arch/ive/ief (2000 - 2005)

Dag drie van het Wereld Sociaal Forum in Porto Alegre is halverwege. Tijd voor een eerste round-up.
Indruk één: de oneindige gezelligheid van chaos. Het gebeuren is uit zijn voegen gebarsten. Hoe kan je anders de sprong van 15.000 deelnemers vorig jaar naar zo'n 60.000 ingeschrevenen dit jaar noemen? Maar de Braziliaanse organisatoren doen er alles aan om het overzicht te houden. De jongeren achter de infobalies dragen fier de badges met daarop de taal waarin je hen kan aanspreken. Taxichauffeurs en buschauffeurs zoeken mee de weg naar de conferentiezalen verspreid over de stad. De sfeer zit erin. Om een eenzame Belg die vloekend wegloopt als zijn workshop op Braziliaans uur begint maalt niemand…
In tal van zaken voel je echter aan dat dit maar mogelijk is omdat de organisatoren kunnen rekenen op 100% medewerking van de overheden van de deelstaat Rio Grande do Sul en de stad Porto Alegre. Beide zijn al enkele jaren in handen van de PT (Partido dos Trabalhadores), de linkse arbeiderspartij. Het Sociaal Forum is voor hen de ideale gelegenheid om voor de wereldcamera's uit te pakken met hun ‘ontwikkelingsmodel', en als speerpunt hun ‘participatieve budget'. Maar geef toe, de plaatsen op aarde waar burgers zelf hun zeg kunnen doen over de prioriteiten in de besteding van hun belastingsgeld zijn zeldzaam. En ook de klassieke cijfers die ontwikkeling meten (kindersterfte, alfabetiseringsgraad, enz…) zijn bij de beste van Brazilië. Niemand van ons heeft hier al in een file gestaan, nochtans zitten we in een stad die anderhalve keer groter is dan Brussel. Bussen, treinen en taxi's zijn talrijk en blijkbaar ook betaalbaar voor de meeste Brazilianen. En ook de aparte vuilbakken voor papier, blik en organisch afval vallen op.
Twee berichten vandaag doorbreken echter ruw het alomtegenwoordige enthousiasme en optimisme. Een rechtbank ordonneerde vandaag dat een groep van MST (de beweging van landloze boeren) het stuk braakliggende land dat zij al vier jaar bezetten binnen de dertig dagen moet ontruimen… En vannacht werd het hoofdkantoor van de vakbond CUT, één van de belangrijkste medeorganisatoren van het Forum, in Sao Paolo leeggeroofd. Twee PT-leiders werden in januari 2002 vermoord. We zitten dan misschien in een streek die bulkt van de strijdbare sociale organisaties en actiegroepen, de politiek mag dan al solidair zijn, Brazilië is nog steeds een land met een kleine stinkend rijke elite die zijn macht en zijn posities niet zomaar uit handen zal geven. A luta continua…

Indruk 2: de sluipende spanning tussen bonte diversiteit en gelijkgezindheid. Of zoals een spreker het uitdrukte: "als ik op TV naar de beelden van het Wereld Economisch Forum in New York kijk, zie ik alleen blanke mannen met pak en das. Als ik hier rondkijk zie ik een schitterende verscheidenheid". Driekwart zijn Brazilianen. Maar in tegenstelling tot veel andere landen in het Zuiden zijn er geen twee Brazilianen die op elkaar lijken. Van blank en blond (en Duitssprekend) tot zwart en kroezel en alles daartussen, dat is de historische vermenging die hier heeft plaatsgevonden. Veel meer dan vorig jaar zijn Aziatische en Afrikaanse NGO's aanwezig. Natuurlijk veel Latijns-Amerikanen, maar opvallend veel Fransen en Italianen. En met onze 100 Belgen scoren we zeker niet slecht.
De verscheidenheid in ideeën lijkt op het eerste zicht niet zo groot. Iedereen loopt rond met T-shirts die uitschreeuwen dat ‘een andere wereld mogelijk is'. De gedetailleerde kritieken op het neoliberalisme en op de negatieve gevolgen van de globalisering krijgen van iedereen applaus. Sommige concrete alternatieven of actiepunten ook. Maar de verschillen in ervaringen en visies blijven groot. Knelpunten en struikelpunten komen boven. Zoals de moeilijke verhouding tussen NGO's en vakbonden. Het Forum is er om die te confronteren, maar kan ze onmogelijk uitvlakken.
Concrete uiting van die diversiteit zijn ook de talloze standen die op de uitgestrekte universiteitscampus opgesteld staan. Informatie over NGO's en vakbonden, Che-T-shirts, boeken over globalisering, juwelen en stoffen, pamfletten van de tientallen Braziliaanse communistische splinterpartijtjes, bioproducten van boeren uit de buurt, je vindt het er allemaal. Het was daar dat de vertegenwoordiger van een coöperatieve aan de kust ons aansprak over de export naar de wereldwinkels van excellente … oesters.