arch/ive/ief (2000 - 2005)

Noord-Amerikaanse nieuwszenders hebben het over een nieuw front dat werd geopend in de "oorlog tegen het terrorisme." De Filippijnse presidente Gloria Macapagal-Arroyo heeft het over gezamenlijke militaire oefeningen. De tegenspraak tussen beide verklaringen voor de aankomst van 660 VS-militairen in de Filippijnen is zo opvallend dat er wel meer aan de hand moet zijn.

Oefenen VS soldaten op levende doelwitten?

Volgens de officiële versie van de Filippijnse regering zijn de VS-militairen te gast in het kader van jaarlijkse gezamenlijke militaire oefeningen en is er dus niets bijzonders aan de hand. De legers van beide landen houden inderdaad sinds enkele jaren oorlogsspelen, onder de naam "Balikatan" (schouder aan schouder). Deze traditie werd ingezet nadat toenmalig president Ramos ondanks luid protest het Visiting Forces Agreement (VFA) ondertekende, een akkoord dat VS-troepen terug toegang gaf tot hun ex-kolonie na de sluiting van hun militaire basissen in 1991.

Dit verhaal klinkt echter weinig geloofwaardig. Minstens 160 Special Operations Forces zullen ingezet worden op het eiland Basilan waar ze zullen deelnemen aan militaire operaties tegen Abu Sayyaf, en zwaarbewapende bende die er zich schuil houdt in de jungle. De Amerikaanse elitetroepen zullen meegaan naar het front en wapens dragen. Bovendien kondigde men al aan dat de "oefeningen" 6 tot 12 maanden zullen duren. "Militaire oefeningen" die een heel jaar duren midden een actief oorlogsgebied op vreemde bodem; werd zoiets vroeger niet gewoon een militaire interventie genoemd?

De VS-media komen er ook onomwonden voor uit dat de Amerikanen jacht maken op de Abu Sayyaf. De bende, die in verband gebracht wordt met Osama Bin Laden's Al-Qaida, houdt al tien maanden het Amerikaanse echtpaar Burnham gegijzeld. Van een andere Amerikaan, die samen met de Burnhams werd ontvoerd in een vakantieoord op het eiland Palawan, wordt aangenomen dat hij in juni vorig jaar door de Abu Sayyaf werd onthoofd. Twee jaar geleden had de Abu Sayyaf ook al een grote groep voornamelijk Europese toeristen van een eiland in Maleisië geplukt om ze pas maanden later, na de betaling van losgeld, vrij te laten.

Het Filippijnse leger zegt al maanden tevergeefs de jungle van Basilan, een eiland ter grootte van een provincie, uit te kammen op zoek naar de Abu Sayyaf, die uit enkele honderden lokale strijders bestaat. Er zijn echter getuigen die beweren dat de bevelhebbers van het leger met de bende onder een hoedje spelen en een deel van de losgelden opstrijken. De laatste twijfels over de juistheid van deze beweringen werden weggenomen nadat de hele bende met hun gijzelaars in juni van dit jaar op raadselachtige wijze wist te ontsnappen uit een hospitaal dat al meer dan 24 uur door het leger omsingeld was. Om onverklaarbare redenen keken de soldaten de andere kant op toen de gangsters als het ware fluitend met hun gijzelaars het hospitaal verlieten.

De Verenigde Staten hebben dus wel goede redenen om de jacht op Abu Sayyaf niet enkel aan het Filippijnse leger over te laten. Maar ook de VS gaan niet vrijuit aangezien de geschiedenis van de bende, net als die van Al-Qaida trouwens, teruggaat tot de Afghaanse guerrilla tegen de Sovjet-Unie in de jaren tachtig. De Filippijnse moslimguerrilla's die, gewapend en getraind door de CIA, terugkwamen uit Afghanistan werden door Filippijnse legergeneraals opgevangen. Ze werden verenigd in Abu Sayyaf met als doel om tweedracht te zaaien in de rangen van het moslimverzet op het zuidelijke eiland Mindanao. Toen het MNLF, in die tijd de grootste verzetsbeweging, in 1996 een vredesakkoord sloot vond het leger dat Abu Sayyaf overbodig werd. Sindsdien heeft de bende zich dan maar gespecialiseerd in spectaculaire kidnappings om aan de kost te komen.

En toch is het onwaarschijnlijk dat het de VS enkel om de bevrijding van de Burnhams te doen is. De Filippijnen, een ex-kolonie van de VS, is sinds de onafhankelijkheid een hondstrouwe militaire bondgenoot gebleven. Tot 1991 onderhielden de VS nog grote militaire basissen ten noorden van Manilla. De 25-koppige Joint US Military Advisory Group (JUSMAG) blijft tot op vandaag vanuit de Amerikaanse ambassade een grote invloed uitoefenen op het Filippijnse leger. Het land krijgt ook jaarlijks voor 2 miljoen dollar militaire hulp van de VS.

Een ruimere agenda

Tijdens de oorlog tegen Afghanistan bleek opnieuw hoe belangrijk het land was voor de VS-agenda in Azië. De vroegere Amerikaanse basissen werden gebruikt om de gevechtsvliegtuigen brandstof te laten tanken of om de bemanning een korte rust te gunnen. Op politiek vlak was presidente Gloria Macapagal-Arroyo onmisbaar voor de VS om de oorlog verkocht te krijgen in de regio. In tegenstelling tot de leiders van de andere landen in Zuidoost-Azië, waarvan velen een niet onaanzienlijke moslimbevolking hebben, bleef Arroyo steeds voluit de oorlogsagressie van de VS verdedigen.

De Filippijnen is dus belangrijk voor de verdere oorlogsplannen van de VS om minstens twee redenen: als uitvalsbasis voor VS-troepen en als spreekbuis voor de VS-belangen in de regio. Wat militaire basissen betreft heeft het land zijn nut al bewezen. De basissen Clark en Subic werden door de VS onder andere gebruikt tijdens de oorlogen in Korea en Vietnam. Door een samenloop van omstandigheden waaronder het volksprotest, het einde van de Koude Oorlog en de uitbarsting van de nabij gelegen vulkaan Pinatubo werden ze in 1991 verlaten.

Tijdens de jaren ‘90 nam echter ook de controverse toe rond andere Amerikaanse militaire basissen in Zuidoost-Azië. In Japan groeide het protest tegen de basis in Okinawa aan na enkele ernstige zedenfeiten door Amerikaanse militairen. De massale militaire aanwezigheid in Korea legt dan weer een zware hypotheek op de huidige toenadering tussen noord en zuid. De Filippijnen zouden een alternatief kunnen bieden.

De VS zullen echter niet meer de fout maken om basissen op te trekken in de buurt van Manilla, waar de volksbeweging gemakkelijk het protest kan organiseren. Ze hebben blijkbaar hun oog laten vallen op het zuidelijke eiland Mindanao. Eind jaren ‘90 werd in General Santos City, een stad waar hooguit twee civiele vliegtuigen per dag opstijgen, een prachtige nieuwe luchthaven gebouwd door USAID, de Amerikaanse dienst voor "ontwikkelingshulp." Bovendien werd het wegennet rond de stad vernieuwd en de haveninfrastructuur gevoelig uitgebreid. Eigenlijk is alles klaar om van General Santos City een knooppunt te maken voor de zee- en luchtmacht van de VS, zelfs zonder de permanente stationering van troepen.

Tijdens het bezoek van Gloria Macapagal-Arroyo aan Washington in november van vorig jaar kwam president Bush naar verluidt met een ontwerp van een nieuwe militaire overeenkomst op de proppen. In ruil daarvoor beloofde Bush voor 40 miljoen dollar economische en militaire hulp. Enkele weken later kwam een C-130 transportvliegtuig met enkele voertuigen, 30.000 M-16 machinegeweren en nog wat ander geschut aan als geschenkje van de VS voor het Filippijnse leger. Voor de Amerikanen mogen het afdankertjes zijn maar de Filippijnse generaals waren de koning te rijk en rolden de matten uit voor een twintigtal militaire adviseurs. Dat was de voorhoede van de huidige interventiemacht, zou later blijken.

Het Mutual Logistics Support Agreement (MLSA), waarover Bush en Arroyo het al in november hadden, bleef echter een gerucht tot een kopie ervan in januari in de pers opdook. Daaruit blijkt dat het akkoord er inderdaad op gericht is om de wettelijke basis te scheppen voor een permanente militaire aanwezigheid van de VS op Filippijnse bodem. De juiste status van het MLSA is echter nog een raadsel aangezien enkel topambtenaren van het ministerie van Defensie en het presidentieel paleis ervan op de hoogte zijn. Zelfs vice-president en minister van Buitenlandse Zaken Teofisto Guingona, die als senator blijk gaf van nationalistische tendensen, werd angstvallig in het ongewisse gelaten.

Presidente Arroyo werd door Washington uitverkoren als de lokale voorvechtster van hun "kruistocht tegen het kwade." Arroyo kwam een jaar geleden aan de macht dankzij de volksopstand tegen haar voorganger Estrada, maar heeft nog een schuld af te lossen tegenover het Filippijnse leger dat haar uiteindelijk aan de macht hielp. Bovendien mist ze het charisma en de populariteit om in 2004 ook de presidentsverkiezingen te kunnen winnen, tenzij de VS zich volledig achter haar kandidatuur gooien. De Amerikanen van hun kant weten dat ze in de Filippijnen een beslissende rol kunnen spelen in de presidentsverkiezingen, en zijn bij een overwinning van Arroyo in 2004 verzekerd van een loyale bondgenoot tot 2010.

Het imago van de Filippijnse presidente wordt sinds kort onder handen genomen door de Amerikaanse public relations firma Burson-Marsteller. Dit bedrijf verdiende zijn sporen in de wereld van de public relations door onder meer het blazoen op te poetsen van het Chileense Pinochet-regime in de jaren '70 en van de chemiereus Union Carbide na de ramp in Bhopal, India. Het imago van Arroyo kreeg een grondige revisie. Terwijl ze zich in de eerste maanden van haar presidentschap profileerde als een zorgzame ate of "grote zus," vergelijkt ze zich nu met bokser Mohammed Ali en ontwikkelde ze een plotse bewondering voor Margaret "Iron Lady" Thatcher. Haar huidige trip naar Londen, de VS en Canada moet haar aan de wereld presenteren als de Aziatische voorvechtster van meer interventies in de regio.

Lokaal verzet

Er zijn ook lokale redenen voor een militaire aanwezigheid van de VS in de Filippijnen. Het communisme, de aartsvijand van de VS, is er immers springlevend en de gestage opgang van het New People's Army (NPA) bezorgt de Amerikaanse strategen ongetwijfeld hoofdbrekens. Daarom werd het NPA opgenomen in de lijst van zogenaamde terroristische organisaties die door de Amerikaanse Patriotic Act tot legitieme doelwitten van militaire operaties verklaard zijn.

Ook de moslimguerrilla van het Moro Islamic Liberation Front (MILF), dat een tactische alliantie is aangegaan met het NPA, kan een doelwit worden van de Amerikaanse troepen. In tegenstelling tot het NPA opereert het MILF trouwens ook in Basilan, en een gewapend treffen met de Amerikanen in de komende weken is dus niet uit te sluiten.

De VS zijn ook allerminst gelukkig met de sterke en progressieve volksbeweging die al sinds jaar en dag het VS-imperialisme veroordeelt. Het prestige dat de legale volksbeweging heeft verworven door de drie vertegenwoordigers van Bayan Muna in het parlement is ongetwijfeld een doorn in het oog van het Pentagon. Hun prominente aanwezigheid in de media en de bijna dagelijkse betogingen tegen de interventie aan de VS-ambassade passen niet in de grootse plannen die de VS met hun ex-kolonie hebben.

Verschillende van de groepen die precies een jaar geleden ex-president Estrada door volksprotest op de knieën dwongen, zoeken opnieuw toenadering tot elkaar om het protest tegen de interventie te organiseren. Ook enkele nationalistische politici hebben zich al tegen de interventie uitgesproken, en het blijft koffiedik kijken of en hoe lang vice-president Guingona de bovenvermelde vernedering zal blijven verdragen. De Amerikaanse think tank Stratfor, die eerder al de ondergang van Estrada voorspelde, houdt er rekening mee dat de VS-interventie tot Arroyo's politieke ondergang kan leiden.

De volksbeweging stelt zich voorlopig nog niet ten doel om Arroyo van de macht te verdrijven. Rafael "Ka Paeng" Mariano, voorzitter van BAYAN en van de boerenorganisatie KMP, roept het volk op om "de marionettenregering onder druk te zetten om de VS-troepen terug naar huis te sturen." In elk geval zal de afloop van de krachtmeting tussen de volksorganisaties en de regering van belang zijn, niet enkel voor de toekomst van de presidente, maar voor die van het hele land.

(Voor meer achtergrond en de tekst van het MLSA surf naar http://www.bulatlat.com.)

Onder het globaal excuus van een zogenaamde oorlog tegen zogenaamd terrorisme is een onbeschaafde mogenheid bezig de wereld verder te verdelen, de volken tegen elkaar op te hitsen, chaos te veroorzaken, en dan zogezegd al bemiddelend, hun land tot nieuw wingewest voor de coca-cola cultuur te maken...