arch/ive/ief (2000 - 2005)

Belgisch 11-juli-essay:

DEEL 3. Naar een democratisch socialistisch alternatief

"Zijn het de Walen die de Vlamingen onderdrukken of zijn het gefortuneerde Vlaamse medeburgers die van de Walen de zondebok maken zodat de andere Vlamingen in onwe tendheid blijven ?" vroeg een lezer in Le Soir zich onlangs (3/7) af.

Nationalisme wordt vaak door 'rechts' misbruikt om de tegenstelling tussen 'kapitalisten' en werkende bevolking te verdoezelen. De linkerzijde kiest principeel voor internationale solidariteit.
In België waren de socialisten (zoals nu nog Agalev/Ecolo) lange tijd unitair gezind. Maar we zagen het al: om Anciaux binnen te halen, gaat het tot SPA verwaterde Vlaamse 'socialisme' de separatistische toer op.

1) Van biefstukken- tot consumentensocialisme

* Spiritisten twijfelen tussen VLD en SPA

In beschouwingen over de toenemende verrechtsing van Europa (zie de verkiezingsresulta ten van extreem- en crimineel-rechts in Oostenrijk, Italië, Denemarken, Nederland, Frankrijk, Noord België ...) werd vaak gewezen op de uitvlakking van de verschillen tussen socialisten en liberalen, die beiden naar het centrum opschoven en de flanken aan extremisten overlieten.

In eigen land bleek tijdens de leegloop van VU/Spirit hoe dicht SPA en VLD bij elkaar liggen: de overlopers konden maar moeilijk kiezen.

Finaal kozen velen van hen toch voor de VLD wat Guy Tegenbos in De Standaard (2/7) deed opmerken dat "de SPA toch wel vragen moet hebben". "Hoewel haar gedachtengoed aantrekkelijk is voor andere politici, en haar efficiëntie onmiskenbaar, wil blijkbaar niemand haar richting uit. Wat scheelt er aan die partij ?"

* De nieuwe SPA-ideologie volgens Yves Desmet

Yves Desmet ging nog wat verder. Zijn stuk 'Knappe gasten, slechte vrijers' (3/7) vertrok van twee vaststellingen. Eén: "de huidige lichting SPA-ministers is de beste die de partij ooit had." Twee: leg de beginselverklaring van Spirit naast die van SPA en VLD en je stelt vast dat De Gucht meer water in de wijn moet doen om tot een vergelijk met Spiritisten te komen dan Janssens. Wat maakt dan dat er zoveel naar VLD overstappen ?

Desmet zocht het in de 'perceptie' van beide partijen. Het "knappe leidinggevende SPA- kwartet" staat in de ogen van velen als een uitzondering boven een partij die "in wezen ouderwets, verkrampt, conservatief en centralistisch was en zal blijven." Het beeld klopt niet, stelt Desmet, maar het leeft wel.

"Voor jonge, intelligente en sociaalvoelende politici blijft de SPA onaantrekkelijk door haar ideologische eenduidigheid. De SPA is te veel de partij van het verleden, van het behoud van verworven rechten en heeft, met uitzondering van Stevaert, weinig nieuwe ideeën." SPA heeft verder volgens Desmet "last van een te grote identificatie met de onderlaag van de maatschappij"; "de partij van zieken, zwakken en misselijken".

De VLD daarentegen is de partij van de initiatiefnemers, niet de "bezemwagen die iedereen opraapt die de koers niet aankan."

SPA heeft geen sexappeal stelt Desmet omdat de partij "de belangrijkste sociologische trend van de naoorlogse periode compleet mistte. De babyboomgeneratie, opgegroeid in een competitieve, meritocratische maatschappij, gericht op zelfverwezenlijking en zelfontplooiing, koestert het individualisme als haar grootste bezit." Het socialisme daarentegen heeft "het individualisme altijd als vijand beschouwd."

Desmet geeft Janssens & Co deze raad mee: "Meer dan van de ouderwetse uitstraling van hun partijstructuur zou de gouden SPA-generatie werk moeten maken van een ideologie waarin ook het actieve individu zich thuisvoelt. Pas dan zullen er zich vrijers aandienen."

* "SPA, partij met Spirit"

Daags na het artikel van Desmet, gaf SPA-voorzitter Patrick Janssens in De Morgen, Desmet grotendeels gelijk. "Ja, de SPA heeft een oudbollig imago." Maar het kartel met Spirit moet een "turbo op de vernieuwing" zetten.

In De Standaard (6/7) schreef Boudewijn Vanpeteghem ook over het aftands imago en de centralistische organisatievorm van SPA. "Door met Spirit in zee te gaan, hoopt de SPA die twee hindernissen in één beweging weg te werken." Spiritist Anciaux "moet SPA-rood de naam SPA-bruis helpen geven." Onderaan de bijhorende foto luidde het: "De socialist Steve Stevaert en de progressieve en sociale nationalist Bert Anciaux bundelen de krachten om de linkse stroming in Vlaanderen te doen bruisen."

"De linkse stroming" ... Wat dat links zijn nog kan inhouden, daarover had Vanpeteghem het ook. Hij vermeldde dat SPA bezig is met een inhoudelijke vernieuwing - het 'Groot Onder houd' - waarbij de socialisten hun 'core business' een moderne invulling geven. "De redene ring klinkt voortaan dat gemeenschapsvoorzieningen zoals veiligheid, openbaar vervoer en sociale zekerheid, voor levenskwaliteit moeten zorgen en dat de jobs die ze meebrengen een afgeleid voordeel zijn." Totdaar wat Vanpeteghem over de inhoudelijke vernieuwing schreef.

* Het consumentensocialisme volgens Stevaert

Eerder, in een recent lang Knack-interview met Steve Stevaert, kwamen we al evenmin te weten waar 'socialisme' nu nog voor staat in 'Vlaanderen'.

In De Morgen van 29/6 schreef Bart Brinckman wel deze verhelderende zinnen over Stevaert: "De kracht van Stevaert is dat hij zijn beleid voert (...) vanuit het perspectief van de politieke consument, de burger. Het maakt hem een minister van Menselijke Zaken. Stevaert is een winnaar in de Wetstraat. Voor een verloren zaak laat hij geen zweet. Het verklaart waarom hij over het migrantenstemrecht zweeg." Waarna Brinckman Stevaert als een machiavellist omschreef, een sympathieke kerel, maar ook "een sluw politicus". De SPA- evenknie van Bert Anciaux.

2) Het failliet van de 'Vlaamse" 'linkerzijde'

Vroeg of laat zal SPA de term socialisme laten vallen. De 'Vlaamse' jongsocialisten (nu 'Animo') schrapten het 'socialisme' al uit hun naam. En als het toen de SP tot SP.A herdoopt werd, van voorzitter Janssens had afgehangen, was de 'S' gesneuveld. Maar om oude SP- kiezers te plezieren, bleef de 'S'. Voorlopig.

De partij heeft overigens absoluut geen ambitie meer om het kapitalistisch systeem grondig te veranderen. SPA wil enkel de zaken helpen beheren zodat haar 'doelgroep' (de minder bedeelden, en liefst ook nog wat anderen, waaronder ook al zelfstandigen) ook aan haar trekken komt.

* Geen linkse pers meer, maar toch schijnt 'links' 'in' ...

Een belangrijk element in de verklaring van het failliet van de traditionele 'Vlaamse' linkerzij de, ligt in het verdwijnen van de linkse pers ('De Morgen', 'Het Volk' ...), de komst van VTM en het vercommercialiseren van de openbare omroep (onder leiding van een 'blauwe' manager). De SP heeft schijnbaar noodgedwongen haar programma aangepast aan de nieuwe mediatijden. Dat leidde tot een waterige oplossing waarin nu ook nationalist Anciaux zich thuis voelt.

Terwijl links verwaterde, werd het ook nog gerecupereerd door Karel en alleman. Modieus is het hoe De Gucht over zijn VLD spreekt als een 'links-liberale' partij. Bij de CVP wordt gewaarschuwd dat de partij niet mag 'verrechtsen'. Premier Verhofstadt ging praten met de door Mark Eyskens als 'extreem-links' omschreven antiglobalisten.

'Links' schijnt 'in'. 'Multicultureel' is 'bon ton'. 'Verrechtsing' is een scheldwoord. De term 'verlinksing' moet nog worden uitgevonden.

* Linkse littanniën verhullen rechtse realiteit

In een essay over de Duitse auteur Martin Walser beschreef Stefan Hertmans onlangs hoe "het linkse denken de symbolische macht van rechts overnam omdat het linkse denken inmiddels veralgemeend is en het voornaamste paradigma van de intellectuelen geworden is."

Over welk links denken spreken we ? Termen zoals kapitalisme, socialisme en communisme zijn toch niet echt populair ?

Verwart Hertmans 'links' niet met 'libertair' ? Volgens Hertmans "beschikken we nu over politici die prachtige linkse culturele praatjes kunnen verkopen en inmiddels lippendienst bewijzen aan het dwingende economische systeem".

Praatjes verkopen ja, maar lippendienst aan het systeem ? Hand- en spandiensten ! Heeft de politieke kaste - topsocialisten zoals Van Miert inbegrepen - zich ooit zo uitgesloofd om 'het economisch systeem' te doen draaien (en daar in hun oude dag als bedrijfsbeheerder van mee te profiteren) ?

Als de 'antiglobalisten' iets aantoonden, is het dat er een brede kloof gaapt tussen de 'linkse praatjes' van veel politici en het nog altijd 'mogelijke' linkse denken van zowel anarchistische, communistische, consequent socialistische en andere bewegingen. Bewegingen die in de massapers haast nooit het woord krijgen. In 'Vlaanderen' mag er dan al een politiek 'cordon sanitair' bestaan tegen extreem-rechts, vele media lusten het Blok als een vette kluif. Daar waar standpunten en informatie uit het nochtans wekelijks in heel België verschijnende 'Solidair' haast nooit 'hét nieuws' halen. Toeval ? Of heeft men schrik van hoe 'Solidair' de 'links-rechtse' praatjes (over bv. belastingscadeau's voor bedrijven 'om de werkgelegenheid te bevorderen') doorprikt ?

Mede door de 'personalisatie' van de politiek en het vervagen van de ideologie bij de klassieke partijen, ontstond er - zoals Jan Blommaert in zijn boek "Ik stel vast" (2001) schreef - een 'tirannie van de anecdote" die "genadeloos door extreem-rechts uitgebuit wordt" ? Ondanks het schijnbaar populaire karakter van links, komt Blommaert tot het besluit dat we leven in een rechtse hegemonie, in een systeem waarin het kapitalisme niet bespreekbaar is en de complexe relatie tussen democratie en markt niet bevraagd kan worden.

* De SP.A van Janssens: flutdam tegen het Blok

Ex-reclameman Patrick Janssens werd de SP ingeloodst om de neergang van de SP en de opkomst van het Vlaams Blok (met name in 'zijn' Antwerpen) tegen te gaan.

Janssens wil van SPA een 'moderne' partij maken die de mensen 'gelijke kansen' geeft. Gelijke kansen om wat te doen ? Om deel te nemen aan de 'ratrace' van het 'consump tiekapitalisme' ? Desnoods via het 'leefloon' dat SPA-minister Vande Lanotte invoerde (en waartegen de Franstalig Belgische linkerzijde ferm protesteerde).

Op sociaal en ecologisch vlak valt er van Janssens' SPA weinig linksheid te verwachten. Kan zo'n man bij de door twee decennia van inleveringen gefrustreerde burgers de job waarma ken waarvoor hij met een ministerwedde betaald wordt: het Blok afremmen en socialistische kiezers terughalen ? Of zullen de kiezers Janssens (en collega-politici zoals Verhofstadt en Dewael) 'zien' zoals Martin Walser de Duitse 'consensuspolitici' 'ziet': als "gladde carrièris tische democraten die zichzelf alleen maar 'zien' als de perfecte tegenpool van de gesata neerde nazi" (in 'Vlaanderen': de duivelse blokker) ?

En als het verwaterde SPA het Blok niet kan afremmen, wat dan verwachten van de piste van een "links Blok tegen het Vlaams Blok", een denkpiste die "politics.info" lanceerde ? Wat kan een 'links blok' doen tegen hét 'Blok', als het zou bestaan uit een brakke mix van groenen, sociaal-populisten en nationalisten die allen samen in feite een sociaal gecorri geerd neoliberalisme voorstaan ? En die dus best met de liberalen verder kunnen regeren ...

"In een partijlandschap waarin iedereen hetzelfde predikt, worden vooral personen en individu's de sterren van de democratie. Televisie en andere media dreigen in zo'n land schap meer dan ooit de makers en de krakers van het democratisch debat te worden. Want waar de partijen nu voor staan, dat weten we geen van allen. En waarom heb je ze dan nodig ?" aldus Peter Vandemeersch (De Standaard) in een reactie op het 'SPa-naam- besluit'.

Mede dankzij de door de liberalen doorgedrukte rechtstreekse burgemeestersverkiezing zijn we op weg naar een 'sterrendemocratie' op zijn Amerikaans. Een 'democratie' waarin grote groepen mensen alle geloof in de politiek verloren hebben. De hypocriete linkse praatjes die een in hoofdzaak 'rechts' beleid camoufleren, zullen bij velen overigens de vraag oproepen: als 'rechts' het enig mogelijke is, waarom dan niet op hét Blok gokken ?

3) Naar een Socialistisch alternatief

* De nood aan een echt linkse oppositie

Wordt het niet hoog tijd dat tegenover de gladde 'systeempolitiekers' een 'gedreven' linkerzijde komt ? Zonder zo'n linkerzijde zullen veel vragen nooit gesteld en veel antwoorden nooit gezocht worden.

Zonder een echte linkerzijde (inbegrepen ook weer 'gewone werkmensen' die het tot 'volks'vertegenwoordigers schoppen) behoudt het Vlaams Blok het alleenrecht op een radicale oppositie.

Anders gesteld: willen we meer dan een 'fake'-democratie bekomen, dan hebben we OOK een linkse linkerzijde nodig, liefst een pluriforme, met alles erop en eraan: van anarchisten en anarchosyndicalisten via 'christenen voor het socialisme' en communisten tot 'consequen te' oude en nieuwe socialisten. Het zal een meerstemmig debat opleveren dat duidelijk zal maken dat er meerdere alternatieven te bedenken zijn voor het neoliberale 'laisser faire, laisser passer' dat leidde tot een kapitalisme dat machtige multinationals op hun wenken bedient, de maffia en mensenhandelaars met woorden bestrijdt en militairen zelfs met de vernietiging van het klimaat laat experimenteren ... Vreemd hoe de pers ten tijde van het Kyoto-debat over dat laatste zweeg. Baby Bush wil nochtans meer dan 'Kyoto' om zeep helpen. In Alaska testen Amerikaanse militairen hoe ze het klimaat en het gedrag van mensen kunnen manipuleren in vijandige staten, in 'schurkenstaten' ...

* Een 'antiglobalistisch' socialisme

De antiglobalistische beweging kan de kiem in zich dragen van een nieuwe linkse politiek. Maar wie de uitdagingen van de neoliberale globalisering op wereldschaal te lijf wil gaan, moet zich beter organiseren dan de antiglobalistische beweging dat tot nu toe gedaan heeft.

Wie de strijd met multinationals en bankiers wil aangaan, moet een sterke socialistische tegenmacht opbouwen, samen met niet alleen nieuwe sociale bewegingen maar ook met de vakbonden en met de constructieve elementen binnen de radikale linkerzijde.

Een nieuw socialisme moet zoals Yves Desmet opmerkte, en zoals de antiglobaliseringsbe weging dat nu al haast perfect doet, ruimte bieden aan het individuele initiatief. Maar anders dan het liberalisme dat qua ideologie bij het individu stopt en dat vrij spel geeft aan de kapita listische roofbouw die steeds weer tot crisissen leidt (zie het milieu, zie de ellende in Afrika, Zuid-Amerika ...), heeft het socialisme de roeping om het individuele te overstijgen en voor de zes miljard (straks 12 miljard) aardbewoners een 'collectieve' visie uit te werken.

* Een radikaal democratisch socialisme

Anders dan bij de veelal autoritair geleide communistische experimenten, moet het nieuwe socialisme er in slagen om radicaal democratisch te zijn. In dat opzicht hebben alvast veel ecologische partijen waardevolle ervaring opgedaan.

Extreem-links heeft in de voorbije eeuw een alternatief proberen te realsieren door de arbeidersklasse aan de macht te brengen, maar het schiep via de bureaucratie van de communistische staat (die had moeten afsterven, maar dat niet deed) een nieuwe toplaag waartegen de werkende klasse geen ideologisch verhaal meer had (beroofd als ze bv. was van vrije vakbonden).

Een democratisch socialisme moet met de tegenstellingen op een andere manier omgaan. Vooreerst door het blijvende bestaan van tegengestelde klassen te erkennen. Er zal altijd een leidende klasse zijn zoals er ook altijd mensen zullen zijn die economisch, politiek, cultureel 'vooruit' zijn. Het komt er niet op aan de leidende 'klassen' 'te vernietigen' (zoals Stalin deed met de rijke Russische boeren, de 'koelakken) maar hun inzet en talenten aan te wenden voor het algemeen belang en dat onder controle van de hele bevolking. Door een zo groot mogelijke democratische inspraak (en 'rotatiesystemen') moet die bevolking bv. kunnen zorgen voor regelmatige veranderingen in de leidende klassen, zodat je geen partijdictators krijgt die twintig of dertig jaar de boel naar hun hand kunnen zetten.

Een echt democratisch socialisme moet ervoor zorgen dat de belangen van de werkende klasse altijd voorgaan op die van de 'leidende' klasse(n). Dat de belastingen bv. goed geïnd worden ipv van zoals de liberalen een immense belastingsontduiking toe te staan. De door de werkende bevolking gecrëerde rijkdom mag niet langer afgeleid worden naar belasting sparadijzen, maar moet zorgen voor voldoende middelen voor opvoeding, onderwijs, cultuur, stabiele tewerkstelling, veilige wegen, sociale huisvesting, sociale media, ontwikke lingssamenwerking ...

Om een echt democratisch socialisme te ontwikkelen, zullen we tal van nieuwe democra tische inspraaksystemen (ook economisch !) moeten ontwikkelen die de formele inspraak van politieke verkiezingen om de zoveel jaar, ver overstijgen.

* Een reformistisch revolutionair socialisme

Om te voorkomen dat het met het nieuwe socialisme weer de weg op gaat die de traditionele socialistische partijen in Europa aflegden - het steeds verder verwateren van het basispro gramma - moet het nieuwe socialisme zowel basisdemocratisch, reformistisch als revolutio nair zijn.

Samengevat komt het hierop neer:

- Socialisme in plaats van kapitalisme, omdat al de belangrijke politieke, economische, ecologische, culturele ... beslissingen gemeenschappelijk moeten genomen worden en de belangen van individuen of bedrijven geen voorrang mogen krijgen boven het algemeen belang.

- Democratisch socialisme in plaats van een autoritair communisme omdat persoonlijke vrijheid een positieve waarde is en een te ver doorgedreven 'collectivisering' botst met het menselijk streven naar vrijheid.

- Reformistisch omdat binnen het kapitalisme wel degelijk 'vooruitgang' te boeken is zonder dat - zoals het bij de traditionele socialistische partijen gebeurde - het einddoel uit het oog verloren wordt.

- Revolutionair omdat het socialisme finaal de kapitalistische chaos moet vervangen en dat zal niet kunnen gebeuren zonder het inzetten van een mix aan machtsmiddelen (vreedzame en minder vreedzame). Denk aan wat Salvator Allende in Chili overkwam.

- Het echte socialisme is per definitie ook ecologisch. Wanneer de ecologische voorwaarden voor het leven op deze planeet in gedrang komen, is niet zozeer de rijke bovenlaag maar de brede bevolking daar het slachtoffer van. Ethisch-ecologisch moet het socialisme ook zijn om de verwording tot een 'biefstukkensocialisme' te voorkomen.

* De tijd dringt (een ecologisch socialisme)

"De aarde is bijna leeggeroofd", titelde De Standaard op 10 juli, de dag voor 'Vlaanderen' bij de herdenking van een veldslag uit 1302 gesubsidieerd uit de bol gaat. In een nieuw rapport slaakte het Wereld Natuur Fonds volgende noodkreet: "Als we met zijn allen niet meteen er mee ophouden meer natuurlijke rijkdommen te gebruiken dan onze planeet kan vervangen, dan zal onze levensstandaard en ontwikkeling vanaf 2030 spectaculair dalen." "Als we nu niet stoppen met de wereld leeg te consumeren, dan is de aarde straks op."

Geen liberaal of sociaal-liberaal beleid, dat die ontwikkeling zal voorkomen. Daarvoor is er eindelijk iets anders nodig.

* Bron van inspiratie: de Nederlandse SP

Om meteen aan te geven dat de bovenstaande ideeën niet totaal utopisch zijn: in Nederland bestaat er al een nieuwe, echt socialistische partij, links van de sociaal-populisten van de PVDA. Bij de jongste perlementsverkiezingen verdubbelde de SP haar zetelaantal bijna van 5 naar 9 zetels (op een totaal van 150 kamerzetels). Daarmee werd de partij even sterk als Groen-Links en groter dan het tot 8 zetels teruggezakte linksliberale D66.

Nu komt de SP (http://www.sp.nl) wel voort uit de Nederlandse maoïstische beweging maar het is al lang geen 'communistische' partij meer. Anders dan het Belgische Amada dat de PVDA/PTB werd en aan een communistische koers vasthield, ontwikkelde de SP zich onder leiding van Jan Marijnissen (zelf ex-arbeider) tot een 'open linkse partij' waarvan het programma en de maatschappijkritiek aansluit bij die van de antiglobalistische beweging.

In België is de SP tot nog toe een grote onbekende. Maar ook hier bestaat er - zo blijkt uit reacties op eerder geschriften van me - belangstelling voor zo'n partij. Ook een kritisch denker zoals Jaap Kruithof is er voorstander van. Waar wachten we nog op ? Wie begint er aan ?

Jan-Pieter Everaerts

P.S. Omdat elk communicatie-uiting maar in zijn context kan geplaatst worden als men weet van waar de 'boodschapper' komt, even dit over mijn eigen 'taal-parcours'.

Ik ben geboren in 1958, als Belg - van 'Vlaming' zijn was destijds geen sprake - en als oudste van vier in een arbeiders/boerenbuitengezin, wonende in Walshoutem, later in Budingen (grensgebied Limburg en Frans- en Nederlands-Brabant). 'Dankzij' een paar totaal ongeïnspireerde humanioraleraars Frans - die het presteerden om hele klassen jongeren een levenslange hekel aan Frans te bezorgen - plus een sympathieke VU-leraar én omdat de VU de eerste partij was die voor het milieu opkwam, was ik rond mijn 18de pro-VU. Toen ik later een eerste keer in Brussel woonde, heb ik nog een krantenverkoopster uitgemaakt omdat ze geen Nederlands kon. Nu, na opnieuw elf jaar wonen en werken in Brussel, heb ik met nogal wat moeite - als ik dit kan, kan iedereen het, denk ik soms - geleerd om me behalve in het Nederlands en Engels ook in het Frans uit te drukken. De vriendschap van sympathieke Franstalige Belgen én een Franstalige Nederlandse vriendin werkten dat in de hand. Alsook het besef dat er een immens 'gat' in mijn cultuur en politieke inzichten zou blijven gapen als ik niet leerde omgaan met Franstalige media zoals Le Monde Diplomatique, RTBF, Arte ... De 'Vlaming' die zo'n media niet kan volgen, is te beklagen.
---------------------------------------------------
Dit artikel werd geschreven voor e-DIOGENE(S): een onafhankelijke (niet gesponsorde, niet gesubsidieerde) uitgave van vzw Mediadoc. e-DIOGENE(S) wordt gratis toegezonden op aanvraag. Contact: Mediadoc/DIVA, Rogierstraat 217, 1030 Brussel, tel & fax: 02/219.93.13, mediadoc.diva@skynet.be.

Jan-Pieter,
Ik zou niet reageren als ik deze tekst niet boeiend vond, maar ik denk dat je je vergist. Je hebt al in verschillende teksten gepleit voor een Belgische "SP", à la Marijnissen. Dat die partij in het verleden bedenkelijke standpunten inzake migranten heeft ingenomen is bijzaak, want blijkbaar doen ze dat niet meer en ik weet dat jij in die zin niets kwaads in de zin hebt. Maar waarom wil je per sé een nieuwe beweging opstarten, die zich tussen de reformistische linkse partijen (SPA, Agalev) en extreem links in zou plaatsen. Als je dan toch niet voor het communisme kiest (en daarin verschillen wij dan), is het toch interessanter om binnen de bestaande partijen dingen te veranderen? Accoord, de Vlaamsgezinde inbreng via Spirit in de SPA verontrust mij ook, maar ligt er daarmee geen interessant debat voor jou klaar? Ik weet zeker dat je binnen de SPA niet alleen zou staan met je wantrouwen. Bovendien heb je terechte kritiek op Anciaux, maar je reageert overspannen, dit is echt geen Vlaamse Pim Fortuyn, en zijn "Vlaamse identiteit" is niet die van Filip Dewinter, of Geert Bourgeois.
Als je de programma's van SPA, Agalev en Spirit vergelijkt zijn er eigenlijk zeer weinig verschillen, en ik vind een soort modern Belgicime, dat mij als idee wel interesseert, niet belangrijk genoeg om de zaak daar nog verder te verdelen (Karel De Gucht wil niet liever).
En als je het allemaal nog linkser ziet dat ik begrepen heb, dan ben je ronduit gevaarlijk bezig, want het gaat jou met je uitval naar het communisme niet lukken om daar ook maar iets te doen voor de eenheid die we nu wel echt nodig hebben. Als radikaal links iets in België wil veranderen, moet er dringend een gemeenschappelijk programma komen, waarin Marxist-Leninisten, Trotskysten, de KP en liefst ook anarchisten hun eigenheid kunnen behouden, en waarin de linkse ideeën aan impact kunnen winnen. Ik denk dat ze in zo'n beweging iemand met jouw capaciteiten kunnen gebruiken, maar dat betekent: kiezen voor de revolutie.