arch/ive/ief (2000 - 2005)

Porto Alegre 2: welke andere wereld willen we?
by Erik Demeester Thursday February 21, 2002 at 05:48 PM
roodzwijntje@yahoo.com

Het Wereld Sociaal Forum wordt de alternatieve pool op het Wereld Economisch Forum. Maar hoe alternatief zijn de voorstellen van het Wereld Sociaal Forum?

Porto Alegre 2: welke andere wereld willen we?

Sommigen noemen het Wereld Sociaal Forum (WSF) reeds de internationale van de antiglobalisten of de rebelse internationale. De tweede editie die dit jaar opnieuw bijeenkwam in de Braziliaanse stad Porto Alegre was in opkomst een onbetwistbaar succes. Vijftigduizend deelnemers vertegenwoordigden tweeduizend "bewegingen van de civiele maatschappij" uit zo'n 110 verschillende landen. Dat is twee keer zoveel volk als verleden jaar.

Het Britse dagblad, de Financial Times, spreekbuis van de Londonse financiële wereld zag het niet anders: "de sterke opkomst toont aan dat de beweging opnieuw een zekere opgang kent die ze verloren had na de terroristische aanvallen van 11 september". In een opmerkelijke vergelijking beschrijft dit blad de kapitalistische tegenhanger, het Wereld Economisch Forum deze keer in New York bijeengekomen, als "slecht georganiseerd" en "niet meer in staat antwoorden te bieden" in de wereld na 11 september. De bal ligt dus in het kamp van diegenen die kritiek hebben op het bestaande systeem.

Alternatieve Pool

Het is duidelijk dat het Wereld Sociaal Forum erin geslaagd is een alternatieve pool te vormen op het Wereld Economisch Forum, op de top van de rijken en de kapitalisten.

De "sociale bewegingen van de civiele maatschappij" in Porto Alegre zijn echter zeer verscheiden. Het gaat van de strijdbare Braziliaanse beweging van landloze boeren -de MST- over talloze vertegenwoordigers van niet gouvernementele organisaties, ATTAC en anarchisten tot parlementairen van de Europese Socialistische partijen en de Groenen.

Je hoort er oproepen tegen de Israëlische bezetting van Palestina, steun voor de strijd tegen multinationals, eisen zoals de afschaffing van de Derde Wereldschuld, protest tegen oorlogen, solidariteit met de potten-en pannenprotesten in Argentinië enz. Het heeft de bedoeling een echte Toren van Babel van het sociale protest te worden.

Civiele maatschappij

De organisaties en de ideeën van de zogenaamde "civiele maatschappij", vertegenwoordigd door de NGO's domineren echter wel de bijeenkomst. Niet weinig van deze NGO's beschikken over een zeer beperkte sociale verankering. Ze zijn meer parastatale instellingen dan echte sociale bewegingen. Het begrip civiele maatschappij is tevens een begrip dat de bestaande klassenverschillen in het kapitalisme verdoezelt. Het wordt gehanteerd om de arbeidersklasse en de meer antikapitalistische elementen te ontbinden in een amorf bondgenootschap waarin al diegenen die kritiek hebben op het "neoliberalisme" verenigd zijn. Pierre Galand, de voormalige algemeen secretaris van Oxfam België, net terug uit Porto Alegre aarzelde daarom niet om op de Franstalige televisiezender RTBF een oproep te doen voor een dialoog tussen socialisten en liberalen "die zich herkennen in de universele menselijke waarden van Europa".

Verhofstadt was als spreker dan misschien niet welkom in Porto Alegre, maar een dialoog met hem lijkt nu toch een optie voor Galand.

Het is duidelijk dat deze mensen zich niet op het terrein van de klassenstrijd bevinden maar op het terrein van het "overleg, dialoog met de regeringen en de internationale instellingen".

Alle debatten, ingenomen standpunten zoals de slotverklaring van het WSF enz. hebben een kritische inslag en verwerpen de huidige gang van zaken van de wereld op alle vlakken. Deze kritieken delen wij ongetwijfeld. Maar dat maakt van het WSF nog geen antikapitalistisch forum.

Bij gebrek aan een socialistisch maatschappijproject rijden de dominerende voorstellen zich klem in een "gereguleerd en beschaafd kapitalisme" of een "kapitalisme met een menselijk gelaat". ATTAC als één van de drijvende krachten achter het WSF drukt dit zeer goed uit met haar eisen voor een Tobin Taks op de speculatie, stabilisering van de financiële markten, inperken van de macht van de multinationals, en de hervorming van het IMF, WTO en Wereldbank die verantwoording zouden moeten afleggen aan de nationale parlementen ... De overheersende politieke tendens van het Wereld Sociaal Forum is deze van het reformisme in alle zijn bonte internationale kleuren.

"Ik omhels mijn rivaal. Het is om hem beter te versmachten" -Racine in 'Brittannicus'

Dit maakt het WSF daarom ook zo kwetsbaar voor pogingen tot instrumentalisering door de internationale sociaal democratie en van kapitalistische instellingen zoals de Wereldbank.

De Italiaanse coördinator van het WSF gaf de volgende kritiek: "We hebben een probleem. Tienduizenden mensen zijn hier aanwezig. Onder hen veel volksvertegenwoordigers en politici van heel Europa die in die hoedanigheid ook voor de oorlog van de Verenigde Staten in Afghanistan gestemd hebben. Veel van deze volksvertegenwoordigers hebben zich zelfs tegen onze beweging uitgesproken. En toch komen ze allen hier naar toe en vullen ze de internationale pers met interviews (…). We hebben vooral met de Franse en Italiaanse volksvertegenwoordigers een probleem. De secretaris van de DS - Links Democraten (Italiaanse socialisten), Piero Fassino bijvoorbeeld is hier ook aanwezig. Deze man heeft in het parlement sterk gepleit voor de Italiaanse deelname aan de oorlog. Er zijn hier mensen die na de politierepressie in Genova de bevolking hebben opgeroepen om niet meer deel te nemen aan de betoging. Zo hebben ze geprobeerd ons te isoleren zodat het repressie-apparaat de vrije hand zou krijgen om ons te onderdrukken".

Ja, een andere wereld is mogelijk: het socialisme

De internationale burgerij is ook niet blind voor de zwakheden en tegenstellingen van het WSF.

Vandaar dat ze wil ingaan op de vraag naar dialoog vanuit de beweging en ze zelfs een lichte zelfkritiek aandurft. De brief van Koffi Anan, de algemeen secretaris van de Verenigde Naties past in dit kader. Ook de aanwezigheid van de ondervoorzitter Mats Karlsson van de Wereldbank op het WSF is ingegeven door een gelijkaardige aanpak: het reformisme versterken in de "antiglobaliseringsbeweging" en de meest radicale elementen ervan isoleren dankzij diabolisering en repressie.

Toch is een andere koers mogelijk. Hiervoor moet de antiglobaliseringsbeweging niet terugschrikken om de discussie aan te gaan over het project van een socialistische maatschappijverandering. Elk ander project voor verandering binnen het bestaande systeem, hoe radicaal het ook klinkt, is gedoemd tot mislukken.

Erik Demeester, 18 February 2002

Civiele maatschappij
by Jan D. Thursday February 21, 2002 at 06:10 PM

"Het begrip civiele maatschappij is tevens een begrip dat de bestaande klassenverschillen in het kapitalisme verdoezelt. Het wordt gehanteerd om de arbeidersklasse en de meer antikapitalistische elementen te ontbinden in een amorf bondgenootschap waarin al diegenen die kritiek hebben op het "neoliberalisme" verenigd zijn."

Niet noodzakelijk Eric! Een klassiek geschoolde marxist als jij heeft Marx' Kritiek op Hegels rechtsfilosofie misschien wel gelezen. Ik ga hier geen pagina's lang op in gaan, maar vond Marx niet juist dat de staat moet oplossen in de civiele maatschappij?

En je weet toch ook hoe Gramsci de term gebruikt!

De recuperatie van die term door andere krachten, is geen reden om er zelf zo ongenuanceerd over te spreken.

Ik pleit er ook voor om de oude tegenstelling revolutie - reformisme eens opnieuw te bekijken. Ik zeg niet dat die er niet meer zou zijn, maar vandaag moet dat eens in een vernieuwd theoretisch kader worden geplaatst. Het volstaat m.a.w. niet om die etiketten op jezelf en anderen te kleven.

Is voor jullie zo duidelijk wat vandaag 'het' of 'een' project voor een radicale socialistische maatschappijverandering zou kunnen zijn?

Vonk schrijft vaak interessante dingen, benieuwd of je op deze opmerkingen gaat reageren!

Join in the debate.
by Stijn O. Thursday February 21, 2002 at 06:39 PM

Ik sluit me aan bij Jan D's opmerkingen, maar ben ook benieuwd naar wat Roodzwijntje vindt van de discussie
op <http://archive.indymedia.be/front.php3?article_id=17648&group=webcast>. Die discussie gaat op dit moment ook over het concept 'civiele samenleving' (een beetje vervelend dat debatten verschuiven van pagina naarmate newswire evolueert). Beperk je niet tot posten van teksten van anderen, maar join in the debate. Hoe meer zielen, hoe meer ... (juist).

Mvg.

Civiele maatschappij
by foreltruite Friday February 22, 2002 at 08:42 AM
foreltruite@ivillage.com


Kritiek van het concept civiele maatschappij is noodzakelijk. Ik heb de indruk dat het concept nu vooral gebruikt wordt in pogingen om het lobbying systeem te versterken en te rechtvaardigen.

bv "Europese Conventie". In plaats van een democratisch systeem te ontwikkelen ( participative/directe democratie of zo iets) gaat men een paar NGOs inschakelen om rond tafel te zitten met industriele enz, om de toekomst van ons allemaal te bepalen (ik overdrijf :) )

Doel: goedpraten van de macht van de corporate lobbies!

Het is toch ridicuul - of een enorm toegeving :)) - dat wij het "civile maatschappij", de bedrijven en de regeringen als 3 totaal verschillende en antagonistische entiteiten beschouwen, nee?

Civiele maatschappij
by BDS Friday February 22, 2002 at 11:41 AM

het gaat om het begrip civiele maatschappij dat in deze context wordt gebruikt en waarbij 'de burger' als referentiepunt wordt genomen (denk ik). 'civiele maatschappij' vandaag is eerder een postmodernistisch begrip dan het analysemiddel van Gramsci.
bovendien heeft Gramsci doorheen zijn leven 3 verschillende invullingen aan het begrip civiele maatschappij gegeven, dus ik weet niet goed naar welke kant je hiermee uitwilt, Jan.

Vonk gaat uit van een klassenanalyse. Het verwerpen van de klassenanalyse en het in de plaats stellen van 'de burger', 'het volk', 'de civiele maatschappij', de 'etnie', enz houdt grote gevaren in.
Wat bedoelen we nu met klassenanalyse?
Een mooie genuanceerde academische uitleg staat op http://www.pscw.uva.nl/sociosite/WEBER/4_Marx.html#4.4

"Sociale ongelijkheid is niet identiek met klasse-ongelijkheid en laat zich hiertoe ook niet reduceren; maatschappelijke tegenstellingen zijn niet identiek met klassentegenstellingen en laten zich hiervan ook niet totaal afleiden. En sociale/maatschappelijke strijd is ook een breder begrip dan klassenstrijd. Dit inzicht kan men echter moeilijk tégen Marx of de marxistische klassentheorie inbrengen. Dat niet alle vormen van sociale ongelijkheid tot klasseongelijkheid gereduceerd kunnen worden, was ook Marx bekend en hij verdedigde niet de positie dat alle sociale conflicten verklaard kunnen worden in termen van klassenantagonismen.

Marx ging er van uit dat in empirisch-historische maatschappijen de klassenverhoudingen altijd gecombineerd zijn met en doorkruist worden door tal van andere maatschappelijke tegenstellingen en ongelijkheidsstructuren. Raciale, etnische, seksuele, nationale, religieuze e.a. splitsingslijnen overwoekeren en doorkruisen ook in burgerlijke maatschappijformatie de 'zuivere' tegenstellingen tussen de sociale klassen zoals die door de kapitalistische produktiewijze worden gegenereerd. De 'naakte' klassenstructuren komen daarom nooit zuiver aan de oppervlakte [Marx, MEW 25:799 en 892]. Een klassereductionistische miskenning van dit feit, treft men hooguit aan in extreem gevulgariseerde, mechanische 'marxismen'.

De vraag is niet of het geheel van de maatschappelijke structuren en tegenstellingen herleid kan worden tot klassentegenstellingen resp. of het geheel van de sociale structuren 'zonder rest' kan worden afgeleid van klassenverhoudingen. Het probleem is in hoeverre de ongelijkheidsverhoudingen primair of dominant worden gestructureerd door klassentegenstellingen. Marx en Engels hebben nooit de these verdedigd dat alle structuren van sociale ongelijkheid en alle maatschappelijke conflicten die hieruit voortvloeien kunnen worden herleid tot (resp. afgeleid van) klassentegenstellingen.[32] Hun stelling was dat in antagonistische (d.w.z. op uitbuiting gebaseerde) maatschappelijke formaties de klassenverhoudingen het dominante structureringsprincipe (basispatroon) vormen van maatschappelijke tegenstellingen, maar dat de klassenongelijkheid die hieruit voortvloeit veelvoudig is bemiddeld door andere maatschappelijke tegenstellingen. Sociale structuuranalyse van het kapitalisme en andere klassenformaties moet daarom fundamenteel worden opgevat als klassenanalyse.

Dit betekent niet dat klassenanalyse identiek is met sociale structuuranalyse in het algemeen. Het betekent slechts (en voor sommigen is dat al te veel) dat de klassenmatige ongelijkheids- en afhankelijkheidsverhoudingen het archimedisch centrum zijn waardoor andere sociale ongelijkheidsverschijnselen zijn gestructureerd. Indien en voorzover maatschappijen zijn gemodelleerd volgens antagonistische klassenverhoudingen, moet analyse van de sociale structuur beginnen als klassenanalyse. Men hoeft er geen (primitieve of elegante) klassereductionistische opvattingen op na te houden wil men dit als zinvol uitgangspunt hanteren van een sociaal-wetenschappelijke onderzoeksstrategie."

hervorming vs. revolutie
by Roodzwijntje Friday February 22, 2002 at 12:01 PM

JD: "Vonk schrijft vaak interessante dingen, benieuwd of je op deze opmerkingen gaat reageren!"

Voor alle duidelijkheid: ik (RZ) heb deze artikels gepost, niet Erik.

Ik heb die kritiek van Marx op Hegels rechtsfilosofie niet gelezen, neen, maar het zou me ten zeerste verwonderen dat onze vriend Karl met 'civiele maatschappij' hetzelfde bedoelde van wat wij er anno 2002 onder verstaan. Ik zie eerlijk gezegd dan ook niet in waarom je begint over "orthodox marxisme" en zo.

JD: "Ik pleit er ook voor om de oude tegenstelling revolutie - reformisme eens opnieuw te bekijken. Ik zeg niet dat die er niet meer zou zijn, maar vandaag moet dat eens in een vernieuwd theoretisch kader worden geplaatst. Het volstaat m.a.w. niet om die etiketten op jezelf en anderen te kleven."

Natuurlijk is het zo simpel niet. M.i. (maar wie ben ik?) sluiten hervormingen binnen het systeem een radicalere, definitievere maatschappijverandering niet uit, zolang je dit 'einddoel' (als ik me zo mag uitdrukken) niet uit het oog verliest. Zolang je de beperkingen van het 'bijschaven' dus maar blijft inzien.

Trouwens, op 30 maart houden wij met Vonk een soort van 'nationale dag' met als titel "Slopen of renoveren?", waarin juist deze problematiek onderwerp is (Handelsstraat 53, Antwerpen, info vonk1@pandora.be)). In hoeverre is een revolutie nog actueel? Wat valt er te leren uit de radicalisering in Argentinië? (waar de volksvergaderingen en comités nu toch wel aan invloed winnen en potentieel een factor van machtsovername inhouden) Wat is de relatie hervorming - revolutie? Enzovoort enzovoort.

En verder Stijn: ik heb een grote terughoudendheid om met discussies te beginnen op Indymedia, al dat schelden tegenwoordig...

R.Z.

Gegroet
by han Friday February 22, 2002 at 07:08 PM

Ik vind dit een zinnig debat.,....

Maar mischien is het nuttig in dit debat dat men eens duidelijk stelt wat men onder civiele maatschappij verstaat.

Ik ben niet voort het gebruik van dergelijk termen, juist omdat ze door iedereen ander worden ingevuld.

Dat is ook zo voor demokratisch globalisten bijvoorbeeld.

Wie onder globalistie een bepaalde fase van het kapitalisme bergijpt kan niet anders dan begrijpen dat die term wil zeggen dat men voor een demokratich kapitalisme is.

Om dan nog niet te spreken over het begrip demokratie, want Bush verhofstadt en wij hier gebruiken allemaal die term, maar geven daar duidelijk een andere invulling aan.

En ik deel in de kritiek van de Italiaanse coördinator die door Vonk geciteerd werd, ook de Belgische groenen en sociaal demokratie die voor de oorlog stemden waren in Porto Allegre.

Het wordt op die manier wel zeer broos in deze beweging.

Toffe bijdrage aan het debat, en in mensentaal.....
Die definitie van klassenstrijd mocht wel in mensentaal zijn ;-)))

Termen en strategieen.
by Stijn O. Friday February 22, 2002 at 07:56 PM

Hoi, een bijdrage aan het debat:

Han:

"Ik ben niet voort het gebruik van dergelijk termen (civiele samenleving, publieke ruimte; SO), juist omdat ze door iedereen ander worden ingevuld."

Dat geldt toch voor elke term, Han. Zie maar de term 'revolutie', hoeveel keren kom je die niet tegen in
reclame ('nieuwe revolutie in vermageringspillen, scheerzeep, ..). Elke term is vatbaar voor recuperatie.
Dat is dialectiek, Han. Weinig termen zijn absoluut in de zin dat hun betekenis onherroepelijk vastligt. Termen zijn elementen in de strijd en iedereen probeert die naar zich toe te halen en in functie van de eigen belangen in te vullen. Het feit dat de term 'civiele samenleving' zo populair is trekt natuurlijk de economische en politieke elites (de bourgeoisie, zo je wil) die zich van de term gaan bedienen om hun verloren legitimiteit te herwinnen.

Dat is niet inherent aan de term 'civiele samenleving' op zich, iedere term is daarvoor vatbaar.

Han:
"Dat is ook zo voor demokratisch globalisten bijvoorbeeld."

"Wie onder globalistie een bepaalde fase van het kapitalisme bergijpt kan niet anders dan begrijpen dat die term wil zeggen dat men voor een demokratich kapitalisme is."

Goed dat je zegt "wie onder ....". Inderdaad Han, diegenen die globalisering verengen tot een economisch (in onze tijd betekent dat uiteraard kapitalistisch) proces, komen inderdaad tot de conclusie 'weg met globalisering, wij zijn anti'. Dat is iedereen zijn goed recht, uiteraard.

Diegenen die zich demokratische globalisten noemen claimen het globalisme echter op. Zij stellen: 'wij zijn de echte globalisten' of om het in klassieke termen uit te drukken
de internationalisten. Diegenen die zich nu voorstander noemen hebben geen recht op die term, zij zijn geen globalisten. Zij zijn gewoon kapitalisten. Openen waar ze winst kunnen maken (afzet- en financiele markten, met andere woorden). Sluiten of gesloten houden waar ze geen winst kunnen maken of hun belangen geschaadt worden (bv. grenzen voor illegalen, manifestanten, ...).
Om de diversiteit binnen de beweging te benadrukken voegen ze daar nog eens 'democratisch' aan toe. Omdat het respect voor diversiteit, democratie en zelfbeschikkingsrecht ons verbindt.

Je kan een keuze maken voor de eerste of tweede strategie (want in essentie hebben we hetzelfde doel, juist, winst is niet het basisprincipe waarlangs we onze samenleving willen organiseren). Je kan erover discuteren welke het beste is in welke omstandigheden. Waar ik me aan stoor is dat sommigen de discussie zo draaien dat de anti-globos
de echten, meest consequenten, radicaalsten zijn, terwijl de tweeden een stelletje zachtgekookte eitjes of vermomde sociaal-democraten zijn. Dat is intellectuele oneerlijkheid. Een discussie veronderstelt immers dat het standpunt van de anderen serieus genomen wordt.

Nog een uitsmijter: het begrip 'vrijheid' is zo goed als volledig gerecupereerd door de liberalen. Algemeen aanvaarde termen als 'vrije' markt zijn daar een uiting van
(daarom: schrijf nooit vrije markt, maar gewoon markt).
Het grootste deel van de mensheid (zeker in westen) denkt bij communisme aan onvrijheid.

Betekent de succesvolle recuperatie van het concept vrijheid door de liberalen dat we dit concept dan maar niet meer moeten gebruiken (wat het argument van Han en anderen is om het concept civiele samenleving niet te gebruiken)?

Nee, natuurlijk niet. We moeten marktliberalisme ontmaskeren als een filosofie van onvrijheid. We moeten het concept vrijheid voor ons opeisen.


En voor roodzwijntje:
"En verder Stijn: ik heb een grote terughoudendheid om met discussies te beginnen op Indymedia, al dat schelden tegenwoordig...".

Daar moet je je nu net niet door laten afschrikken. Er zijn deze week heel interessante en vruchtbare discussies gevoerd.

De contradicties van de 'civiele maatschappij'
by Jan D. Saturday February 23, 2002 at 12:02 AM

In dit debat worden door iedereen een aantal heel zinnige dingen gezegd.

Han vraagt terecht om meer duidelijkheid over het begrip 'civiele maatschappij'. Om het in 'mensentaal' te houden ga ik me niet laten verleiden tot een - overigens zeer interessant - theoretisch marxistisch debat over de opvattingen van de Italiaanse communist Antonio Gramsci (die stierf in een gevangenis van Mussolini). Ik zal het daar met BDS en de kameraden van de Vonk wel eens IRL over hebben. Wel denk ik dat de ideeën van Gramsci, die een belangrijke vernieuwing van het marxisme betekenden, vandaag van groot belang zijn voor onze beweging. Maar goed, wat is de 'civiele maatschappij' hier en nu?

We kunnen dat begrip gebruiken om te spreken over 'het middenveld', 'de sociale bewegingen' ('oude', 'nieuwe' of 'iets minder nieuwe'), 'de burgers' (in de eerder positieve betekenis zoals in het Frans 'les citoyens', wat andere connotaties heeft dan 'de burger' van Verhofstadt).

Deze bewegingen hebben vaak een tegenstrijdig karakter.

Aan de ene kant verdedigen ze belangen van burgers, van bepaalde groepen in de maatschappij (arbeiders, vrouwen, holebis, migranten, onderdrukte nationaliteiten...) of komen ze op voor bepaalde thema's die ons universeel aanbelangen (milieu, gezondheid, een andere globalisering..) Ze spelen dus een duidelijk progressieve rol en zijn potentiële of feitelijke onderdelen van een soort toekomstige eengemaakte beweging, die basisdemocratisch, anti-kapitalistisch en anti-autoritair zou kunnen worden. Een beweging die 'de publieke ruimte zou kunnen heroveren' en een alternatief bieden op dit onmenselijke winstsysteem.

Aan de andere kant zijn die bewegingen vaak 'gebureaucratiseerd', 'geïnstitutionaliseerd', zijn ze afhankelijk van de staat of van politieke partijen en andere gevestigde belangengroepen, krijgen ze er subsidies van etc. Ze houden zo het systeem in feite mee in stand. Ze kanaliseren het protest vaak binnen relatief onschadelijke wegen die de status quo niet in vraag stellen. Ze laten zich soms gemakkelijk recupereren, of gaan er al te snel vanuit dat ze 'realistisch moeten blijven'. Het ontbreekt hen vaak aan een globale maatschappijkritiek.

In zeker opzicht is de scheiding tussen staat, bedrijfsleven en civiele maatschappij inderdaad zeer flou, zoals Foreltruite terecht benadrukt: staat en bedrijven penetreren in grote delen van de civiele maatschappij en gebruiken ze als instrumenten om hun macht te bestendigen.

Maar eigenlijk is elke vorm van zelforganisatie een deel van 'de civiele maatschappij': ook een kraakpand bv. is dat, Indymedia is dat zeker en vast. Niet alle onderdelen van de civiele maatschappij zijn (al?) in even grote mate geïntegreerd in dat 'systeem'. Niet iedereen verwart doel met middelen. Niet iedereen imiteert de autoritaire structuren van het staatsapparaat. Er zijn volop experimenten met nieuwe actiemethoden, nieuwe vormen van democratie aan de gang, er komen nieuwe of hernieuwde antikapitalistische inzichten, ook binnen sommige meer 'traditionele' sociale bewegingen. Ook dat is 'de civiele maatschappij'.

WIJ zijn de civiele maatschappij, maar ook binnen die civiele maatschappij zullen er voortdurend tegenstellingen en discussies zijn. Ook dat is dialectiek.

middenveld en middenklasse
by Raf Verbeke Sunday February 24, 2002 at 06:24 PM
carineraf@hotmail.com

Inderdaad een belangrijke discussie. Eigenaardig dat practisch niemand in de discussie de link legt tussen de verwijzing naar de "civiele maatschappij" in de teksten van het WSF en het gebruik van de term "middenveld" in de politiek in Vlaanderen.Toch spelen beide begrippen de zelfde rol in de analyse van de problemen waarover de discussie eigenlijk gaat. Met dat verschil dat de term "middenveld" eigenlijk veel duidelijker is. Hij verwijst naar de manier waarop brede lagen van de bevolking in allerlei nieuwe door de geglobalisering gecreerde functies in de economie, staat en samenleving hun eigen plaats in de samenleving definiëren, met name de illusie om te functioneren als bemiddelaar tussen de fundamentele klassen in. Met het koesteen van die ilusie worden de steeds toenmend aantal functies van bemideling tussen tussen de staat en ht volk, tussen de markteconomie en de staat opgeblazen tot stabiele sociale formaties. Het is inderdaad een kenmerk van het vreedzaam democratisch kapitalisme (de democratische dictatuur van de multinationals in Europa, Amerika en Japan) dat zowel in de bedrijven als in de repoductie van de maatschappij middenlagen worden gecreerd tussen de productieve klassen (arbeiders en boeren) en de bezittende klasse. Het begrip middenveld is een ideologische constructie die de positie weergeeft van die middenlagen die vandaag de dag allerlei nieuwe en oude functies opnemen. De universele managers- en marketeers-ideologie die vandaag alle sociale levensferen heeft veroverd (ook de sociale en culturele sector) is een van de uitingen hiervan. Het is geen toeval dat in een land als België het begrip middenveld ontstaat, als algemeen aanvaard nederlandstalig begrip om deze fenomenen aan te duiden. België is immers een kleinburgelijke land bij uitstek .De burgerlijke klassen in deze streken hebben na de afscheiding van de Nederlanden in de 16° eeuw nooit uitgeblonken in stoutmoedigheid tegenover het volk, laat staan dat ze een eigen revolutionaire rol speelde. Zowel in zijn economische structuur (KMO's) als in zijn politiek structuur ( een betrekkelijk groot gewicht in het beheer van de staat van beroepsbeheerders ten koste van een sterke bourgoisie die zich verantwoordelik voelt voor de staat) en door zijn sterke arbeiderstraditie kan België allen blijven bestaan dank zij vele middenvelden die verantwoordelijk zijn voor vele compromissen. De huidige versplintering van het politieke landschap komt eigenlijk daar uit voort. Alle partijen in België werpen zich op als middenveldpartijen.De ideologie van de leidende kringen in de wereld is ronduit barbaars. Vormen van barbarij maken steeds meer deel uit van het dagelijkse denken van de machtigen der aarde. Vandaar dat de waarden van de middenklassen zo noodzakelijk blijven om de productieve klassen in bedwang te houden.Daarmee wordt permanent terug gegrepen naar de situatie van na de Franse revolutie toen de burgerij vlak nog revolutionaire waarden had en een voorbeeld was voor de maatschappij. De nadruk op de "civiele maatschappij" als uitgangspunt voor analyse, organisatie en programma op een forum als WSF is vandaaruit te begrijpen dat brede lagen van de bevolking in hun strijd voor hun belangen en hun verzuchtingen teruggrijpen naar deze pioniersfase in de ontwikkeling van het kapitalisme: de tijd dat de burger zich economisch emancipeerde via de uitbreiding van de markt en via het verzilveren van die economische positie door het scheppen van een politieke democratie. Het soort democratie dat daaruit voortvloeide was te vergelijken met de democratie van de Grieken of de Romeinense republieken, waar 10 à 20 % van de bevolking een democratische regeerwijze aannam, terwijl 80% van de bevolking als slaven zorgde voor het levensonerhoud van de samenleving. Maar juist doordat de burgermaatschappij niet meer steunde op slavenarbeid maar op vrije loonarbeid en privébezit van de grond nam die democratie inderdaad de vorm aan van een burgermaatschappij, een maatschappij van vrije burgers. De situatie is vandaag en al sinds 100 jaar totaal gewijzigd door de macht van de monopolies en de permanente ver/herverdeling van de wereld in invloedsferen van deze monopolies. Maar de utopie van de burgermaatschappij is niet verdwenen in tegendeel. Zij wordt niet alleen gebruikt tegen opstandigheid met het oog op integratie. Zij keert altijd en onvermijdelijk weer omdat door de macht van de staat elke strijd binnen het kapitalisme de vorm aan neemt van een strijd voor democratie, ook de zogenaamd louter economische strijd. De aloverheersende werking van de monopolies veronderstelt nochtans een revolutie, t.t.z. het breken van de fundementele rechtsregels en machtsmiddelen waarop de staat steunt. Hetgeen alleen mogelijk is wanneer de leiding van de maatschappij in handen komt van de productieve klassen. Alle grote bewegingen, ook de democratische, ook de niet-revolutionaire verondestellen een revolutie willen zij hun programma realiseren. De burgerbeweging rond de verdwenen kinderen was absoluut geen revolutionaire beweging, integendeel. En toch veronderstelde de elementaire uitkomst van zo'n beweging een revolutie omdat de toegeving aan het volk in de zaak van Connerotte onvermijdelijk een politiek vacuum zou geschapen hebben dat alleen de werkende klasse kan invullen.De vele radicale elementen die tegenover het machtsvacuum binnen de staat de burgermaatschappij stelden waar absoluut niet in staat om dit te begrijpen, terwijl de werkende klasse elke ernstige politieke leiding ontbrak. Het zelfde geldt onbetwisbaar voor de globale beweging die vandaag zijn uitdrukking vindt in het WSF. Met dit veschil dat de beweging, net als de beginnende sociaal-democratie in zijn structuur en actievormen een internationale beweging is, hetgeen het echte nieuwe element is sinds de eerste wereld oorlog. Het probleem van dit forum is niet het gebruik van de term civiele maatschappij, noch de vraag of dit forum reformistisch dan wel revolutionair of anti-kapitalistisch is . Het probleem is welke sociale klasse de leiding neemt in de realisatie van de hervorming die uit het forum komen: de arbeiders en de boeren van deze wereld of de bestaande instellingen van het kapitalsme. Natuurlijk eist de beweging aan de bestaande nationale en internationale instellingen een Tobintaks, een landhervorming en degelijke arbeidsstatuten. Anders zou de beweging kompleet niet begrepen worden door de massa van de mensen. Maar zolang de beweging geen duidelijkheid schept over de vraag welke klasse recht heeft op het leiderschap in deze wereld kan de beweging alle kanten op, zelfs in zeer vieze papieren terecht komen. Die duidelijkheid komt er niet door een discussie over termen. Termen als democratie,"civiele maatschappij" enz. zijn termen die ALTIJD zullen opduiken in een bepaalde fase van strijd als een onvermijdelijk onderdeel van zijn ontwikkeling. Zelfs de disucssie over het alternatief "socialisme" of "een andere wereld" is niet essentieel. Indien er zich een zeer dreigende situatie in de wereld zou voordoen en het WSF zou volgend jaar onder die druk een verlinksing doormaken door te stellen dat die andere wereld het socialisme is, dan zouden zelfs die woorden hol blijven indien het formum niet de richting aangeeft WELKE ANDERE INSTELLINGEN moeten gecreerd worden opdat de arbeiders en boeren de macht in handen nemen om de andere wereld op te bouwen, wel te verstaan de POLITIEK MACHT. Konkreet denk ik dat op een of andere manier het WSF zich zal moeten opstellen als het instrument voor de strijd voor een WERELDREGERING van de arbeiders en de boeren in de wereld en voor alle noodzakelijke voorbereidende middelen en acties om daar toe te komen. Deze wereldregering kan alleen een democratische diktatuur van arbeiders en boeren op wereldvlak zijn en geen democratie vanuit het middenveld. Persoonlijk ben ik er van overtuigd dat dergelijke regering de strijd voor het socialisme zou inluiden alleen al door de noodzaak van het onteigenen van de huidige bezitters van de sleutesectoren van de economie om die onder controle van de arbeid te plaatsen. Maar ik denk dat de discussie daar vandaag niet echt over gaat. Het gaat vandaag over de vraag of de werkende klasse leiding kan geven aan de brede lagen van de bevolking die via ideologien als het middenveld hun plaats in de aangang zijnde globalisering herdefiniëren.Mij lijkt de situatie in Argentinië de komende weken cruciaal voor de uitkomst van de krachten verenigd in het WSF. Net als in het België van 1996 heeft de globalisering onder leiding van de monopolies tot een situatie geleid dat de arbeidende klasse aldaar een politiek machtsvacuum kan opvullen. Maar in omstandigheden die veel gunstiger zijn omdat de werkende klasse in tegenstelling tot België 1996 hegemonisch is tegenover de middenklassen. Alle middenklasse ilussies zijn tijdelijk verlamd door de actie van het volk tegen het bankroet van het land . Alleen het omverwerpen van het Argentijnse regime kan een kwijtschelding van de schuld van het land garanderen die ten goede komt de meerderheid van de burgers van het land.Het voortouw van deze strijd ligt in handen van de arbeidersklasse. Die klasse helpen en behoeden voor een tegenreactie is de echte test voor het WSF.

Raf Verbeke