arch/ive/ief (2000 - 2005)

Jan Marijnissen: We moeten weer investeren in de intellectuele elite'

In zijn hometown Oss voelt SP-lijsttrekker Jan Marijnissen zich op z'n gemak. Onder een aangenaam lentezonnetje ontvangt hij de A3-redactie in zijn achtertuin. Koffie, koekje, sigaretje. In een gesprek over de rol en plaats van studenten schuwt hij woorden als 'elite' en 'intelligentsia' niet. 'Studenten zijn ertoe voorbestemd om een uiterst belangrijke rol in de samenleving te gaan spelen. Ik vind dat daaraan door de universiteiten en hogescholen veel te weinig wordt gedaan.' Jan Marijnissen over het sexy bedrijfsleven, middeleeuwse literatuur, Pim en hofnarren.

'Onze samenleving gaat op een onverantwoorde manier om met studenten. Op de hogescho len en universiteiten wordt héél veel tijd en ruimte ingeruimd voor de beroepsgerichte vak opleiding, en hebben studenten veel te weinig tijd en mogelijkheden om zich breder op de samenleving te oriënteren. Afgestudeerden weten vaak een heleboel van één ding, en van een hele boel andere dingen helemaal niks. Dat vind ik heel slecht. Zeker voor academici, die naar mijn idee kritisch moeten zijn, onafhankelijk moeten kunnen denken, verbanden weten te leggen en het verschil zien tussen oorzaak en gevolg.'

Waarom is dat zo belangrijk?

'Studenten zijn voorbestemd om een soort elite te worden: elite in de positieve zin van het woord. Zij worden ervoor opgeleid om de samenleving te behoeden voor grote fouten en om het historisch perspectief te zien van dingen. Dat is een grote verantwoordelijkheid, waarover in het huidige universitaire beleid veel te licht wordt gedacht. Hoe dat kan? Wel, dat heeft alles te maken met de Paarse politiek, waarin de werkwijze van het bedrijfsleven tot de maat der dingen is uitgeroepen, en waarin de complete publieke sector stiefmoederlijk wordt behandeld. Het gevolg daarvan is, dat iedereen het bedrijfsleven in wil en dat ook op univer siteiten en hogescholen die publieke sector en de maatschappelijke verantwoordelijkheden in het verdomhoekje komen te zitten.'

Oké, het krioelt tegenwoordig van de studies met het etiket 'bedrijf': bedrijfskunde, bedrijfs communicatie, enzovoorts. Maar is dat de overheid te verwijten?

'Een poos geleden gaf ik een gastcollege op de Hogeschool in Den Bosch. Toen zei de directeur tegen me: Iedereen zit tegenwoordig op bedrijfskunde. Er is bij ons ook een studie bedrijfskunde die zich richt op de publieke sector, maar daar kunnen we niemand voor krijgen. In Italië gingen laatst twee miljoen mensen de straat op omdat ze vonden dat de arbeidsvoorwaarden voor ambtenaren niet verslechterd mochten worden. Daar is het een eer om voor de overheid te mogen werken. Mensen staan ervoor in de rij! Dat heeft alles te maken met hoe de overheid omgaat met bijvoorbeeld de salarissen, de arbeidsvoorwaarden van mensen in de publieke sector. Tegenwoordig zegt een leerling tegen een leraar: Jaaaa, maar jij bent natuurlijk ook een loser, anders had je niet voor de klas gestaan. Professionals die eigenlijk het meest eerzame beroep vervullen, zij die leren, worden door degenen aan wie ze moeten leren gezien als losers. Als het zo ver is, dan heb je in mijn optiek als overheid enorm gefaald. Ik denk dat dat in de hele publieke sector het geval is, niet alleen in het onderwijs. Alles wat vorige generaties belangrijk vonden, heeft Paars in acht jaar genadeloos uitgekleed. Dat geldt voor agenten op straat, verpleegkundigen, rechters, advocaten. Dat
waren mensen die vroeger nog op een voetstuk stonden. Niet helemaal ten onrechte, omdat zij beschikken over een bepaalde kennis die zij geacht worden aan te wenden in het belang van mensen die daar een beroep op doen. Maar dat is allemaal totaal veranderd. Dat is omdat het bedrijfsleven door veel mensen als sexy wordt ervaren. Waarom? Joost mag het weten. Het trekt mij in ieder geval voor geen meter.'

Wordt de student in onze samenleving dan enkel gezien als werktuig voor het bedrijfsleven?

'Blijkbaar wel ja. Het meest ben ik bezorgd over het feit, dat in de geschiedenis uitgerekend de studenten de voortrekkers waren van veranderingen, overal in de wereld. Terwijl je nu te maken hebt met een generatie studenten die in meerderheid daar lak aan lijkt te hebben en al op vroege leeftijd in de eerste plaats denkt aan z'n carriéreplanning. En dat beangstigt mij.'

Vind je het gros van de studenten dan kortzichtig?

'Nee, het heeft geen enkele zin om de studenten hier iets te verwijten. Als je vlees in een gehaktmolen stopt, dan komt er gehakt uit. Daarmee bedoel ik: als de overheid de studenten zo opjaagt met de tempobeurs, zo kort houdt met de studiebeurs, zodat ze er bij moeten gaan werken, dan kun het je de student niet kwalijk nemen dat zijn blikveld niet groter wordt dan die van een kikker in een put. Die ziet immers ook maar een deel van de horizon. Vroe ger kon je acht jaar studeren, toen zes jaar, vervolgens vier jaar en in het bache lor/mastersysteem in feite nog maar drie jaar. Veel te kort, vind ik. Daarbij komt nog het aspect van de algehele hedonistische levensopvatting: alles voor vandaag en vandaag voor alles. Studenten zijn ook lid van de samenleving, dus velen zijn ook zo gaan denken.'

Je bedoelt, dat ze dan geen middeleeuwse literatuur meer bestuderen, maar kiezen voor bedrijfscommunicatie.?

'Precies! Terwijl de samenleving niet kan zonder mensen die zich bezighouden met middel eeuwse literatuur. Omdat die bagage in een samenleving als de onze niet verloren mag gaan. Mensen met veel verstand van oude literatuur moeten van tijd tot tijd geraadpleegd kunnen worden om de dingen in historisch perspectief te kunnen zien. En je kunt nooit beoordelen waar je naar toe wilt, als je niet weet waar je vandaan komt. Aardrijkskunde en geschiedenis zouden allemaal weer examenvakken moeten worden! Wij moeten toch niet naar een situatie waarin wij als Nederlanders net zo dom zijn als de Amerikanen die als ze gevraagd wordt waar Brazilië ligt, Australië aanwijzen. Kijk, als je wilt begrijpen wat de achter grond is van het conflict in Vietnam, en je weet niet, dat Vietnam grenst aan Laos en Cam bodja en aan de noordkant aan China, dan kun je nooit begrijpen wat daar aan de hand is. Hetzelfde geldt voor Afghanistan en Joegoslavië. Wil je dingen kunnen doorgronden, dan moet je weten waar het is en wat de historie is. Anders kun je niet beoordelen wat goed of fout is. Als je niet geleerd hebt kritisch te denken en zelf onderzoek te doen, dan ben je een speelbal van de media, die overigens ook steeds oppervlakkiger worden.'

Laatst vergeleek je studenten met hofnarren.

'Hahaha, nee joh! Wat ik daarmee duidelijk wilde maken, is dat we tegenwoordig niet meer investeren in de intellectuele elite van ons land. Kijk, een hofnar in de middeleeuwen was iemand met bepaalde privileges. Hij mocht alles zeggen en alles wérd dan ook gezegd. De koning en de adel organiseerden dus hun eigen critici. Daarmee wil ik aangeven, dat ik vind dat de samenleving haar eigen intelligentsia en haar eigen kritiek moet organiseren: wijze mensen opleiden tot wijsheid. Dat klinkt heel ambitieus, maar studenten mogen zich best realiseren dat zij straks een maatschappelijke taak te vervullen hebben. En het is zaak dat de overheid begrijpt, dat ze mensen in de leeftijd van pakweg zeventien tot vijfentwintig jaar de gelegenheid moet geven om zich te oriënteren en tot wasdom te laten komen op intellectueel vlak. Dat gebeurt steeds minder en ook daardoor verschraalt de samenleving.'

SP-studentenkrant A3; Jaargang 3, nr. 1, overgenomen van de SP website (http://www.sp.nl)