Argentinie en zn economische toestand

In Argentinië werden, vanaf de jaren '80, de plannen van de experts in Washington zeer goed uitgevoerd. Hoe komt het dan dat een land, dat altijd een zeer goede leerling van IMF geweest is, in dergelijke situatie terechtkomt?

In 1976 komt de militaire Junta van Videla aan de macht en installeert een dictatuur die zal aanhouden tot 1983. Gedurende deze periode stijgt de externe schuld van 8 tot 43 miljard dollar (wat een vervijfvoudiging betekent). Het aandeel van de lonen binnen het BNP daalt van 43 tot 22%. Onder deze dictatuur komt het land tot een schuldencrisis en neemt het IMF officieel het financiële bevel van het land over. (Domingo Cavallo : directeur van de nationale bank, nam ontslag op 20 dec 2001)
Tijdens de dictatuur van Dante Simone werkt het IMF samen met het regime. Simone gaat op zoek naar externe financiering die niet zeer moeilijk te vinden is aangezien de banken uit het Westen overstromen van petrodollars die door de economische crisis in het Noorden onmogelijk te beleggen zijn. Onderzoek heeft aangetoond dat de Argentijnse Centrale bank dit geld onbeperkt heeft kunnen beleggen bij de Amerikaanse banken zonder enig akkoord van het ministerie van economie, maar zich baserend op de genereuze tussenkomst van de Amerikaanse federale schatkist. (Federale Reserve)
De verstandhouding tussen de verschillende protagonisten zorgt ervoor dat de bankleningen aan Argentinië nooit het land bereiken maar meteen naar banken in belastingsparadijzen gedirigeerd worden onder de naam van schijnorganisaties. De rest van de fondsen werden verspild onder gepriviligeerde groepen, bevriend met minister Martinez de la Hoz.

Geplaagd door een extreme inflatie en corruptie (nog een overblijfsel van de Videla-dictatuur), slaagt de regering van president Alfonsin er niet in het land te reconstrueren. Pas met het aan de macht komen van Carlos Menem in 1989 en de ondertekening van een Bradyplan in het begin van de jaren '90, ontwaakt het land eindelijk uit z'n economische lethargie. De hervormingen die de regering Menem doorvoert behoren tot de radicaalste van het hele continent : privatisering van de openbare diensten, stijging van de rentevoet, liberalisering van de economie en bovenal : er wordt een nieuwe munt in omloop gebracht die gelieerd wordt met de dollar : de peso (1 peso = 1 dollar). Aan het hoofd van het ministerie van economische zaken vinden we opnieuw Domingo Cavallo.
De hervormingen slagen erin de inflatie in te tomen en leiden tot nieuwe buitenlandse investeringen. Argentinië registreert in 3 jaar tijd een stijging van 25% van z'n BBP. Aan het einde van 1994 heerst er een algemeen enthousiasme : de markten zijn vol vertrouwen, de internationale kapitalen stromen toe en het lopend deficit neemt af.
Het tweede deel van de jaren '90 zijn echter dramatisch voor Argentinië : de Mexicaanse crisis voert het land mee in een meedogenloze financiële crisis, de internationale kapitaalstroom bevriest vanaf 1995. Het lopend deficit, dat voor de hervormingen van Menem niet bestond, groeit parallel met de externe schuldenlast. Het land moet dus continu steeds toenemende sommen neertellen (de jaarlijkse terugbetaling stijgt van 6 naar 21 miljard), terwijl de regeringsinkomsten zeer laag zijn, en de peso overgewaardeerd wordt.
Het probleem is dat door de volledige liberalisering van de economie, de verduistering van de bijdragen en de frauduleuze kapitaalsvlucht bevordert worden.

Onder beide mandaten van Menem volgt het land de structurele aanpassingen van het IMF en de WB tot op de letter op : 40% van de ondernemingen en 90% van de banken worden geprivatiseerd terwijl honderdduizenden functionarissen ontslagen worden en het onderwijs opgeofferd wordt.

Op 24 oktober '99 erft Fernando de la Rua een land dat door de recessie verteerd wordt. De financiën van het land zijn een puinhoop en van de 36 miljoen Argentijnen leven er officieel 14 miljoen onder de armoedegrens. In de loop van het jaar '99 stijgt de schuld nog met 12 miljard dollar. Maar deze ontleenpolitiek stelt het land niet in staat z'n leningen terug te betalen en het land gaat een akkoord aan met het IMF (7,2 miljard), waardoor het verplicht is zijn fiscaal deficit te verminderen van 7,1 tot 4,7 miljard in één jaar. Het budget voor 2000 vermindert dus met 2,5 miljard. De hulp van de Wereldbank wordt eveneens ingeroepen. Eind '99 geeft Argentinië een obligatie uit die uit 6 schijven van 250 miljoen dollar bestaat en gedekt wordt door de Wereldbank. Dit waarborgsysteem laat de financiële markten toe elk financieringstekort op hun Argentijnse investeringen te vermijden, aangezien in dat geval de Wereldbank het nodige geld zal verstrekken (Argentinië betaalt de Wereldbank later met intrest terug).
Al deze kunstgrepen om het vertrouwen in de van nature instabiele markten te bevorderen blijken echter eens te meer inefficiënt te zijn.
In december neemt de druk toe en de reserves worden totaal uitgeput in een poging de vastgestelde link tussen de paso en de dollar te behouden, die in '91 vastgesteld was. In het verleden waren er meerdere voordelen aan dergelijke pariteit verbonden : het intomen van de inflatie, het risico vermijden dat de prijzen van de grondstoffen veranderen (die merendeels in dollar vastgesteld worden) en ervoor zorgen dat buitenlandse investeerders genoeg vertrouwen hebben in de munt om te investeren in Argentinië. Maar aangezien verscheidene belangrijke buurlanden (Brazilië oa.) hun munt gedevalueerd hadden, was de Argentijnse munt overgewaardeerd in de regio, waardoor de export naar verschillende latijns-amerikaanse landen duurder werd en het lopend tekort verzwaarde.
Eind december geeft het IMF weer een hulppakket (39,7 miljard dollar), waar weer een heel aantal voorwaarden aan vasthangen. (liberalisatie gezondheidszorg, deregulatie van sleutelsectoren zoals energie en télécommunicatie, inkrimping van import, het flexibel maken van de arbeidsmarkt, sterkere privatisering,… Tijdens de lente van 2001 beslist de regering oa. de lonen van de openbare functies met 14% te verminderen. En de spiraal zet zich voort.

Op vijf december 2001 weigert het IMF een volgende schijf van 1,3 miljoen dollar vrij te geven. Minister van Financiën Cavallo keert zonder het beloofde geld vanuit Washington terug : er moet weer bespaard worden op de uitgaven alvorens de bevroren lening vrijgegeven wordt. Het protest van de bevolking dat hierop volgt, zorgt ervoor dat president de la Rua moet aftreden, en na drie tijdelijke leiders wordt op 2 januari 2002 Eduardo Duhaldo president. De peso wordt losgekoppeld van de dollar en is zo'n 42% van z'n waarde verloren. De officiële wisselkoers wordt op 1,4 peso ten opzichte van de dollar gehouden. Er werd gevreesd dat de vrije val van de peso effect zou hebben op heel Latijns-Amerika, vooral op het naburige Brazilië, en de andere munteenheden zou meesleuren in z'n val en zo de vooruitzichten op economische groei in de regio zou teniet doen.
Minister van Economie Lenicoy is momenteel van plan nieuwe strenge maatregelen door te voeren. De devaluatie moet Argentinië opnieuw competitief maken en de recessie verminderen. Op korte termijn is er echter risico op inflatie, bedrijfsfaillissementen en werkvermindering.

De situatie in Argentinië is catastrofaal : 4 jaar recessie door het toepassen van een zeer agressief neoliberaal beleid. De transformatie van Argentinië onder de dictatuur (1976-1983) werd sindsdien gedurende 20 jaar voortgezet door de verschillende opeenvolgende regeringen. In tegenstelling tot wat in het algemeen aangenomen wordt, hebben deze regeringswissels geen fundamentele veranderingen kunnen brengen in de terugval die het land onderging door z'n dominante klasse tijdens de laatste decennia.

Argentinië is fundamenteel verandert in vergelijking met de toestand tijdens de jaren '40, '50 en '60. Zij kende een achteruitgang als industriële macht in de periferie en het merendeel van de Argentijnse bevolking heeft het minder goed dan dertig jaar geleden. Tussen het begin van de dictatuur (maart 1976) en het jaar 2001, werd de schuld bijna twintig maal groter (van 8.000 miljoen dollar naar bijna 160.000 miljoen dollar). Tijdens dezelfde periode, betaalde Argentinië ongeveer 200.000 miljoen dollar terug, wat betekent dat het land de schuld dat het in maart 1976 had, reeds 25 maal terugbetaald heeft.

Argentinië toont tot het uiterste het vicieuze en vernielende karakter van de schuldenlast van de Derde Wereld aan (en van de periferie in het algemeen). Door (en niet ondanks) de terugbetaling is Argentinië in 2001twintig maal zoveel aan z'n schuldeisers verschuldigd dan aan het begin van de dictatuur. Een groot deel van de nieuwe leningen werd gebruikt om de oude schulden af te betalen. De terugbetaling van de Argentijnse schuld vormt een geweldig mechanisme dat zorgt voor transfer van de rijkdommen die door de loontrekkers geproduceerd worden, naar de kapitaalbezitters (zowel Argentijnen als afkomstig van de geïndustrialiseerde landen, vooral van de Verenigde Staten en West-Europa). De Argentijnse staat besteedt namelijk een steeds groter deel van de belastingsinkomsten (dat grotendeels uit de bijdragen van het volk bestaat) aan de terugbetaling van de buitenlandse schuld en aan meerdere kado's aan de kapitalistische sector. De herstelbetalingen komen terecht bij de grote internationale financiële privé-instellingen, die meer dan 80% van de Argentijnse schuldenlast bezitten. Het toppunt is echter dat de Argentijnse kapitalisten, via de Noord-Amerikaanse en Europese financiële markten waar de Argentijnse leningen uitgebracht worden, de schuldbewijzen (waardepapieren) van de Argentijnse schuld kopen met het geld dat zij het land uitgebracht hebben, en dus een deel van de herstelbetalingen ontvangen.

De Argentijnse kapitalisten zijn tijdens de dictatuur namelijk verschillende leningen aangegaan, waarvan zij het geld naar de geïndustrialiseerde landen en de belastingsparadijzen versluisden. Tussen 1980 en 1982 alleen al, bereikte de kapitaalsvlucht meer dan 21 miljoen dollar volgens de Wereldbank. Na de dictatuur stond de Argentijnse kapitalisten een fijne verassing te wachten : hun schulden werden overgenomen door de staat. Vanaf dan wordt de staatsschuld verzwaard met de schulden van de privé-ondernemingen aangezien de staat hun plichten ten opzichte van de schuldeisers op zich neemt. Vanaf deze periode zetten de Argentijnse kapitalisten hun kapitaalsontvreemding voort alsof het een nationale sport was. Indien er een Latijns-amerikaans kampioenschap kapitaalsvlucht op poten zou gesteld worden, zou de Argentijnse kapitaalsklasse deze met gemak winnen, ondanks de sterke concurrentie (de Braziliaanse, Mexicaanse en Venezolaanse kapitalisten zijn zeer geducht in deze discipline). De schulden van de openbare instellingen, die onder de dictatuur eveneens zwaar in schulden gestoken werden, werden echter niet kwijtgescholden, tenzij ze geprivatiseerd werden. De bestuurders die na de val van de dictatuur aan de macht kwamen, maakten van de schuldenlast van de openbare instellingen gebruik om deze te privatiseren, ervoor zorgend dat de schulden ten laste van de staat kwamen alvorens de instellingen te verkopen. Eens te meer een kado voor het Argentijnse of buitenlandse kapitaal.

Na een kwarteeuw is het land leeggebloed. De lonen en de sociale uitkeringen zijn vreselijk afgenomen, de tewerkstelling heeft een minimumniveau bereikt, de openbare diensten bevinden zich in een beklagenswaardige toestand, de armoede verspreid zich over steeds meer sectoren, de staatskas is leeg, een groot deel van de industriële uitrusting is verwaarloosd en de rest staat onder buitenlandse controle.

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Juridische uitspraak over de Argentijnse schuldenlast.

Op 14 juli 2000 werd door een rechter van het Argentijns federaal hof een historische uitspraak gedaan, die de schuldenlast aangegaan tijdens de periode van de dictatuur illegitiem verklaarde. Volgens de federale rechter wordt 'de opbouw van de schuldenlast tussen 1976 en 1983 (de periode van de dictatuur) door geen enkele legale, administratieve of economische rechtvaardiging ondersteund'.

De uitspraak verklaard dat het economisch beleid dat door de dictatuur gevoerd werd, 'in tegenstelling was met de belangen van de bevolking'. Het grootste deel van de aangegane schuld is illegaal : de schuldenlast werd aangegaan door een regime dat zelf eveneens illegitiem was (want niet door het volk verkozen) en de procedures die gevolgd werden om de schuld aan te gaan waren niet conform met de normen van de Argentijnse grondwet en wetgeving.

Het tribunaal raadde de wetgevende macht, het volkscongres, aan om op basis van deze rechterlijke uitspraak nieuwe onderhandelingen aan te knopen om de vermindering of opheffing van deze schuld te bekomen, aangezien deze vanaf 1976 op dramatische wijze aangegroeid is door de toepassing van een economisch beleid dat schadelijk is voor de belangen van het volk en die het land heeft overgeleverd aan de belangen van de nationale en buitenlandse privé-bedrijven, ten koste van de overheidsbedrijven die systematisch groeiende schuldenlast te verduren kregen en waarvan de verarming hun privatisering verantwoordde. Het verdict verklaart dus dat het land vanaf 1976 aan de wil van de externe schuldeisers en het IMF onderworpen werd.

Dit proces, dat 18 jaar aansleepte en opgestart werd door journalist Alejandro Olmos, is echter slechts een morele overwinning, want alhoewel de verantwoordelijken schuldig bevonden worden, worden zij niet gestraft. Toch zijn er diverse positieve gevolgen. De Argentijnse sociale bewegingen, die aan het proces meegewerkt hebben door via onderzoek op lokaal, regionaal en nationaal niveau nagegaan zijn welk parcours het geleende geld afgelegd heeft, kunnen sindsdien van de wetgevende macht eisen dat het zijn verantwoordelijkheid opneemt en de afbetaling van deze illegitieme schuld stopzet.
Bovendien hebben de sociale bewegingen van andere landen, die eveneens tegen de illegitieme schuldenlast vechten (de schuld van de apartheid in Zuid-Afrika, de schuld van de genocide in Rwanda, de schuld van verscheidene dictaturen,…), het belang van deze rechtspraak begrepen. De Noord-Zuid-dialoog van december 2000 tijdens de Internationale Bijeenkomst te Dakar besloot dan ook op dit vlak verder te werken.

Tijdens het Mondiaal Sociaal Forum van Porto Alegre zal een 'schuldenrechtbank' opgericht worden, waarvoor de argumenten van het internationaal recht kunnen ingebracht worden om de schuld kwijt te schelden en de juridische aansprakelijkheid van de schuldeisers hierin te betrekken. Het voorstel van de 'schuldenrechtbank' wordt gesteund door de regering van Rio Grande do Sul en door Mouvement des Sans Terre (MST) wat als gevolg kan hebben dat deze activiteit zou plaats hebben in een voetbalstadium voor 8 à 10.000 personen.

Communiqué van het Comité voor de Opheffing van de Derde Wereldschuld (CODEWES)

SOLIDARITEIT MET HET ARGENTIJNSE VOLK
STOPZETTEN VAN HET OPGELEGDE BELEID VAN HET INTERNATIONAAL MONETAIR FONDS
TEGEN DE REPRESSIE
VOOR DE TOTALE OPHEFFING VAN DE EXTERNE PUBLIEKE SCHULD
VOOR EEN BELEID DAT BOVENAL VOORZIET IN DE FUNDAMENTELE HUMANITAIRE NODEN

De Argentijnse arbeiders hebben massaal deelgenomen aan de algemene staking, die het hele land stilgelegd heeft. De uitbarsting van woede tegen de hongersituatie was voorspelbaar. De bevolking blijft opdraaien voor de recessie die al vier jaar aansleept, 13 miljoen mensen op 37 miljoen inwoners leven onder de armoededrempel en er zijn officieel 20% werklozen.

De arme bevolking heeft het hard te verduren onder de door het IMF geëiste besparingen, die door de regering opgelegd worden. Het IMF, dat veel welwillender is ten opzichte van Pakistan, weigert een kredietschijf aan Argentinië over te maken. Vorige zomer verlaagde de Argentijnse regering de lonen van de ambtenaren en de uitkeringen met 13% om nieuwe leningen te verkrijgen. De externe publieke schuldenlast van Argentinië loopt op tot 132 miljard dollar.

De Argentijnse economie werd de laatste twintig jaar volledig versnipperd. Onder bevel van het IMF werd een groot deel van de openbare ondernemingen geprivatiseerd en de staatsuitgaven die aan de bevolking ten goede komen werden op dramatische wijze gereduceerd.

Maar het is de Argentijnse bourgeoisie zelf die de economie, die na de oorlog een sterke ontwikkeling kende, aan de meesters van de wereldfinanciering overgeleverd heeft, om op een goed blaadje te komen en z'n deel van de buit te verzekeren. Terwijl elke dag 2000 Argentijnen onder de armoededrempel vallen, laten de Argentijnse rijken hun kapitalen in het buitenland rente opbrengen, een bedrag dat gelijk is aan de schuldenlast van de staat, waarvan zij een derde van de benoemingen in handen hebben.

De autoriteiten van het land hebben echter met geweld en repressie gereageerd op de legitieme revolte van het Argentijnse volk tegen het neoliberaal beleid en de regering.

Wij, het Comité voor de Opheffing van de Derde wereldschuld (CODEWES), eisen :

a. Het stopzetten van de repressie
b. De totale opheffing van de buitenlandse publieke schuld
c. Het invoeren van een beleid dat voorziet in alle fundamentele humanitaire noden

arch/ive/ief (2000 - 2005)