arch/ive/ief (2000 - 2005)

Bourdieu werd op de RTBF en elders in berichten over zijn heengaan, omschreven als één van de belangrijkste sociologen van zijn tijd, een man die het aandurfde om als wetenschapper zijn beschermde en beschermende ivoren toren te verlaten, wat hem door veel van zijn collega's én het establishment niet in dank werd afgenomen.

De basis van zijn rebels denken lag in zijn jeugd, bij zijn vader die zich van koeherder tot ambtenaar had opgewerkt. De frustratie van zijn vader was volgens Bourdieu "de motor achter mijn zucht naar kennis. Ik wilde van jongs af aan al met kennis een sociale strijd voeren." Een strijd waarin hij niet gerecupereerd wilde worden door één of andere partij, door één of andere beweging. Een strijd die hij met veel intellegentie én menselijkheid voerde. ULB-professor Claude Javeau omschreef hem in Le Soir als "chaleureux, simple et rigoureux". Een intellectueel die zich met gemak tussen arbeiders en jongeren begaf, helemaal geen 'manda rijn van het universitaire wereldje'.

Bourdieu verzette zich tegen de 'nieuwe conservatieve revolutie' waarbij diegenen 'in' zijn, die al de sociale verworvenheden van de jongste eeuwen willen afbouwen en vervangen door een 'neolibe raal paradijs' waarin weer de wet van de jungle geldt. Een groot probleem is wel dat het neoliberalisme in Europa wordt toegepast door mensen die zich socialisten noemen. Of ze nu Blair, Schröder, Jospin of Janssens noemen: het zijn mensen die volgens Bourdieu "in naam van het socialisme het neoliberalisme bedrij ven", mensen die capituleren voor de economie.

Bourdieu klaagde aan dat het mede door de media "erg moeilijk geworden is om nog een kritische positie links van de sociaal- democratische regeringen in te nemen." En het volstaat niet om het dominante discours tegen te spreken. Men moet het kritisch betoog ook openbaar kunnen maken. Daar botsen we weer op de media: zij spelen immers de rol van de vaandeldragers van het neoliberale discours. Zie hoe een krant zoals De Morgen 'de derde weg' van Blair en Verhofstadt promoot.

In een bericht in De Morgen van 25/1 over Bourdieu's overlijden had Jeroen De Preter het overigens over "zijn fel gecontesteerde theorie over gelijkheid van kansen. Bourdieu meende te hebben bewezen dat je op basis van iemands inkomen, zijn diploma en - vooral - zijn sociale afkomst, met relatief grote precisie zijn levenswijze kunt voorspellen. Volgens Bourdieu is het dan ook een illusie te denken dat onze maatschappij democratisch georgani seerd is. Het zogenaamde Mattheuseffect - wie heeft, zal nog meer gegeven worden - speelt volgens hem niet alleen in de economie, maar ook in het onderwijs en de cultuur.

Wat De Morgen zo 'gecontesteerd' vindt aan deze visie - die bv. ook bevestigd wordt in het werk van Britse documentairemakers die mensen doorheen hun leven volgen - is mezelf een raadsel. Feit is dat ze er op de redactie van De Morgen wel op gebrand zijn om deze visie te bestrijden. Onlangs stond er boven een artikel in DM over een onderzoek naar het Vlaams onderwijs een euforische titel die stelde dat afkomst nog nauwelijks een rol speelt, daar waar dat uit het onderzoek zelf niet met zoveel woorden bleek. Een paar maand geleden maakte ik het zelf mee dat ik het in een gesprek met hoofdredacteur Rudy Collier - die me gevraagd had (terug) artikels voor De Morgen te schrijven - met hem aan de stok kreeg, precies over de onmogelijkheid van het onderwijs om op zijn eentje de ongelijkheid in de samenleving weg te werken. Na die discussie was Collier plots niet mee geïnteresseerd in mijn pennevruchten.

Bourdieu heeft met soortgelijk 'Derde Weg'-fanatisme veelvuldig af te rekenen gekregen. Vandaar dat hij de sociologie was gaan beschouwen als een soort gevechtssport. Over dat en andere aspecten van zijn werk maakte Pierre Carles een portretfilm die Libération Films begin dit jaar in België op diverse plaatsen vertoont (zie het bericht daarover begin januari op deze website).

Wie meer wil weten over het werk van Bourdieu kan contact nemen met het collectief 'Raisons d'agir' dat hij in 1995 mee opricht te: http://www.raisons.org, 88 avenue Philippe-Auguste, F-75011 Paris (pa Paul Dirkx)

En in De Morgen van zaterdag 26/1 verschijnt in 'Reporter' een lang artikel over Bourdieu.

net nu ik een paper had gemaakt over zijn "La Distinction, Critique Sociale du jugement" sterft em op de dag van mijn mondelinge verdediging...
Voorwaar een genie is gestorven

Toch even een korte reactie:
Als Bourdieu zegt dat wie heeft, nog meer gegeven zal worden, is hij een goede observator.
Wanneer de Morgen zegt dat het onderwijs deze cirkel wil doorbreken is dat denk ik geen slechte democratie, maar een oprecht verantwoordelijkheidsgevoel ten opzichte van het feit dat niet iedereen gelijke kansen krijgt.
Een naïef idealisme van klassengelijkheid. (vereist idealisme niet altijd een graad van naïviteit?)Het is verkeerd te vertrekken van het het standpunt dat elke mens gelijk is, maar wat is er mis mee ernaar te streven dat er kansen gecreërd worden tot sociale gelijkheid? Als je niet kan geloven dat een mens meer is dan zijn deeltjes (onderwijs, aanleg, opvoeding, karakter, ras, geloof...)dan noemt men dat antisemetisme. Ik denk niet dat de morgen daar dan goed aan zou doen dit te publiceren.