arch/ive/ief (2000 - 2005)

Katrien Bruggeman is stafmedewerkster bij de vrouwenraad, waar ze zich vooral bezig houdt met de politieke commissies binnen de vrouwenwerking. Ze werkte mee aan het project 'machtswijzer', een soort bladwijzer waarop de onderdrukkingsmethodes staan die er binnen de politiek gebruikt worden om nieuwe politici, vooral vrouwen, onzichtbaar te maken. Vrouwen komen te weinig aan het woord tijdens vergaderingen en worden vaak genegeerd tijdens de besluitvorming. De machtswijzer helpt politieke mandatarissen bij hun strijd om gehoord te worden.

In de vrouwenraad zetelen een aantal commissies, zo ook de commissie politiek. Een belangrijke bezigheid is het voorbereiden en formuleren van standpunten:"We doet dat vaak op basis van een dossier waarin we het probleem eerst verkennen. Het standpunt dat daaruit vloeit wordt dan besproken door  de aangesloten  organisaties van onze vrouwenraad die worden uitgenodigd op de commissies om daaraan actief deel te nemen. Meestal, naar gelang het thema, zijn er ook experten aanwezig op die commissies. De commissie politiek is interessant in die zin dat het alle vrouwenwerkingen binnen de politieke partijen samenbrengt. We komen zo tot een standpunt over alle partijgrenzen heen. Zo bereiken we via de vrouwenwerkingen alle politieke partijen en syndicaten."

Machtswijzer

De 'machtswijzer' werd gemaakt opdat vrouwen en mannen weten hoe machtsmechanismen werken en ze kunnen herkennen wanneer deze op een negatieve manier gebruikt worden. De mandatarissen, zowel mannen als vrouwen, moeten hiertegen reageren. Alleen zo kan er een nieuwe, open vergadercultuur ontstaan. Katrien Bruggeman:"We zijn nu al een jaar bezig via de commissie politiek met een project ?machtswijzer? genaamd. Het is een soort bladwijzer die ontworpen is specifiek ter ondersteuning van lokale mandatarissen. Uit onderzoek blijkt dat vrouwen die verkozen zijn het na één of twee ambtstermijnen al voor bekeken houden.Daar zijn een aantal oorzaken voor, onder andere de complexe problematiek van de combinatie: vrouwen hebben meer taken te combineren dan mannen. Maar ook omdat er een aantal informele praktijken en regels gelden in de vergaderzalen en daar buiten. Nieuwe mensen in de politiek, voornamelijk vrouwen, worden er buitengesloten of men probeert ze in het gareel te houden. Op die ?machtswijzer? hebben we de onderdrukkingsmethodes gezet die frequent gebruikt worden."
Kort samengevat zijn er vijf onderdrukkingsmethodes:
*Je wordt onzichtbaar gemaakt
*Je wordt belachelijk gemaakt
*Ze zeggen je niet alles
*Je mag niet winnen
*Je wordt met schuldgevoelens opgezadeld

?Je wordt onzichtbaar gemaakt? is één van die onderdrukkingsmethodes: "dat wil zeggen dat als je als vrouw aan het woord komt op een vergadering, wat statistisch gezien al niet altijd het geval is want mannen krijgen meer spreekrecht dan vrouwen, dan zie je dat de voorzitter zijn krant bovenhaalt, rondloopt of drank gaat halen. Er zijn allerlei manoeuvres om iemand onzichtbaar te maken."

Old Boys Network

Een ander frappant voorbeeld is het achterhouden van informatie. Dan krijg je het gevoel dat de vergadering al plaatsgehad heeft. De dag ervoor, na de vergadering, is de vergadering gewoon voortgezet op café. Vrouwelijke mandatarissen met kinderen spoeden zich na de vergadering vaak naar huis om voor de kinderen te zorgen, terwijl de mannen op café gewoon verderdoen. Dit noemt men de ?old boys networks?, netwerken waar vrouwen geen toegang tot hebben. Vrouwen hebben ook zo?n netwerken, nemen deel aan het verenigingsleven, maar de verenigingen hebben een gans ander profiel dan die van de mannen.Vrouwen sluiten zich aan bij verenigingen om aan 'doe-activiteiten' te doen: kooklessen, een cursus filosofie, enzovoort.Van vrouwen wordt het minder aanvaard dat er over politiek gesproken wordt.Terwijl dat bij mannen wel zo is: op de sportclub hebben ze het dan over de politiek van hun gemeenteraad, vaak met andere mandatarissen. De dag nadien ziet men dat er al zaken beslist zijn.Politieke mandatarissen ontmoeten elkaar op café en nemen daar beslissingen."

Bij die 'machtswijzer' is er een handleiding die wat dieper ingaat op de onderdrukkingsmethodes. Macht staat centraal in de handleiding, want macht is duidelijk aanwezig waar mensen tesamen zijn. Je positie in de maatschappij wordt bepaald door opleiding, economische positie, afkomst. Die bagage bestaat uit een hele mozaiek van invloeden die je levenswandel eigenlijk al grotendeels bepalen. Idem voor macht, dat is ook opgebouwd uit een hele mozaiek aan zaken. De machtswijzer probeert dat een beetje te deconstrueren zodat politieke mandatarissen zich er zo indirect tegen kunnen wapenen.

De man wordt geacht te werken voor zijn gezin terwijl de vrouw en moeder zeer traditioneel voor de kinderen zorgt.Dit verhaalt zich ook op de politiek:"vrouwen worden afgeleid van het thema door een vraag als: 'moet jij niet naar huis, voor je kindje zorgen?'.Een ander verhaal is dat de openingsuren van een creche nooit de agenda bepaalt op een vergadering, terwijl een voetbalmatch wel voor een verschuiving van de agenda kan zorgen."

Train de trainer-module

Folders en handleidingen zijn vaak te droog en theoretisch. En hebben ze wel effect? Daarom geeft Katrien Bruggeman lezingen over de problematiek van de onderdrukking.Het enthousiasme bij de deelnemers is groot, net als de herkenbaarheid.
"We hebben een 'machtswijzer', een folder en een handleiding die voor een theoretisch benadering zorgen, maar we wilden dat ook in de praktijk omzetten: er voor zorgen dat het echt gebruikt wordt. Daarom zijn we nu bezig met het ontwerpen van een vormingsmodule (een 'train de trainer-module') die we kunnen meegeven aan andere vormingscentra zodat er een vraag ontstaat, in samenwerking met de vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten en de politieke organisaties. Een vraag in het hele netwerk van organisaties want ik merk nu al, terwijl we de vormingsmodule aan het voorbereiden zijn, dat er vraag is: ik hou lezingen bij de netwerken van politieke mandatarissen.Vorige week ben ik gaan spreken voor een netwerk van vrouwelijke politieke mandatarissen van alle politieke partijen, behalve het Vlaams Blok want de vrouwenraad houdt een cordon sanitaire tegen de partij die ondemocratisch en vrouwonvriendelijk is aangezien zij de vrouw aan de haard wil. De aanwezige mandatarissen deden mee aan een oefening om te zien welke onderdrukkingstechnieken er bij hen op de gemeenteraad gebruikt werden. Ze getuigden dat het werkelijk zo is, dat het zeer herkenbaar is. Mijn werk bestaat vaak uit het theoretisch bestuderen van dossiers en onderzoeken en ik was tevreden dat het in de praktijk ook werkelijk aanslaat.Ik was niet tevreden dat het bestaat, maar dat ik iets aangereikt heb waaraan ze kunnen sleutelen en het aan de tegenpartij kunnen bekend maken.
De machtswijzer is niet alleen voor vrouwen, maar ook voor mannen. Nieuwkomers in een groep hebben het vaak niet gemakkelijk. Als een man zegt dat de vergadering maar twee uur mag duren want dat hij daarna voor de kinderen moet zorgen, wordt dat onthaald op hoongelach.Dat is gender: het legt niet altijd de zaken bloot die gebonden zijn aan man en vrouw, maar aan mannelijkheid en vrouwelijkheid.Gelijke kansen, daar is het ons om te doen."

Procentuele man-vrouwverhouding in de politiek

Als de vrouw een vertegenwoordiging van 30 procent uitmaakt binnen een organisatie dan wordt de 'kritische massa' doorbroken. Dat wil   zeggen dat ze zich nog meer kan manifesteren. Dit is echter bijna nergens het geval in de politieke wereld.Enkele cijfers:
* 7,4 procent vrouwelijke burgemeesters. Die trend ziet men ook in andere sectoren: hoe hoger de functie, hoe minder vrouwen. Dit ligt niet aan hun opleiding, want de vrouw in Belgie is zeer goed geschoold.
* In de gemeenteraad is er een stijging van 8 procent in vergelijking met 1994
* In de provincieraad is er een stijging van 21 procent in 1995 naar 30 procent.
* In het schepencollege, waar het gaat om (uitvoerende) macht, zijn er slechts 18 procent vrouwelijke vertegenwoordigers.
* In de kamer van volksvertegenwoordigers 19 procent
* In de senaat 30 procent
* In de Brusselse hoofdstedelijke raad 34 procent
* In de Duitstalige gemeenschap 24 procent
* In de Vlaamse raad 19
* In de Waalse gewestraad 10,7
* Aantal verkozen vrouwen in de Belgische fractie van het Europees parlement: 32 procent

De machtswijzer, folder en bijhorende handleiding is voor de schappelijke prijs van 2,5 euro te verkrijgen bij de vrouwenraad (Middaglijnstraat 10, 1210 Brussel)