arch/ive/ief (2000 - 2005)

Je kan niet een beetje democratisch zijn

Het debat in de Senaat over het gemeentelijk stemrecht heb ik van op de publiekstribune gevolgd. Misschien is dat verschil in afstand er de oorzaak van dat mij nog andere punten zijn opgevallen dan Fatma Pehlivan (DM 02/01/2002).
De belangrijkste discussiepunten of vragen in het debat in de Senaat waren tot nu toe: ‘Stemrecht stond niet in het regeerakkoord!', ‘Waarom willen migranten onze nationaliteit niet?', ‘Helpt stemrecht tegen extreemrechts of juist niet?' en ‘Welk integratiebeleid moeten we voeren?'. Een aantal specialisten moest daar tijdens de hoorzittingen hun licht op werpen en ook antwoorden op vragen als ‘Wat is de ervaring in landen waar het migrantenstemrecht is doorgevoerd?' en ‘Wat was hun stemgedrag in die landen?'
Af en toe liepen de emoties hoog op. Er werd zelfs gedreigd met een regeringscrisis. Helaas draaide de commotie vooral rond politieke spelletjes en ging het zelden over de rechten van mensen van migrantenorigine.

Mohammed Chakkar van de Federatie van Marokkaanse Verenigingen was, als uitgenodigde spreker, samen met Fethi Gümüs, één van de weinigen die de vinger op de wonde legde: "De allochtonen zijn de fase van migratie voorbij, ze vormen een deel van de samenleving en hebben dezelfde bekommernissen. Ze kunnen echter niet deelnemen aan het bestuur. Ze willen dezelfde rechten, maar worden als tweederangsburgers behandeld. Dit zorgt voor wrevel. De deelname aan de democratie is ook geen gunst, maar een recht dat op alle niveaus moet tellen."

Je hebt het goed gelezen: "een recht dat op alle niveaus moet tellen"!!
Toch handelen de wetsvoorstellen die ter discussie voorliggen enkel over het gemeentelijk stemrecht. Waarom? Een aandachtige lezer van de argumenten die aangedragen worden vóór het stemrecht (volwaardig burgerschap, politieke participatie, integratie,…), zal opmerken dat deze argumenten des te meer gelden voor het bovengemeentelijk stemrecht. Want beslissingen die ook burgers van migrantenorigine nauw aan het hart liggen, zoals over tewerkstelling, onderwijs en huisvesting, worden in de eerste plaats op bovengemeentelijk niveau genomen. Waarom dan dit hele gedoe om een halve maatregel? Om puur tactische redenen, zal je mij zeggen, als een eerste stap. Maar dan moet ik wel opmerken dat je toch niet een beetje democratisch kan zijn en halve rechten aan je medeburgers toekennen! En is het tactisch wel de juiste keuze? In Nederland is de discussie over stemrecht op bovenlokaal niveau volledig geblokkeerd na het toekennen van het gemeentelijk stemrecht.

Stel dat het gemeentelijk stemrecht erdoor komt. Wat gaat dat op het terrein tot gevolg hebben? Het zal een opluchting bij de bevolking van migrantenafkomst teweegbrengen. Eindelijk tellen ze mee. Maar wat gebeurt er bij de eerste verkiezingen in 2003, bij de parlementsverkiezingen. Dan zullen ze weer uitgesloten worden. 719.676 meerderjarige niet-Belgen (8,9% van de kiezers) zullen weer niet mogen stemmen. Opnieuw worden ze er dan met de neus op geduwd dat ze in België toch maar tweederangsburgers blijven.

De weg van "ze moeten maar Belg worden" biedt ook geen oplossing voor dit probleem. Het vertrekt van de (koloniale) opvatting die een meerwaarde geeft aan de Belgische nationaliteit, die je moet ‘verdienen', en dat moet je dan bewijzen via een aanvraag. Onze ervaring tijdens de nationaliteitspermanenties van Objectief, waar jaarlijks zo'n 1.000 niet-Belgen een beroep op doen, illustreert dagelijks hoe nefast deze opvatting is. Daaruit blijkt dat zelfs met de zogenaamde ‘snel-Belg-wet', die noch snel noch soepel is, de aanvragers van de Belgische nationaliteit steeds afhankelijk blijven van de willekeur en de goede wil van parketten en andere diensten. Politici en parketmagistraten houden de sleutel in handen om al dan niet basisrechten toe te kennen aan mensen die hier wonen, belastingen betalen, wiens kinderen hier opgroeien en naar school gaan.
Onze ervaring bevestigt ook wat Jacques Van Keymeulen vaststelt (DM 28/12/01): sommigen weigeren terecht een knieval te doen voor een staat die hen dagelijks discrimineert, voor rechten die als mensenrechten evident zijn. Een politieke koehandel die het gemeentelijk stemrecht zou realiseren in ruil voor een verstrenging van de nationaliteitswetgeving zou dan ook nefast zijn.

Maar anderzijds, hoe je het ook draait of keert, je hebt maar volledig gelijke rechten als je de Belgische nationaliteit hebt, ook al woon je hier nog zo lang. En stemrecht zonder volledig gelijke rechten, zou wel eens problemen kunnen geven bij de uitoefening ervan. Wellicht niet in kalme tijden, maar wel in periodes van scherpere politieke tegenstellingen, zoals tijdens de koningskwestie of bij de stakingen van ‘60-‘61. Het recht om aan politiek in het algemeen te doen is voor niet-Belgen namelijk beperkt. Het artikel 2de lid van de wet van 15 december 1980 (de vreemdelingenwet) bepaalt dat vreemdelingen uit het land gezet kunnen worden omwille van politieke activiteiten. Niet-Belgen kunnen ook het land uitgezet worden omwille van het zeer vage ‘schaden van de openbare orde of de nationale veiligheid', zelfs als ze op zeer jonge leeftijd in België komen wonen zijn. Dit is eind jaren tachtig toegepast op enkele betogers tegen Amerikaanse bombardementen op de Libische hoofdstad Tripoli.

Van Keymeulen geeft in zijn opiniestuk een interessant voorbeeld dat ons uit de impasse kan halen, dat van de Verenigde Staten. "Het is de algemene houding van de bevolking tegenover het verschijnsel immigratie, die maakt dat elke nieuwkomer in de VS zich in principe welkom voelt, en zich Amerikaan wil noemen. In de VS wordt overigens bewezen dat immigranten en hun kinderen meer dan één identiteit tegelijk kunnen hebben, waarbij de ene de andere kan insluiten. Een vreemde culturele identiteit staat loyauteit tegenover het nieuwe land niet in de weg." (DM 28/12) Van Keymeulen verwijst hier naar het feit dat iedereen die in de VS geboren wordt, automatisch de Amerikaanse nationaliteit krijgt, naast die van de ouders.
Stel we gaan nu met dit voorbeeld verder, en we trekken het uitgangspunt van het wetsvoorstel van Fatma Pehlivan consequent door, en hanteren het duurzaam verblijf als enig criterium voor het verwerven van gelijke rechten. Dan komen we uit bij de automatische toekenning van de Belgische nationaliteit na drie jaar wettelijk verblijf (met de mogelijkheid tot weigeren). Het is eenvoudig, snel en efficiënt. Er is geen grondwetswijziging voor nodig, een gewone meerderheid volstaat. Het realiseert volledig gelijke politieke en sociale rechten, stemrecht op alle niveaus inbegrepen.
En we zullen binnen twintig jaar de woorden van Fatma Pehlivan niet moeten herhalen: "Hadden de beleidsmakers vooruitziend gehandeld, dan was er vandaag de dag wellicht geen sprake van een ‘migrantenproblematiek'. Dan hadden de migranten zich van in het begin ook op het politieke vlak kunnen manifesteren door als ‘stemgerechtigd burger' de politici aan te spreken op hun integratiebeleid."

Marianne Nimmegeers,
woordvoerster van Objectief, beweging voor gelijke rechten