wel twee pagina's. Een Duitse communistische onderzoeker gaf zijn antwoord op de 'populaire' vraag 'wat is er aan de hand met het weer ?' David Pestieau wees samen met PVDA-milieuspecialist Didier Bette, in het artikel 'De VS stoten 20 % meer koolgas uit', de grootste vervuiler met de vinger. Bette stelde dat "sinds Rio de globale situatie van het milieu verslechterd is en ook de armoede in de wereld is toegenomen. Het erge is dat de conferentie van Johannesburg nog meer dan de top van Rio gedomineerd wordt door de monopolies en de imperialistische globalisering."

3) Jo'burg in de milieupers

"Milieurama', het magazine van de Nederlandstalige Bond Beter Leefmilieu (http://www.bondbeterleefmilieu.be), bracht in zijn augustusnummer al een 'Dossier Rio +10'. Daarin vernamen we hoe "de voorbereidende vergaderingen voor de wereldtop over duurzame ontwikkeling erg moeizaam verlopen zijn". BBL stelde ook vast dat er 10 jaar na de spraakmakende conferentie van Rio over milieu en ontwikkeling, weinig over blijft van de mooie principes die toen geformuleerd werden. De BBL pleit daarom o.a. voor een Wereld Milieu Organisatie die de nodige (juridische en andere) instrumenten moet krijgen.

Aan Franstalige kant bracht 'Imagine' in augustus een "Dossier spécial: Sommet de la planète / Le futur, c'est maintenant". Hoofdredacteur André Ruwet beklemtoonde in zijn edito dat we de mensen moeten informeren. "Il faut expliquer ce qui se passe" citeerde hij poolreiziger Alain Hubert die recent nog aan den lijve kon ondervinden wat er aan de Noordpool aan het veranderen is. Imagine bracht vervolgens in een mooi (met veel tekeningen en foto's) verfraaid dossier van 17 pagina's een overzicht van wat er allemaal op het spel staat. Imagine bracht hiermee het meest volledige overzicht dat we in de maanden augustus/september in de Belgische pers konden vinden. PROFICIAT / BEDANKT ! In het septembernummer zette Imagine zijn inspanning verder met een serie opmerkelijke foto's van vroeger en nu die aantonen hoe sterk de gletsjer van Blomstrandbreen de jongste 80 jaar is 'afgekalfd'. Een 'sprekend' bewijs van de impact van de klimaatveranderingen. Op de website van Greenpeace (http://www.greenpeace.be) vind je meer zulke foto's die overal ter wereld de achteruitgang van de gletsjers aantonen.

4)Jo'burg in de televisiejournaals

Na al de informatie die we vonden in de geschreven pers bleek wat de omroepen over Jo'burg brachten, zeer beperkt. Mensen die voor hun informatie over het milieu op de televisiejournaals betrouwen, komen nauwelijks iets zinnigs te weten.

Beginnen we op maandag 26 augustus, de dag dat de Top startte. VTM besteedde er op de 25ste minuut amper 30 seconden aandacht aan. 30 seconden: dat is wat een commerciële zender de belangrijkste problemen van de wereld waard acht ... VRT was iets 'uitvoeriger': zo'n 4 minuten. Hier hoorde je een speech van Kofi Annan en de Britse premier Blair die voor 'Kyoto' pleitte. We kregen ook uitleg over de waterproblematiek, die wellicht het journaal haalde omdat de sympathieke Belgische professor Ricardo Petrella zich hier voor inzet. Het Jo'-burg-bericht rondde af met de "kritiek van velen dat dit een top van 'too little, too late' is."

Op 4 september de dag dat de Jo'-Top eindigde begonnen VTM en VRT met de gebruikelijke binnenlandse micmac (zware boekentassen, wateroverlast ...). Zoals het voor het buitenlands nieuws gebruikelijk is geworden op beide zenders - het lijkt dat ze er een stilzwijgende afspraak over hebben, zo synchroon pakken ze het aan - kwam Jo-burg opnieuw pas op de 25ste minuut aan bod. VTM besteedde er een kleine twee minuten aan, VRT vier minuten. Beide omroepen brachten het 'boe'-geroep dat Colin Powell geoogst had. De VRT gaf vervolgens een reportage over de vage besluiten en liet ook drie Belgen aan het woord: Geert Lejeune van het Wereldnatuurfonds, iemand van de Milieuraad én slot Guy V. die weer de show stal. Tenminste voor de Belgische media want internationaal kijkt men wel anders aan tegen zijn soort 'woorden zonder daden'. Op de RTBF was het einde van de Top ook maar goed voor het einde van het journaal. En weer dezelfde beelden: Powell uitgejouwd, Verhofstadt die het 'positieve' beklemtoonde. Later die avond liet Canvas in Terzake ook eens een milieuminister (Vera Dua) aan het woord. Wat ons weer bij de bedenking bracht dat 'de Groenen' door hun 'Nepal/FN-blunder' de 'Top' in de media grandioos 'gerateerd' hebben.

We vergeleken de aanpak van VRT, VTM én RTBF ook met wat BBC 1 op de 'slotavond' deed. Daar opende het journaal met de Top én de frustraties over de mislukking ervan. Minutenlang werd uitgelegd wat er al dan niet beslist was. Vervolgens kreeg je reporters die vanuit Nairobi, Bejing en New York verschillende visies gaven. Daarbij kwamen we o.a. te weten dat de Amerikaanse pers nauwelijks aandacht aan de Top besteedde; enkel een weinig op de binnenpagina's.

In eigen land moet nu maar eens luidop gezegd worden dat de leidende figuren van de omroepen medeplichtig zijn aan de milieuverloedering doordat de omroepen de burgers nog nauwelijks informeren over milieuproblemen. Laat staan dat ze het zouden hebben over wat burgers zelf kunnen doen: 'anders gaan leven' én de nodige politieke druk ontwikkelen. De milieubeweging moet zich bezinnen over hoe er op de omroepen druk kan uitgeoefend worden en hoe de omroepen juridisch aansprakelijk gesteld kunnen worden voor het achterhouden van levensnoodzakelijke informatie (denk aan de binnenlandse ozonproblematiek). Journalisten, weermannen en anderen die het nodig achten om de milieuproblemen weg te lachen, verdienen het zelf belachelijk gemaakt te worden en om gecontroleerd te worden op hun banden met bepaalde 'milieu's' (autoproducenten bv.).

5) Jo'burg op Indymedia.be

Op Indymedia België was er ook al weinig te vinden over de milieutop. Eigen Belgische berichten over de top (waaronder ééntje van LSP/MAS over een verboden betoging in Johannesburg) werden er bijna niet gepubliceerd op de site. De milieubeweging moet Indymedia.be duidelijk nog ontdekken én vice versa !.

De Belgische redactie maakte na afloop van de top wel een korte 'feature' over 'Jo'burg' (een bericht op de voorpagina). Vanuit deze feature kwam je vervolgens op de internationale Indy-milieusite. De 'collective IMC coverage' van de Wereldtop was wel uitgebreid. "Hundreds of independent reporters and media activists are preparing for a critical coverage of the World Summit" schreef IMC- internationaal op 23 augustus al.

arch/ive/ief (2000 - 2005)