Wat na de top in Johannesburg?

Ongeveer een half jaar geleden kwamen de Verenigde Naties naar buiten met een spraakmakend document met als titel GEO-3. Het was een uitgelezen thriller over de staat van de Aarde. Ik schreef er toen een artikel over, dat je kan vinden op het nummer 25259 op deze site of op de link hierboven.

GEO-3 wierp een beangstigend beeld van de nakende teloorgang van de Aarde op tafel. Het zou niet voor morgen zijn, maar voor komende generaties. De manier waarop we vandaag ons leven leiden en waarop we omgaan met onze medemens en met de omgeving, is onhoudbaar. De economische kosten die sociale en ecologische vernielingen en kortetermijndenken met zich meebrengen, zijn fenomenaal en roekeloos.

Een voorbeeldje uit mijn eigen werk: PAK's zijn zwaar kankerverwekkende minuscule deeltjes die zich opstapelen in de natuur en zich hechten aan vetweefsel. Ze zijn afkomstig uit onvolkomen verbranding van autobanden, afbrokkelend asfalt, industriële lozingen, enzovoort. Het zijn de deeltjes waarvan je ouders vroeger spraken toen ze zeiden dat je dat fel verbrande vlees op de barbeque niet mocht opeten, want het was héél slecht.

Welnu, jarenlange en nog steeds voortdurende wantoestanden in het toekennen van lozingsvergunnen aan bedrijven en het steeds toenemende autoverkeer, hebben ervoor gezorgd dat deze PAK's in steeds hogere mate in ons oppervlaktewater beland zijn. Daar slaan ze neer in het slib. Schaaldieren en vissen nemen de giftige stoffen in zich op, en via de voedselketen komen de stoffen bij ons terecht. Op sommige plaatsen in ons land kon je enkele jaren geleden in één kilo slib een halve kilo zware metalen en PAK's terugvinden. Hoeveel daarvan komt er in ons lichaam terecht? Het is kankerverwekkend, het bedreigt de vruchtbaarheid en het ze 'accumuleren', stapelen zich op.

PAK's zijn te klein om te zuiveren. Met andere woorden: door de zwarte slibsmurrie te bestuderen, kan je perfect zien op welke manier we vandaag de dag omgaan met onze omgeving. De behandeling van het goedje gaat als volgt: je graaft de beek uit, laadt alle smurrie op een vrachtwagen, voert het af en verbrandt het op extreem hoge temperaturen, waarna je het terug in de beek legt. Iemand al eens aangedurfd om de kostprijs daarvan te berekenen? De provincie Oost-Vlaanderen wel: die stelt in haar milieubeleidsplan tot 2004 een heleboel mooie maatregelen voor, maar over slib is ze duidelijk: 'wij doen niet mee aan de zuivering ervan, we kunnen het niet betalen'.

Wees maar niet zuinig met lozingsvergunningen aan bedrijven, en promoot aub niet teveel alternatieve energie die een auto zonder lood en dergelijke te doen rijden. De kost is maar voor de achterkleinkinderen. Wat een mooie erfenis geven we hen mee!

Hoe hiermee om te gaan, heet duurzame ontwikkeling. De VN stelde in GEO-3 zwart op wit: het is nu of nooit.

Maar wat zeggen de wereldleiders? Tien jaar na de top in Rio de Janeiro flopt nu ook de top van Johannesburg. OK, er zijn enkele quota gesteld tegen overbevissing, voor drinkbaar water, sanitair en electriciteit. Dat gaat meestal over percentages die slechts nuttig zijn om de onafwendbare oplossingen uit te stellen, en als doekje voor het bloeden. Mij klinkt het in ieder geval als een extra impuls voor bedrijven als Tractebel en Suez om in het Zuiden verder op hol te slaan met enorme investeringen die de mensen daar niet ten goede komen. Spreek me aub tegen als je het anders ziet.

De nieuwe streefdatum is 2015. Voor de komende 12 jaar heeft men dus een vreselijk minimumprogramma aangenomen, dat op dezelfde manier in elkaar steekt als dat van Rio: mooie beloftes, maar wie gaat ze uitvoeren? Is het Kyoto-akkoord ook geen herinnering van Rio? Wie neemt dat nu serieus? De VS is tenminste eerlijk door te stellen dat ze er niet aan meedoen. Europa lacht vriendelijk en spreekt dure beloftes, maar als puntje bij paaltje komt, geven ze wel mooi uitzonderingen aan de industrie en hebben de autowegen nog nooit zo dicht gezeten. Waar ze wel iets aan wilden doen: vuurtjes in de tuin... Ja hoor, zo een vuurtje, dat brengt dioxine in de lucht. Maar is dat nu de kern van de zaak? Zo een file van twintig kilometer, of een bedrijf als Sidmar, dat nog steeds bergen rommel in het water mag lozen, is dat niet iéts fundamenteler? Dat je geen plastiek op het vuur mag smijten, OK, maar een kampvuurtje van een bende jeugdbewegers??? Gaan we mensen die kamperen nu een schuldgevoel aanpraten als oplossing voor een probleem dat de hele maatschappij aanbelangt???

Dus daarnet had ik het bedenkelijke genoegen om in De Morgen te lezen dat de top van Johannesburg uiteindelijk niet echt veel inhoud kreeg. Met andere woorden: het lijkt er sterk op dat regeringsleiders hun opvolgende termijnen gaan uitzitten, en dat regeringsleiders en mensen over twintig à dertig jaar met de rekening zullen komen te zitten. Ondertussen worden de ecologische voorspellingen langzaam uit: El Nino, de vreemde overstromingen van de afgelopen maand, toenemende verwoestijning, de dalende vruchtbaarheid van de man (wat is de economische kost van deze bedreiging van de soort, en is er iémand die verantwoordelijk is voor dit feit? Is er iémand die dit wil? Is er iemand die er iets kan doen? Maar ondertussen zou ik wel graag ooit kinderen krijgen, en wil ik vruchtbaar zijn - het is de kern van mijn biologische zelf. Welke man kan deze feiten lezen zonder zich in zijn kruis gepakt te voelen, getroffen te worden op de meest fundamentele manier mogelijk?)

Ik las het artikel met lede ogen, met een ongelooflijke berusting. Want wat nu? Als de leiders van deze wereld, onze zogenaamde vertegenwoordigers in het democratische bestuur, een dergelijk levensbedreigend feit niet willen erkennen en aanpakken, wat dan? Moeten wij het dan zelf maar doen, de mensen in de straat? En waar pleit je dan eigenlijk voor? Nog meer bewogen mensen die door diezelfde regeringsleiders lelijke stempels als 'antiglobalist' krijgen opgestempeld? Radikalisering? Daar heb ik geen zin in. Maar wat dan als je niet wil dat je kleinkinderen door onze fouten een loodzware hypotheek krijgen opgelegd? Wat moet je dan???

Dit is een steeds wederkerende vraag die ik me al een hele tijd stel. Kan iemand me aub een antwoord geven? Liefst een waarvoor ik mezelf niet hoef te verloochenen?

arch/ive/ief (2000 - 2005)