arch/ive/ief (2000 - 2005)

De Verenigde staten blijven, wat hadden we anders verwacht, een wel heel eigen economische koers varen. Nu beslist de regering de eigen landbouw met bijna 80% meer middelen te subsidiëren. De gevolgen voor de boeren in Afrika en Zuid-Amerika zijn natuurlijk desastreus. Vooral Brazilië dat de laatste 18 jaar zijn landbouwproduktie wist te verdubbelen van 50 miljoen naar bijna 100 miljoen ton krijgt rake klappen. De Amerikaanse maatregelen hebben al voor een gevoelige verlaging van de prijzen voor landbouwprodukten gezorgd. Buitenlandse boeren krijgen hun produkten nog onmogelijk kwijt op de Amerikaanse markt.
Ook Europa protesteert, zoals steeds, zwakjes. 'Dit is in strijd met de laatste akkoorden van Doha', roept de unie, 'we zullen dan ook niet aarzelen klacht in te dienen bij de WTO." klinkt het stoer. Eens benieuwd wat dat gaat opleveren.
Verder blijft de VS maar subsidies geven en taxen heffen waar zij dat maar enigszins nuttig vinden. Vrijhandel werkt voor de VS blijkbaar slecht in één richting: voor hun produkten in vreemde afzetgebieden. Andersom krijgen we een heel ander verhaal: de reeds aangehaalde landbouwsubsidies en natuurlijk de importheffingen op staal.
Mundia Sikatana, minister van landbouw in Zambia zegt het zo: 'Die mensen, die ons altijd komen vertellen onze produktie niet te subsidiëren doen nu zelf net het tegenoversgestelde. Ik denk niet dat veel Afrikaanse landen nog zin gaan krijgen om in zo'n vrijhandelverhaal mee te wandelen.'
De Amerikanen zelf reageren bij monde van minister Zoellick, bevoegd voor Buitenlandse handel: 'De WTO laat een tariefverhoging of subsidie toe aan bedrijven waarvan de eigen industrieële tak wordt bedreigd door import van buitenaf.'
Ik heb ergens een flauw vermoeden dan bovenstaande bepaling er gekomen is om ontwikkelingslanden met zwakke economieën een beetje te beschermen. Niet om dè economische en militaire supermacht nog wat meer vet te bezorgen om in te liggen sudderen.

In een artikel elders op deze site

http://archive.indymedia.be/front.php3?article_id=24585

zegt José Bové dat de landbouwsubsidies voor Amerikaanse boeren met 70% achteruitgaan.

Wie zit er naast? Of heb ik iets verkeerd begrepen?

Ik vermoed dat bovenstaand artikel correct is (USA verhoogt subsidies landbouw) en dat in het andere artikel Bové verkeerd geciteerd wordt. Niet zo lang geleden heb ik hetzelfde gelezen in De Morgen, en ik vroeg mij ook af wat van 'vrijhandel' -toch een van de speerpunten van de neoliberale ideologie- nu eigenlijk nog overblijft: veel blablabla en in de praktijk inderdaad in een richting.

Trouwens, in de WTO zullen ze eens hard lachen met de klacht van de EU wiens budget voor ongeveer de helft naar landbouwsubsidies gaat.

Is het slecht als een land zijn landbouw zwaar subsidieert?
Vaak hoor en lees ik mensen reageren tegen de hoge subsidies die de VS en de EU aan hun landbouw geven. Antiglobalisten lijken plots de medestanders van de WHO te zijn. Beiden pleiten ze dan immers voor een mondiale vrije markt. Want de landbouwsubsidies zouden ervoor zorgen dat de boeren uit het Zuiden hun producten niet kwijt kunnen op de Europese markt. Een dergelijke argumentatie wordt ook in het artikel hierboven en in het commentaar van Filip aangehaald.
Het is waar dat het huidige Europese beleid een aantal perverse neveneffecten met zich meebrengt. De landbouwsubsidies vormen de grootste uitgave - post op de begroting van de EU. Het landbouwbeleid werkt echter niet want er worden enorme overschotten geproduceerd en die worden gedumpt in ontwikkelingslanden. De lokale boeren kunnen niet op tegen de goedkope landbouwproducten die geïmporteerd worden en zo gaat de lokale landbouw er kapot.
Maar wordt er dan gepleit voor de totale afschaffing van alle landbouwsubsidies? Dat is immers wat ik in debatten vaak hoor.
Is het niet beter om voor de afschaffing van de EXPORT subsidies te pleiten? Die zijn momenteel zeer hoog in de Europese Unie en zorgen voor de overproductie en de dumping.

Het kan vanuit een ecologisch en sociaal standpunt toch verdedigbaar zijn dat een land zijn eigen markt afschermt?
Het is allesbehalve ecologisch om landbouwproducten die ook beschikbaar zijn op korte afstand (eigen land of regio) de hele wereld te laten rondreizen. Het openen van de markten voor landbouwproducten uit andere continenten zal voor een prijsdaling zorgen. De harde concurrentie zal een steeds intensievere landbouwproductie vragen. Dit betekent een ecologische ramp.
Zijn het werkelijk de boeren uit het Zuiden die wel zullen varen bij het openstellen van de Europese en Amerikaanse markt voor landbouw producten?
Voor de boeren in het Zuiden is het toch vooral belangrijk dat ze hun eigen economie kunnen behouden en dat die niet verdrongen wordt door een export gerichte economie. Iets dergelijks gebeurde in Senegal, het leidde er tot een verarming van de bevolking. (productie van apenootjes)
Het lijkt me logischer dat het vooral de multinationale ondernemingen zullen zijn die daarvan zullen profiteren. Het kan zelfs een stimulans betekenen voor de multinationals om in Afrika, Azië en Zuid-Amerika nog meer de monoculturen op te dringen.
De slechte arbeidsomstandigheden waardoor vele multinationale ondernemingen hun producten zo goedkoop kunnen aanbieden zullen er ook niet op verbeteren.

Via taksendifferentiatie is een dergelijk beleid mogelijk. Op die manier behoudt een land het recht om te bepalen welke producten het land binnenkomen (vb. geen hormonenvlees) en om de lokale economie te beschermen. Maar taksendifferentiatie is toch iets heel anders dan pleiten voor de afschaffing van alle taksen?

Kan iemand mij duidelijkheid geven over deze zaken? Mijn vraag is de volgende: zijn er werkelijk antiglobalisten en NGO's die pleiten voor de volledige afschaffing van de subsidies die de EU en de VS aan hun landbouw geven? Of gaat het hier enkel om het uitspelen van de dubbelzinnigheid van het neoliberale beleid?

Het probleem is dat landbouwsubsidie enkel kunnen bestaan als een land zijn overschotten dumpt in de derde wereld. of als het de overproductie vernietigt.
Daarenboven hebben de Verenigde Staten langs de WTO zeer veel landen opgedrongen hun landbouw op te stellen. Dit komt erop neer dat Amerikaanse bedrijven de landbouwmarkt overspoelde. Kijk naar Argentinie: op vier jaar tijd is 98% van de soja genetisch gemanipuleerd. De zaden komen vnan het agro-chemisch bedrijf Monsanto. De Argentijnse soja is bovendien voor 97% bedoeld voor de export, meer concreet voor het voeden van ons vetgemest vee. Deze export is belangrijk voor Argentinie omdat het hiermee zijn buitenlandse schuld afbetaald (afkomstig van ...)Wanneer deze export nu gedeeltelijk wegvalt door de afscherming van de VS, heeft dit weer eens zware gevolgen voor Argentinie. (en voor vele andere ontwikkelingslanden)
Ik denk niet dat het afschermen van een landbouwmarkt sowieso slecht is, maar wel door een land dat elk ander land verplicht zijn landbouw open te stellen, deze landen op die manier totaal afhankelijk maakt (het telen van soja maakte heel veel kleine boeren landloos)en ze uitmelkt. En dan nog eens zijn overschot daar gaat dumpen zodat elke vorm van kleinschalige landbouw verdwijnt.

Dit is een bijzonder complexe discussie en ik denk niet dat er eenzijdige antwoorden of oplossingen zijn. Ik wil wel een paar invalshoeken geven:

Een eerste zaak is de hypocrisie van het neoliberale vrijhandeldiscour. Economisch sterke landen kiezen welke sectoren geliberaliseerd worden EN waar dat moet gebeuren. Landbouw is daar een duidelijk voorbeeld van. Zowel de EU als de USA hebben een sterk protectionistisch landbouwbeleid: enerzijds subsidiëren ze hun eigen landbouw en anderzijds schermen ze hun markt af door importbelasting op of importbeperking van agrarische producten uit 'ontwikkelingslanden'. Van deze landen eisen ze wel het tegenovergestelde: hun markt moet openstaan voor Europese en Noord-Amerikaanse producten en subsidiëring wordt niet getolereerd. Dit is mogelijk dankzij ondemocratische internationale instellingen en de daaruit voortvloeiende afhankelijkheidspositie van ontwikkelingslanden, zoals Deirdre reeds verklaarde. Dit is een voorbeeld van een zuiver economische benadering van de landbouwproblematiek.

Een tweede vaststelling is de steeds verdergaande industrialisering van de landbouw, met even onvoorspelbare als onplezierige neveneffecten. Ik denk dan aan gigantische mestoverschotten, verontreinigde voedselketens, de bedreiging van de biodiversiteit. . Dat is eerder een ecologische benadering. Zie de artikels elders op deze site over GGO's of lees het interview met Kruithof die een gat in de lucht springt bij elke dioxinecrisis.

Een laatste benadering die ik wil geven, is cultureel van aard. Ik denk dat veel culturen nauw samenhangen met de manier waarop men aan voedsel komt. Voorbeelden zijn de Inuit met hun traditionele walvis- en zeehondenjacht of de Aziatische rijstvelden met eeuwenoude irrigatiekanalen en bijhorende landschapsarchitectuur. Hierover vindt men (voorlopig) weinig info maar dat komt bijvoorbeeld wel tot uiting in de discussies van Porto Allegre.

Mijn conclusie is dus dat dit een complex probleem is waar geen eenvoudige oplossing voor bestaat. Er zal met de drie invalshoeken rekening gehouden moeten worden en daardoor zal een oplossing voor een land niet noodzakelijk opgaan voor een ander land.

Kind regards,
F. aka SlowMo