Louis Michel overtreedt de wapenwet!

Minister van Buitenlandse Zaken Louis Michel houdt van een goed internationaal imago, maar in het dossier FN-Herstal en de levering van Minimi-machinegeweren aan Nepal gaat de man die jaarlijks miljoenen Euro uitgeeft voor "preventieve diplomatie", af als een gieter. Op een arrogante manier doet hij de discussie af als een banaal feit opgeklopt door "naïeve pacifisten". En zoals het de traditie is in dit land speelt hij schaamteloos de communautaire bal. De wapenwet is nochtans duidelijk. Michel's uitleg dat er geen ‘burgeroorlog' aan de gang is, raakt niet alleen kant noch wal, het doet zelfs niet ter zake. In artikel 4 van de Belgische wapenwet van 1991 staat dat wapens niet mogen worden uitgevoerd wanneer die zouden bijdragen in een "klaarblijkelijke schending van de rechten van de mens". Verder staat er: "de aanvraag wordt eveneens verworpen wanneer het land van bestemming het hoofd moet bieden aan zware interne spanningen die van aard zijn om te leiden tot een gewapend conflict". Wat valt er dan nog te discussiëren en rond te kronkelen? De wet is duidelijk en Michel en het hele kernkabinet hebben die wet met de voeten getreden. Bovendien blijft er weinig van het zogenaamd ethisch buitenlands beleid overeind wanneer België er geen graten in ziet wapens te leveren aan het straatarme Nepal. Hoe groot de diplomatieke schade is die Michel heeft veroorzaakt zal blijken in de komende maanden, maar het is waarschijnlijk dat niemand onze minister nog serieus zal nemen telkens hij het over zaken als ‘mensenrechten' of ‘conflictpreventie' heeft.

Inmiddels rollen de eerste koppen. Minister Magda Aelvoet, die op het kernkabinet mee over de wapenlevering heeft beslist, verslikt zich zodanig in haar uitleg dat ze ontslag moet nemen. Het was ook wel gortig. Als Europees Parlementslid stelde ze nog dat de Europese gedragscode "niets voorstelt". Op een persconferentie van 11 mei 1998 voor de verbetering van de controle op de wapenhandel gaf ze onder meer volgende kritiek op de Europese gedragscode: "Op procedureel vlak wordt voorzien dat lidstaten die een exportvergunning weigeren, dit signaleren aan andere lidstaten. Er zijn onvoldoende maatregelen voorzien om te vermijden dat anderen het contract overnemen". Ironisch genoeg blijkt nu net die kritiek die Magda Aelvoet als Europees Parlementslid uitte vandaag uitermate relevant. België is inderdaad gaan lopen met een contract dat Duitsland weigerde te vergunnen. Louis Michel is niet van plan om het voorbeeld van zijn groene collega te volgen en blijft vooralsnog met de arrogantie van een zonnekoning op post.

Na een onderhoud met premier Sher Bahadur Deuba heet het nu dat de ‘democratisch verkozen' Nepalese regering zich moet verdedigen tegen Maoïstische ‘terroristen'. Michel heeft in de vakantie wellicht een te grote dosis VS-lectuur tot zich genomen. Het is wat gemakkelijk om deze affaire te kaderen binnen de ‘strijd tegen het terrorisme'.

In dit land is het niet de eerste keer dat de wapenwet wordt omzeild omwille van platte economische, geostrategische en communautaire belangen. In 1995 verkocht België mitrailleurs aan Guatemala, toen nog in volle burgeroorlog en bekend voor zijn slechte reputatie op vlak van de mensenrechten. Een jaar later bleek dat Belgische bedrijven, waaronder FN Herstal, in het geheim maar met toestemming van de Belgische regering, een munitiefabriek aan het bouwen waren in Eldoret, de geboorteplaats van president Arap Moi. Iedereen wist dat de munitie die de installatie daarop zou produceren, zijn weg zou vinden naar de conflictzones in de regio (Rwanda, Burundi, Oeganda, Congo,…). Daarna was er de affaire van de levering van de P-90's aan Mexico en nu Nepal, maar ook India en Pakistan. Die laatste twee landen doen eigenaardig genoeg minder stof opwaaien, hoewel beide een oorlog uitvechten om Kasjmir en bovendien nucleaire wapens in bezit hebben.

België beschikt over een vrij strenge wapenwet. De criteria kunnen nog wat verduidelijkt en aangescherpt worden, maar daar mankeert het niet meteen aan. Het probleem ligt in de controle op de naleving van die wet. De wapentransacties die stof doen opwaaien zijn telkens ‘toevallig' in de publieke arena terechtgekomen. Maar wat met alle andere wapenleveranties die het daglicht niet zien? Elk jaar in de zomer krijgt het parlement een rapport overhandigd van de regering over de wapenhandel van het jaar ervoor. Dit om het parlement in staat te stellen de regering te controleren op de toepassing van de wapenwet. Dat is de theorie. In de praktijk verhindert het geheim op de statistieken het vrijgeven van concrete informatie. Iedereen weet dat dit een vals en absurd argument is om de wapenhandel niet te veel in de weg te leggen. Het maakt wel dat het onmogelijk is om langs die weg over concrete wapenleveranties te oordelen. Er staat in het rapport van de regering alleen in voor welk bedrag er naar elk land is uitgevoerd. Daaruit valt op te maken dat Turkije bijvoorbeeld al jarenlang wapens geleverd krijgt, hoewel er tot eind de jaren negentig een burgeroorlog woedde en mensenrechtenorganisaties rapporteerden over zware mensenrechtenschendingen door het Turkse leger. Idem voor Israël. Vorige zomer vertelde de kabinetchef van Minister Michel aan een delegatie van ngo's nog dat België omwille van het geweld geen wapens meer leverde aan Israël. Een paar weken later werd dat plots dat er geen ‘aanvalswapens' meer werden geëxporteerd. Uit het rapport kan alleen worden uitgemaakt dat Tel Aviv voor 118.000 Euro wapens kreeg toegestopt. Andere landen waaraan België vorig jaar leverde zijn onder meer: de Filippijnen (293.000 Euro), India (4 miljoen Euro), Taiwan (3,2 miljoen Euro), Saoedi-Arabië (101 miljoen Euro), Koeweit (35.000 Euro) en Syrië (34.000 Euro). Over welke wapens het telkens gaat kunnen we slechts gissen. Maar dat de wet op de wapenhandel uitermate soepel wordt geïnterpreteerd staat vast. En na de Nepal-affaire is het wel duidelijk dat we weinig vertrouwen kunnen stellen in het naleven van de wetgeving door onze ministers.

Er zijn in de vorige legislatuur verschillende wetsvoorstellen ingediend om de euvels in de wet weg te werken, maar die kwamen op Agalev-Ecolo na, telkens van Vlaamse partijen (VU – 1997; SP – 1998; VLD – 1998). De politieke wereld in het zuiden spreekt van hypocrisie. Vlaanderen dat voornamelijk hoogtechnologische wapens produceert blijft grotendeels buitenschot. Nochtans gaat eenderde van de productie van een bedrijf als Barco naar militaire doeleinden. En is het niet zo dat de elektronica voor raketsystemen uiteindelijk tot veel schadelijkere wapens leidt? Al jaren blijft de wapenhandel voor controverses zorgen, het wordt tijd dat de gaten in de wetgeving eindelijk eens worden gedicht.

arch/ive/ief (2000 - 2005)