arch/ive/ief (2000 - 2005)

>> WIJ ZIJN DE AMBASSADEURS VAN DE SOCIALE TOEKOMST
In het kader van de ?Testimonios? (getuigenissen) kwam de laatste avond van het forum Rigobertu Menchu haar verhaal doen, de Guatemalteekse mensenrechtenactiviste en nobelprijswinnaar. Een unieke kans om de bekendste Maya-vrouw te horen en te ervaren. Ik herinner me haar boek als had ik het gisteren gelezen. Toen het uitkwam meer dan 10 jaar geleden was het verplichte lectuur voor iedere bezoeker van dat geteisterde land in Centraal-Amerika: kippevel en verontwaardiging kreeg je ervan. Nu alleen het eerste. Ze is een grote dame. Niet omdat ze over een academische kennis beschikt (ze kreeg tot nu toe 28 eredoctoraten) maar omdat ze een ervaringsdeskundige is par excellence en een ?oude ziel? zoals dat heet. Ze begint met te spreken over de lange periode in haar leven dat ze analfabeet was, een periode die wij ons over het algemeen niet meer herinneren. Door Spaans te leren is ze de volle omvang van het onrecht dat haar volk is aangedaan ten volle gaan beseffen. Ze wijst op het feit dat Inheemse volkeren, ondanks het opkomend verzet van de laatste jaren, veelal nog in honger leven, dat het racisme en de marginalisatie onverminderd verder woeden en grote gaten blijven slaan in de sociale cohesie van inheemse gemeenschappen. Dat één van de meer recente dreigingen, de grootschalige roof van hun plantenrijkdom, dringend moet aangepakt worden.

Een aanvulling van de alomgeprezen Universele Verklaring van de Rechten van de Mens dringt zich op, aldus Rigobertu: het recht op ?autodeterminatie,? een recht dat onlosmakelijk verbonden is aan het lot van inheemse volkeren overal ter wereld. Een belangrijk citaat: ?individueel recht is niet te scheiden van collectief recht.? Beide zijn complementair en vormen een typisch niet-westerse maar uiterst noodzakelijke inbreng in het denken over mensenrechten. Een individu kan niet bestaan op zich, wij zijn sociale dieren en dat is een grote rijkdom. Alleen is het neo-liberalisme een negatieve kracht die dat recht en die rijkdom in sneltreintempo aan het verkwanselen is. Want in de kapitalistisch georganiseerde moderniteit is de illusie gecreëerd dat we het wel allemaal alleen kunnen rooien. Daarbij worden we gesust door de zachte kitsch van consumptiegoederen en een van overheidswege georganiseerde sociale zekerheid (die ondertussen zwaar onder druk staat). Inheemse volkeren rest vaak nog slechts één bescherming: hun culturele en sociale cohesie. En die is tevens hun grootste rijkdom. Culturele en religieuze traditie bestaat enkel bij gratie van haar belevers.
Rigoberta Menchu eindigt haar gesprek, want dat is het, ze dialogeert voortdurend met haar publiek door retorische vragen te stellen, die vaak door instemmend applaus gevolgd worden. Ze toont haar emoties en laat af en toe zelfs een kwinkslag vallen... Ze eindigt met de dringende oproep om ambitieus te zijn en een permanente agenda op te stellen om die andere wereld te bereiken. ?Jullie, wij allemaal, zijn de ambassadeurs van de sociale toekomst. Met de moed die hoop schept en de vreugde van het leven.? Asi es.

Koen Stuyck