arch/ive/ief (2000 - 2005)

In Europa leven er acht tot tien miljoen Roma, waarvan er zich zo'n tienduizend in Belgie bevinden. De grootste groepen zijn te vinden in Brussel, Antwerpen, Hasselt, Sint Truiden en Gent. Vaak leven ze er in mensonwaardige omstandigheden.

Maar wie zijn die Roma nu precies?
De naam Roma is een is een overkoepelende naam om naar een hele groep te verwijzen. Die naam is algemeen aanvaard omdat andere namen zoals zigeuner, gipsy of Tsigane een veel te negatieve bijklank hadden. Maar het is eveneens
misleidend om van een collectieve identiteit te spreken. Er zijn weinig tastbare symbolen van eenheid of er is meestal geen gemeenschappelijke geschiedenis en vaderland. Dat is het verschil met de meeste etnische groepen, waar dan ook meer aandacht wordt aan gegeven.

In de jaren '60 ontstond er een beweging die de negatieve connotaties bij het woord Roma uit de wereld wilde verhelpen. Tevens wilden zij de verbondenheid
tussen de leden van deze groep benadrukken. Dit is echter niet zo vanzelfsprekend aangezien er heel wat verschillen zijn tussen de verschillende Roma groepen. Toch slaagden ze erin enige politieke lading aan hun naam mee te geven.
De politieke verschuivingen in Centraal en Oost Europa hadden niets dan negatieve gevolgen voor de Roma. Ze werden er het slachtoffer van armoede, racistisch geweld en werkloosheid. Het duurde tot de tweede helft van de jaren
'90 vooraleer er eindelijk berichtgeving kwam over hun situatie. En dit was dan nog te danken aan de overvloed van vluchtelingen die de westerse landen te slikken kregen. Pas dan kreeg men oog voor hun situatie.

Een ander probleem voor de Roma is het beeld dat er van hen wordt opgehangen in de media. Zigeuners worden afgeschilderd als rondtrekkende nomaden met caravans,
die overal profiteren en bedelen. Er is dan ook een groot wantrouwen tegenover hen. Nochtans zijn de Roma meegeevolueerd met hun tijd. Ze wonen allemaal in
huizen, werken en de kinderen gaan naar school.

De situatie van de Roma in hun geboorteland is meestal schrijnend. Er is veelwerkloosheid, sociale discriminatie, armoede en noem maar op. Daarbij komt nog dat ze een minderheid vormen, waardoor ze weinig of geen aandacht krijgen. Ze zijn bijna allemaal afkomstig uit postcommunistische landen in Europa. Daar is de situatie meestal zo slecht dat ze beslissen te vluchten naar het westen.
Deze hopeloze toestand wordt nog dramatischer door sommige gebeurtenissen. Zo gebeurt het geregeld dat Roma geconfronteerd worden met aanslagen van gewelddadige
bendes en dat ze op politiehulp ook niet vaak kunnen rekenen. Zo heeft de Slovaakse politie een barslechte reputatie opgebouwd als het gaat om deze zaken.
Een dieptepunt werd bereikt in '99, toen een Roma werd neergeschoten door de politie na een ondervraging i.v.m. een fietsendiefstal. De man overleed enkele dagen later. Voor de plaatselijke politie is deze systematische discriminatie niet prioritair, en men laat de Roma dan maar aan hun lot over.
De laatste jaren laten er dan ook steeds meer en meer Roma hun land achter zich en komen ze naar het westen. Daarvoor moeten ze dan meestal hun volledige huisraad verkopen om toch maar een vliegtuigticket te kunnen betalen. Als hun
asielpoging mislukt hebben ze niets meer om op terug te vallen in hun land van herkomst. De situtie in hun land moet echt wel ondraaglijk zijn als ze bereid zijn zo'n risico te nemen.

Maar meestal kunnen deze mensen op geen begrip rekenen in de westerse wereld. De landen die zo graag de anderen veroordelen omwille van schending van de mensenrechten laten het hier zelf volledig afweten. De asielprocedures zijn zo streng geworden dat er zo goed als niemand een verblijfsvergunning krijgt. Zo belanden de Roma dan in de anonimiteit met de gekende gevolgen. Om de asielprocedure tot een goed eind te brengen moet er sprake zijn van een gegronde vrees voor vervolging. Maar hoe kan dit aangetoond worden als men in het land van herkomst
op geen gehoor van de autoriteiten kan rekenen? Het resultaat is dan ook meestal dat de toestand in hun land niet voldoende dramatisch is om asiel te krijgen.

De repatriering van de 74 Roma in 1999 moest dan ook als een voorbeeld dienen om het nieuwe asielbeleid te demonstreren. Waarom precies de Roma werden
teruggstuurd is voor de hand liggend. Zij waren louter economische vluchtelingen, gemotiveerde toeristen, en die kon men met een gerust geweten terugsturen. Vluchtelingen uit Tsjechie en Slovakije kunnen immers geen echte
vluchtelingen zijn. Deze redenering werd gemaakt door de journalisten en politici, en zo werd het beeld van de traditionele zigeuner nog maar eens versterkt. Het lijkt wel een straatje zonder eind voor de Roma, want zelf zijn
ze niet bij machte om dit beeld te veranderen. Bewijsmateriaal over hun toestand in hun thuisland is er ook niet voorhanden. In hun nieuwe land krijgen zo ook
geen kansen om hun verhaal te doen, en zo is men weer bij het begin, en wordt de situatie herhaald in een nieuw land. In het westen is de eigenbelang-politiek nog steeds een geliefkoosde manier om aan politiek te doen, en zo lang dit niet verandert is er weinig hoop voor deze minderheden.