arch/ive/ief (2000 - 2005)

* "It's the economy, stupid"

In de documentaire 'The War Room' van Don Alan Pennebaker over de eerste verkiezingscam pagne van Bill Clinton, roept een adviseur van Clinton op een bepaald moment: "It's the econo my, stupid." Die economie bepaalt in grote mate het (kies)gedrag van de Amerikanen en ook elders ter wereld handelen mensen niet anders.

Waarom werd de oorlog over Kosovo dan steeds herleid tot de wederzijdse wraakgevoelens van Serviërs en Albanezen ? Waarom zocht bijna niemand naar economische oorzaken ?

En die zijn er.

* "Als de boterham schaars wordt, wordt de vete scherper"

In De Standaard van 11 februari 2002 schreef Axel Buyse, jarenlang 'Joegoslavië-watcher', dat al vanaf de jaren zeventig de Joegoslavische communistische staat aan 'interne contradicties' begon ten onder te gaan: "autoritarisme, willekeur, corruptie, (...) het gebrek aan flexibiliteit ook van het economische systeem dat tot enorme verspillingen van financieel en menselijk kapitaal leidde." Toch was Joegoslavië begin jaren tachtig - toen ik er een tijd rondtrok - nog een behoorlijk functionerend multicultureel land. Maar in 1980 was Tito gestorven en dat deed de samenhang tussen de diverse republieken geen goed. Volgens Buysse was er "midden jaren 80 van het ideaal van broederlijkheid en eenheid' niets meer over."

Axel Buysse vergat op zijn volledige pagina in De Standaard echter iets waar 'De Morgen' op 3 april 1999 wel over berichtte. De krant publiceerde toen een artikel met als titel: "Bankiers effenden pad voor NAVO: Westerse schoktherapie als verre oorzaak van geweld in de Balkan." Aan de hand van verklaringen van een Amerikaanse en een Canadese wetenschapper onthulde het artikel hoe Westerse financiële groepen door hun harde geldpolitiek tegenover het 'commu nistische' Oostblok een economische crisis in Joegoslavië hielpen veroorzaken. Daardoor werden de smeulende ethnische en sociale conflicten aangewakkerd.

"Kort voor de dood van maarschalk Tito" (1980), de partisanenleider die met zijn min of meer milde vorm van communisme gedurende meer dan drie decennia de Zuidslavische federatie samenhield, "begonnen de internationale schuldeisers te eisen dat de rentevoeten in Joegoslavië werden opgetrokken en de dinar gedevalueerd", schreef De Morgen. Eén en ander kwam in "een stroomversnelling toen de regering van Ronald Reagan een politiek begon te voeren om Joegoslavië - net zoals andere landen in Oost-Europa - op het pad van de vrije markteconomie te dwingen."

Hierdoor verzwaarde de schuldenlast van de Joegoslavische federatie en raakten de deelrepu blieken steeds meer op zichzelf aangewezen. "Als de boterham schaars wordt, wordt de vete scherper", schreef Monika Van Paemel over de crisis, en dus leidde de economische malaise tot een nationalistisch opbod van diverse politici, niet enkel van Milosevic, maar ook bv. van de Kroaat Trujman. In 1991 scheurden Kroatië en Slovenië zich af. Wat later brak de burgeroorlog in Bosnië uit en liep ook in Kosovo de spanning steeds hoger op.

En de Westerse media het dan maar voorstellen alsof de schuld voor de ellende op de Balkan enkel berust bij Milosevic. Net zoals W.O.II ook enkel te danken is aan het duivelse genie van Hitler. Dat beide dictators enkel konden opkomen dankzij de economische miserie van hun volk én de maffiose financiers die hen steunden, wordt te gemakkelijk vergeten. Zoals we ook vergeten zijn - of het zelfs nooit geweten hebben - dat de Amerikanen tijdens W.O.II West- Europa niet bevrijd hebben uit idealisme, maar dat de rol van Amerika tijdens die 'goede oorlog' vooral bepaald werd door de zakelijke belangen van de Amerikaanse topklasse, door de zoektocht naar markten en winsten.

* Servië door het Westen in de hoek gedrumd

Diverse commentatoren hebben er op gewezen hoe tijdens de crisissen in Joegoslavië, Servië door het Westen steeds vaker in de hoek gedrumd werd en de democratische oppositie binnen Servië en Kosovo nauwelijks steun kreeg. Die oppositie was er nochtans. Herinner je hoe ze enkele jaren terug in Belgrado wekenlang protestdemonstraties tegen Milosevic organiseerde. Een groot deel van de Serviërs wilde toen al van Milosevic af, maar die slaagde er in aan de macht te blijven door de oppositie te verdelen en door de nationalistische gevoelens aan te wakkeren.

Dat leidde o.a. tot steeds brutaler vormen van onderdrukking in Kosovo, wat dan weer de oorzaak was van de oprichting van het rebellenleger UCK. Rijkelijk laat trachtte het Westen in dit wespennest te bemiddelen. Volgens vele waarnemers maakten de Amerikanen daarbij de fout de Serviërs opnieuw in de hoek te drummen. In Kosovo nam de Servische onderdrukking van de Albanese meerderheid toe en Amerika vond dat het moest ingrijpen.

De manier waarop dat gebeurde roept echter vragen op. Niet alleen werden daarbij de Verenigde Naties buiten spel gezet.

* Hoe kon men de deportaties Niet voorzien ?

Vreemd was ook dat bij het begin van de oorlog bleek dat de NAVO niet voorzien had dat de Servische hardliners op bombardementen zouden reageren met de massale deportatie van de Albanese Kosovaren. Waar bleef het hoogtechnologisch spionagetuig van de NAVO om de voorbereidingen van de deportaties te ontdekken ?

Paul Taylor, diplomatiek correspondent bij het persagentschap Reuters, noemde het een "overgeeflijke fout van de NAVO om niet vooraf te bedenken dat Milosevic zou overgaan tot etnische zuiveringen op grote schaal." Het vertrek van de ongewapende waarnemers uit Kosovo, de bombardementen en het feit dat Milosevic ervan overtuigd was dat de NAVO geen grondtroe pen durfde sturen, dat alles creëerde voor de Servische ultranationalisten de ideale situatie om een etnische 'schoonmaak' te houden in het van de buitenwereld afgesloten Kosovo. Aan die buitenwereld en de eigen Servische bevolking konden ze verklaren dat de Kosovaren voor de NAVO-bommen op de loop gingen (wat nog gedeeltelijk het geval was ook).

Dat de Servische ultranationalisten zich ogenblikkelijk door bombardementen op hun steden zouden laten vermurwen, was ook een misrekening. Tijdens de burgeroorlog in Bosnië, had men Milosevic er al mee doen zwichten. Maar Bosnië is Kosovo niet: daar ligt de bakermat van de Servische cultuur. Dus duurde het enkele maanden voor de dictator van Belgradio bakzeil haalde. Ondertussen was de humanitaire ramp geschied. Bijna een miljoen Albanese Kosovaren waren op de vlucht gejaagd, velen over de grenzen heen.

* Wie had er baat bij oorlog op de Balkan ?

Voorstanders van het Navo-optreden beweerden dat de NAVO boven Kosovo de eerste (lucht- )oorlog uit de geschiedenis op zuiver humanitaire grondslag voerde. Te edel om waar te zijn ?

- Geen 'bit' maar 'big' 'business'

Oorlogvoeren is 'big business' geworden en zeker als men nieuwe wapens inzet, loopt de factuur hoog op. Heel de oorlog om Kosovo van maart tot juni 1999 kostte volgens een schatting van het Duitse leger meer dan 900 miljard frank. De luchtoorlog van de Navo kostte zo'n 223 miljard. De oorlogsschade in Joegoslavië werd op 527 miljard geraamd. Een studie van een Joegoslavi sche denktank kwam echter uit op een totaal van 1 biljoen 154 miljard frank schade.

De enigen die direct baat hebben bij een oorlog, zijn de wapenfabrikanten en met name het Amerikaans/Brits 'militair-industrieel complex' (soms 'UkUsa' genoemd) (in concreto: grote firma's zoals Boeing, Raytheon en Lockheed Martin, met daarachter duizenden toeleveringsbedrijven). In hoeverre wogen de belangen van het militair-industrieel complex, door op de beslissing om Servië te bombarderen ?

En wat vind je van het volgende ? Ik hoorde het op een ochtend in het VRT-radiojournaal: de viering van 50 jaar NAVO begin 1999 kostte 300 miljoen frank. 280 miljoen daarvan werd opgehoest door 12 grote wapenfabrikanten ... Enkele daarvan (waaronder Boeing) begonnen al tijdens de Kosovo-oorlog te lobbyen voor nieuwe overheidsbestellingen om de wapenvoorra den aan te vullen en nieuwe wapens te bouwen, rekening houdende met de lessen uit Kosovo. En effectief, na de Kosovo-oorlog die de Amerikanen beschouwen als een grote overwinning voor hun luchtmacht, besloot Washington de bewapeningsuitgaven met meer dan vijftig procent te verhogen. De defensiebegroting voor 2000 die het Congres op 10 juni 1999 goedkeurde, voorzag uitgaven van 289 miljard dollar (meer dan wat de tien andere grote militaire machten samen besteden !) waarvan 91 miljard voor nieuwe wapens. De politici in Washington gaan er van uit dat militaire superioriteit de V.S. wereldwijd duidelijk grote voordelen oplevert op politiek en economisch vlak.

- Strijd der Titanen ?

Voor de euro, de Europese eenheidsmunt die soms aanzien wordt als een alternatief op de wereldmarkt voor de dollar, was de oorlog op de Balkan een slechte zaak. "Telkens als een bericht de wereld ingestuurd wordt dat op een mogelijke escalatie kan wijzen van de Kosovo- oorlog, krijgt de euro een lelijke pandoering tegenover de dollar, het pond en de yen" schreef 'De Financieel Economische Tijd' op 17 april 1999. De krant noteerde dat samen met de euro ook het Europees consumentenvertrouwen daalde.

De oorlog bracht overigens enorm veel andere kosten mee voor Europa: opvang van vluchtelingen, neergang van de economie in de Zuid-Europese landen (o.a. door de terugloop van het toerisme) én de economische, ecologische én menselijke verliezen in het oorlogsgebied ...

Bovendien deden de V.S. net op het moment dat de oorlog om Kosovo uitbrak, Europa in het zand bijten in ... een 'bananenoorlog'. Die oorlog voerde de Amerikaanse regering in het belang van één bananenreus: Chiquita. Hoofdaandeelhouder van Chiquita is Carl Lindner, multimiljardair en financier van menig politicus, Clinton inbegrepen ... Behalve de bananenoorlog vochten de V.S. en Europa begin april 1999 ook handelsgeschillen uit over o.a. Amerikaans rundvlees met hormonen, Amerikaans genetisch gemanipuleerd voedsel en Europese bepalingen inzake privacy-bescherming.

De Standaard vroeg zich af of we "een voorafspiegeling meemaken van een Strijd der Titanen": de V.S. tegenover de eurozone.

Na het aantreden van president Bush en diens unilaterale aanpak van de 'war on terror' en van de Palestijnse kwestie, lieten diverse Europese topambtenaren en politici, begin februari 2002 hun wrevel de vrije loop over het 'simplistische' Amerikaanse buitenland-beleid. Maar de oorlog om Afghanistan heeft wel aangetoond dat de V.S. een zodanige militaire superioriteit hebben dat ze Europa vaak rustig opzij kunnen schuiven.

- Olie & gas

Een ander economisch aspect dat het Amerikaanse optreden in Kosovo beïnvloedde werd door de 'Vlaamse Arabier' Lucas Cathérine uiteengezet. Volgens hem draait alles om de olie en het gas rond de Kaspische Zee. Daar liggen de grootste bekende reserves ter wereld. Om die naar West-Europa te brengen, zou voor de Amerikaanse olieproducenten een pijpleiding via Macedonië en Kosovo ideaal zijn. Het toeval wil, schreef Cathérine, dat Griekenland en Macedonië op 17 maart (net voor de bombardementen) in de 'pijplijndeal' stapten. Probleem was Kosovo nog, waar Serviërs, bondgenoten van Rusland, het voor het zeggen hadden.

Cathérine gaf nog een reden waarom Amerika voor de moslims in Kosovo opkomt: de banden met Turkije, de Zuiderse hoeksteen van de NAVO. Ondertussen wordt het Turks optreden tegen de Koerden geen strobreed in de weg gelegd. (Integendeel. Zo werd bv. op 24/4/1999 de zendvergunning van de Koerdische satellietzender Med-TV door Groot-Brittannië ingetrokken). Verder achtten de Amerikanen het ook niet nodig om in te grijpen in Ruanda, toen daar een miljoen mensen vermoord werden. Zoals ze ook de 500.000 vluchtelingen eind 1996 in Oost- Congo niet ter hulp snelden of de slachtoffers van de vreselijke burgeroorlogen in Sierra Leone en Liberia. En in Irak leidden de door de V.S. en Groot-Brittannië gedicteerde economische boycot van het land tot een monsterachtig sociaal experiment met een volk dat juist door de nieuwe armoede nog strenger gecontroleerd kan worden door de tiran Saddam Hoessein.

- Economische vrijplaats en strategisch belang

De door de V.S. gedomineerde Wereldbank stelt het graag voor alsof ze alles doet om de nieuwe landen op de Balkan de voorbije oorlogen te doen vergeten, in werkelijkheid is ze "enkel geïnteresseerd in de Balkan als vrijplaats voor de privé-sector" stelde de Canadese econoom Michel Tsjossudovski. Bill Clinton trad hem bij door te verklaren dat Europa een sleutelrol vervult bij het vrijwaren van de mogelijkheden voor Amerikaanse bedrijven om wereldwijd zaken te doen ...

Op CNN gaf een Amerikaans generaal nog een reden voor het Amerikaans ingrijpen: "Als je op de kaart kijkt, zie je meteen hoe immens belangrijk Kosovo vanuit strategisch standpunt voor de NAVO is." Via Kosovo kan de Navo immers haar zuidflank weer wat dichter bij de midden- Europese bondgenoten brengen.

* Oude en nieuwe media als inzet van en instrument in de strijd

Tijdens de oorlog om Kosovo bleek ook weer eens het belang van de media. In het Westen was het opvallend hoe weinig de vredesbeweging en de nationale en internationale protesten tegen de oorlog op televisie kwamen. Als ze al getoond werden, ging het vooral om verboden betogingen waarbij de betogers zelden de kans kregen hun argumenten uit te leggen. De Navo- woordvoerders daarentegen kregen elke dag uitgebreid hun zeg en hun permanent eufemistisch taalgebruik (getroffen burgers werden vermeld als 'collaterale schade') werd nauwelijks tegenge sproken. In eigen land brachten de televisie-omroepen behalve een oppervlakkige berichtgeving ook de kitcherige Kosovo-show, waarlangs de behoefte van de bevolking om iets te doen gekanaliseerd kon worden. Het kritisch debat werd vooral gevoerd in kranten zoals De Morgen en De Standaard.

In Servië werd tijdens heel de oorlog enkel de klok van Milosevic geluid. In een poging om de propaganda van de Servische staatstelevisie uit te schakelen ging de NAVO over tot het bombarderen van zendmasten en zelfs het Servische omroepgebouw. Bij het nachtelijke bombardement op dat gebouw kwamen minstens tien mensen om. De Internationale Federatie van Journalisten protesteerde hevig omdat zo'n actie de aanzet kan geven om journalisten wereldwijd tot schietschijf te maken.

Ook de nieuwe media en met name Internet ontsnapten niet aan de propagandaslag. "Tijdens de Tweede Wereldoorlog was radio het grote medium", schreef De Standaard, "tijdens de Vietnam-oorlog was het televisie. Nu wordt de oorlog in Joegoslavië ook op Internet uitgevoch ten."

De Navo plaatste haar persmededelingen meteen op het net, maar ook Westerse burgers gebruikten het net om hun mening te kennen te geven. Er werden heelder 'webringen' gevormd over het thema Kosovo. De grootste daarvan - 'Candles Across America Campaign WebRing' - telde op een bepaald moment 165 websites die allen voor de Navo-bombardementen pleitten. Een tweede ring - Alert ! - telde 98 aangesloten websites en ageerde tegen de bombardementen. Naast websites werden ook emaillijsten zoals Albanews en Women-east-west, A-info opgericht of ge(her)activeerd.

Aan Servische kant bleef radio B92 na de verzegeling van hun FM-zender op 24 maart nog tot 2 april 1999 via een RealAudio-server op Internet uitzenden.

Internet werd ook door Servische en Albanese burgers gebruikt om via sites of email informatie aan de wereld door te geven. Het Internet bood hier het voordeel dat het "oude grenzen en beperkingen opzij schuift. Een website is snel gemaakt en ooggetuigeverslagen kunnen even snel op het net verschijnen als op TV. Westerse journalisten werden uit Joegoslavië gezet en binnenlands nieuws werd gefilterd door regeringsmedia. Dat heeft het belang van Internet vergroot. Het systeem werd één van de grote kanalen om de buitenwereld te laten weten wat er gebeurt. (...) Websites, emaillijsten en RealAudio doorbraken op een bescheiden schaal de hegemonie van het NAVO-discours omdat ze een alternatief informatiekanaal boden, zowel voor het publiek als voor de traditionele media", schreef Daniël Biltereyst.

Dat we via Internet berichten uit Joegoslavië konden ontvangen, was te danken aan het feit dat de Joegoslavische overheid de Joegoslavische Internet-providers open hield om ze zelf te gebruiken én omdat ze erop rekende dat heel wat burgers Internet zouden aanwenden om de wereld te informeren over de gevolgen van de bombardementen op hun land.

Verder waren er ook extremistische Servische hackers actief die wereldwijd meer dan 170 pro- Navo-organisaties aanvielen met e-mail-virussen. Hun aanvallen stopten pas nadat de Navo de Servische telecommunicatielijnen had gebombardeerd. Daarna namen echter Russische Servië- sympathisanten de aanvallen over. En toen de Navo de Chinese ambassade bombardeerde (nog zo'n onvoorstelbare blunder van de hoogtechnologische Amerikaanse inlichtingendiensten), mengden ook Chinese hackers zich in de strijd. Zij slaagden er o.a. in om de website van de Amerikaanse ambassade in Peking te kraken.

Internet kan gelukkig ook vreedzamer aangewend worden. Zo richtte Slobodan Simovic na de oorlog om Kosovo de Cybernatie Joegoslavië op. Op zijn website schreef hij: "Dit is Cyber Joegoslavië. Wij verloren ons land in 1991 en werden toen burgers van Atlantis. Vanaf september 1999 wordt dit onze thuis. Een fysiek grondgebied hebben we niet, maar we hebben wel staatsburgerschap en identiteitskaarten." Als het aantal Cyber-Joegoslaven de vijf miljoen zou overstijgen, wil Simovic het VN-lidmaatschap aanvragen. Voor een visite aan het nieuwste land: "http:/http://www.juga.com'.

* Kosovo had een paradijs kunnen zijn

Stel je even voor dat men de vredesonderhandelingen rond Kosovo met meer doorzettingsver mogen had gevoerd en men de miljarden die het Westen nu uitgegeven heeft aan een oorlog (aan de bewapeningsindustrie) besteed had aan een groots hulpplan dat de Balkan aansluiting had helpen vinden bij de rijke Europese Unie ...

Het Westen zal hoe dan ook de Balkan er economisch bovenop moeten helpen om stabiliteit in de regio te bekomen. Het Westen heeft trouwens op de Balkan nog schulden te vereffenen, want het is door toedoen van de West-Europese mogendheden dat de Balkangrenzen na het uiteenvallen van het Ottomaanse Rijk (eind 19de, begin 20ste eeuw) zo grillig getekend werden. Door bijna de helft van de Albanezen buiten Albanië te houden legde men toen al de kiemen voor de huidige problemen.

Tegen zo'n achtergrond besloten de Amerikanen met al hun gevoel voor de details van de Europese geschiedenis om hun modernste wapensystemen op de Balkan uit te testen. De inzet van 'Apache'-helikopters deed er trouwens aan denken dat noch nazi's noch Serviërs het patent hebben op volkerendeportatie per trein. De Amerikanen zetten in de 19de eeuw al heelder Indianenstammen op de trein om ze in de armste uithoeken van de V.S. van armoede en heimwee te laten verkommeren.

* "Vrede moet professioneel worden aangepakt"

Om in de toekomst nieuwe Kosovo's (en 'Afghanistans') te vermijden, moet er internationaal één en ander veranderen. We mogen de internationale relaties niet verder laten militariseren en domineren door de belangen van het Amerikaanse bedrijfsleven.

Diverse spelers kunnen hier een rol spelen.

Vooreerst de economische grootmacht Europa: zij moet eindelijk werk maken van een eigen internationaal beleid dat de nadruk legt op conflictpreventie, economische ontwikkeling, ecologische bescherming ...

In potentiële conflictgebieden moet Europa de 'civiele samenleving' ten volle bij de lokale conflictoplossing betrekken en met name de vrouwenbewegingen, de media, het onderwijs, NGO's ...

Verder moeten de Verenigde Naties - waarin het belang van de V.S. moet teruggedrongen worden, o.a. door de kantoren te verhuizen naar andere landen - meer te zeggen krijgen. Ook regionale organisaties zoals de OVSE (Organisatie voor Vrede en Samenwerking in Europa) en de Organisatie voor Afrikaanse Eenheid hebben een rol te spelen.

"Des te meer brandweermannen, des te sneller de branden geblust worden", stelde de Amerikaanse politiek filosoof Michael Walzer. "Vrede moet professioneel worden aangepakt door instellingen die ervoor werden opgericht", schreef de Vlaamse econoom Philip Nauwelaerts. "Vrede zal geld kosten, maar een goede kosten-batenanalyse kan aantonen dat het de moeite loont."

Jan-Pieter Everaerts

Milosevic staat terecht. Toch hebben de VS een eindje moeten helpen om de Servische bevolking te overtuigen.

Dat de onafhankelijke radio B 92, in feite gesponsord werd door de VS, is geen geheim meer voor velen. De Servische verzetsbeweging OTPOR! (letterlijk: verzet), die een belangrijke rol speelde in de democratische verzetsbeweging tegen Milosevic, kreeg trainingen van Amerikaanse NGO's ter bevordering van de Democratie en Vrijheid'.
In de Morgen van 7 april 2001, stond dat OTPOR, heel gulle sponsoring kreeg van o.a. National Endowment for Democracy (NED), een Democratische NGO in Washington. Vanaf augustus 1999 begonnen de dollars met een aanzienlijk debiet richting Otpor te stromen. Volgens Slobodan Homen van OTPOR, hadden ze veel financiële hulp van westerse NGO's, en ook van een paar westerse Gouvernementele organisaties. In juni 2000 ontmoette Homen Madeleine Albright. Deze zei : We willen Milosevic van de macht , uit Servië weg en in Den Haag. Albright wilde Milosevic weg en OTPOR was bereid om tegen het regime op te staan.
Hoeveel geld de Amerikanen precies in de oppositie heeft gestopt is niet precies geweten. Volgens het Agency for International Development, de Amerikaanse dienst voor ontwikkelingssamenwerking is in 2000 alleen, 25 miljoen dollar in de boeken geschreven.
Enkele honderdduizenden dollars werden rechtstreeks aan OTPOR gegeven voor betogingmateriaal, aldus Donald L.Pressley van de AID.
Een deel van de 1.8 Miljoen dollar dat het International Republican Institute heeft uitgegeven aan de Servische oppositie, werd direct aan OTPOR gegeven.
Volgens Calingaert van de IRI is OTPOR mede opgericht door hen.
Het IRI en de NED worden beide gefinancierd door het AID.
Met andere woorden: OTPOR werd gesponsord door de Amerikaanse Democraten, Republikeinen en door de Amerikaanse Dienst voor Ontwikkelingssamerwerking.

Meer dan 20 OTPOR-leiders kregen in Boedapest in april 2000 een opleiding in technieken van geweldloos verzet, gegeven door een Amerikaanse legergeneraal op rust. Hij baseerde zich op ‘From Dictatorship to Democracy, a Conceptual Framework for Liberation' van Gene Sharp.

Bedankt voor de aanvulling Mara. Meer van dit soort info is welkom om een zo volledig mogelijke kijk op de zaken te krijgen.