arch/ive/ief (2000 - 2005)

In ATHENE richten we ons eerst – hoe kan het ook anders bij een politiek tijdschrift over directe democratie – op de bakermat van de directe democratie: de Atheense polis (stadsstaat) vanaf het eind van de 6e eeuw tot het eind van de 4e eeuw. Welke lessen vallen er voor ons in deze tijd uit de Atheense ervaringen te leren?

De volgende teksten zijn te vinden op de website http://www.athene.antenna.nl/

VOLKSVERGADERING-DEMOCRATIE IN KLASSIEK ATHENE
door Ronald de Vries

Het publiek reageerde met applaus, ‘boe'-geroep of (hoon)gelach. Het interrumperen gebeurde in de regel spontaan, maar het gebeurde ook dat een persoon of een groepje vragen stelde of protesteerde. Zo ontstonden er toch wel spontane dialogen tussen sprekers en mensen uit het publiek. Onervaren redenaars werden soms overschreeuwd en weggefloten, hetgeen Demosthenes ook een aantal malen in het begin van z'n ‘carrière' moest ervaren.

HET PROBLEEM VAN DE HEDENDAAGSE DEMOCRATIE
door Cornelius Castoriadis

"Hoe kan men de opinie van de mensen via educatie bijschaven? Hoe kunnen mensen zich een betere mening of oordeel vormen betreffende politieke zaken waarover geen wetenschap mogelijk is? Daarvoor bestaat slechts één enkele weg: door het uitoefenen van politieke macht, door te discussiëren en beslissingen te nemen. Natuurlijk is de moderne benadering van democratie, de opvatting dat democratie gelijkstaat met vertegenwoordiging, totaal tegengesteld aan de antieke benadering."

OPENBARE REDEVOERINGEN EN DE MACHT VAN HET VOLK IN DEMOCRATISCH ATHENE
door Josiah Ober

"Het spel van het Atheense politieke leven was hard en vaak stuitend; dit is een van de redenen voor het ontstaan van de antidemocratische standpunten van Thucydides, Plato, Aristoteles en andere toenmalige critici van de Atheense democratie. Maar laten we bedenken dat het spel geheel vrijwillig werd aangegaan: de Atheense elite die het spel niet aankon, kon zijn belastingen en erediensten als een goede kerel betalen en zich van politiek afzijdig houden."

STONE VERSUS SOKRATES
door Roger Jacobs

"Een a-politieke of anders-politieke opstelling in ieders goed recht. Zo kunnen rechtgeaarde democratische intellectuelen tegenwoordig niet anders dan een 'kritische distantie' in acht nemen ten aanzien van het bestaande systeem. Stone weet dat ook wel: hij noemde zichzelf een democratische non-conformist in tegenstelling tot Sokrates die een anti-democratische non-conformist was. Beiden hadden de moed met hun niet-conventionele ideeën tegen de stroom in te roeien."

De Atheense democratie, daar sprak Al Gore ook graag over ... De nieuwe media zouden naar een nieuwe Atheense democratie leiden ...

Maar Athene toen en de democratie van Gore nu, waren/zijn er wel voor de rijken. En in het Athene van toen mochten slaven en vrouwen niet mee doen. En Sokrates, naar hem worden nu al onderwijs-programma's van de EU genoemd.

Diogenes

Dit toont dan ook de zwakkere kanten van democratie aan, demos (volk) kan erg beperkt ingevuld worden. Maar de waarde ontkennen van de experimenten in Athene met andere vormen van besluitvorming zou ahistorisch zijn, vermits slavernij en vrouwenhaat toen wijdverspreid waren. Wat Socrates betreft, ik weet er niet zoveel over, maar elke poging om mensen te interesseren voor filosofie kan ik waarderen, tenzij het slechts om burgerlijke filosofie gaat. En Socrates was wel wat in dat bedje ziek. En wat Gore betreft, ik denk niet dat we veel van hem kunnen leren.