arch/ive/ief (2000 - 2005)

De aanwezige sprekers waren Eva Brems, professor in de mensenrechten, Gert Vermeulen, professor internationaal strafrecht, Raf Jespers, advocaat en auteur van het boek ‘je rechten bij openbare actie' en Marc Vandepitte, medeorganisator van d14, activist en filosoof. Een ploeg die wist waarover ze praatte. Als hun moderator trad Ivo Flachet op, advocaat en bezielende kracht achter de Legal Teams.

Ivo Flachet legde de sprekers twee cruciale vragen voor: waarom de nieuwe antiterrorismemaatregelen hen angstig stemden, en waar de democratische politieke actie van de andersglobalisten door die wetten in het gedrang zouden kunnen komen.

PROTEST KAN TERRORISME ZIJN

Gert Vermeulen kreeg eerst het woord, en verduidelijkte dat fundamentele rechten wel eens de ‘collateral damage' (randschade) van 11 september zouden kunnen worden. De kaderbesluiten die de EU heeft genomen om het terrorisme aan te pakken, zijn immers zo ruim dat ze ook stedelijk geweld en vernielingen kunnen omvatten. De ‘rechtstreekse dreiging' die in de wetten wordt vermeld, zou vandaag ook kunnen opgaan als demonstranten bijvoorbeeld tegen de G8 op zouden komen, en het daar tot vernielingen zou komen. Een dergelijke gebeurtenis stelt de politie in staat om op te treden als ware het tegen ‘terroristen'.

De notie ‘criminele organisatie' die in 1997 in de Belgische wetgeving werd opgenomen, zegt gelukkig wel dat politiek activisme moet kunnen. Wat Gert Vermeulen vooral ergerde, was het feit dat de antiterroristische besluitvorming in een te snelle stroomversnelling was geraakt, met weinig respect, democratie of transparantie. In Engeland mag men nu bijvoorbeeld al overgaan tot aanhouding van onbeperkte duur van al wie van ‘terrorisme' verdenkt wordt. Dat kan over iedereen gaan, omdat de buitengrenzen slecht zijn afgetekend.

Een Europees aanhoudingsmandaat verontrustte Gert Vermeulen ook. Dit mandaat stelt dat landen van de EU arrestanten moeten uitleveren aan andere EU-staten als die dat vragen. ‘Maar dit levert geen toegevoegde waarde aan de huidige wetgeving, integendeel. Europese staten als Spanje en Turkije wilden dat al lang, en dit was hun moment om het door te drukken.' Nu is het asiel doorbroken, en moet een land als België politieke vluchtelingen uitleveren aan deze voorgaande staten, ook al zijn er geen garanties dat de rechten van Koerden of ETA-leden na de uitlevering gerespecteerd zullen worden.

Raf Jespers en Gert Vermeulen zien 11 september als een breuklijn die het establishment in staat stelt om de democratische marge in te krimpen. De mensenrechtenverdragen van de EU worden bewust buitenspel gemanoeuvreerd. Alles wat de laatste 40 jaar is opgebouwd qua mensenrechten staat op de helling, terwijl het leger, de politie, het buitenlands beleid en de justitie aan belang winnen. Op basis van de eerste niet-democratische peiler van de EU, de economische unie van de bedrijven, worden deze andere peilers (sociaal en politiek) op een even niet-democratische manier verder uitgebouwd.

Raf Jespers pleitte voor een grotere kennis van de EU en het besef dat het democratisch verkozen Europese parlement slechts een façade is die onvoldoende machtig is om de Europese Raad en de Europese Commissie te controleren. De besluiten die de Europese Raad nemen zijn echter wel bindend voor de individuele lidstaten. De nieuwe hervormingen binnen de EU, naar aanleiding van de uitbreiding van de unie, verminderen de macht nog van de Europese en de nationale parlementen. Dus: de niet-democratisch verkozen Raad stemt wetten onder invloed van lobbygroepen. Die worden onvoldoende gecontroleerd door het Europese parlement en worden goedgekeurd. Daarna zijn ze bindend voor de lidstaten. Een beangstigend politiek pragmatisme heerst, wederom gebaseerd op economische en veiligheidsbelangen.

WAT IS TERREUR?

Raf citeerde Noam Chomsky: ‘terreur is een wapen van de machtigen, niet van de machtelozen. Machelozen zijn de slachtoffers'. Dat lichtte hij toe door te stellen dat de VS in 1986 door Den Haag is veroordeeld voor terreur tegenover Nicaragua. Toen vielen er 29000 doden toen de Amerikaanse regering contra's tegen de Sandinisten betaalde. Over dit staatsterreur wordt vandaag echter zelden gerept, in vergelijking met terrorisme tégen de machtige VS.

Is een nieuwe Europese antiterrorisme-wetgeving eigenlijk nodig? Raf beweerde van niet. België bijvoorbeeld had al een wetgeving die voldoende krachtig is!
De Europese wetgeving geeft een reeks van tien misdrijven die ook in sociale protesten als terrorisme kunnen worden behandeld. Daarbij horen onder andere moord, zware diefstal, de bezetting van overheidsgebouwen en het blokkeren van de electriciteit. Op zich zijn dit ernstige misdaden, dat betwist niemand, maar ze kunnen nu zwaarder worden aangepakt en als terrorisme worden vervolgd. Ook al zijn die vernielingen binnen politiek activisme veroorzaakt. De ernstige mogelijke consequenties zouden wel eens een rem op politiek activisme kunnen stellen.
Nog een probleem is dat de politie in zijn recht is zolang ze de wet toepassen, ook al zijn die wetten soms onrechtvaardig of immoreel. De letter van de wet is in het verleden al meermaals misbruikt om sociale onrusten te smoren.

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

Eva Brems keek vooral naar het aspect van de mensenrechten, en zei dat 11 september in het Westen vooral werd geïnterpreteerd als een directe aanval op de westerse waarden van vrijheid en democratie. Om die externe bedreiging aan te pakken, worden de fundamentele vrijheden en rechten echter opzij geschoven. Dit wordt goedgepraat als een bitter pil die men moet slikken ‘om de democratie te redden' Concrete voorbeelden van de gevolgen zijn te zien in de VS, waar honderden moslims (en ook enkele Hindoes!) al maanden zijn opgesloten omdat ze zogenaamd Bin Laden zouden kennen. Deze ‘daders' kunnen daarna door militaire comités, die niet bekend zijn om hun onafhankelijkheid, worden berecht. Controle op deze praktijken is vandaag amper mogelijk. Dit gaat rechtstreeks in tegen de wetgevingen tot openbaarheid van bestuur en de rechten op verdediging.
En de terroristen zelf? Eva Brems wees erop dat zelfs misdadigers mensenrechten hebben. ‘Een land toont best dat het de mensenrechten respecteert, als het ook diegenen beschermt die het volk wil lynchen.'

Mensenrechten zijn volgens het Europese verdrag voor de mensenrechten in alle gevallen bindend, behalve als er een noodsituatie heerst. Dat moet dan speciaal worden aangevraagd. Wat we echter merken, is dat Engeland bijvoorbeeld al aan Europa heeft gevraagd om van die rechten af te wijken om de noodtoestand te bestrijden. De vraag moet gesteld worden: wélke noodtoestand? Engeland was niét getroffen door terroristische aanslagen!

Verder merkte Eva Brems op dat er vandaag in Afrika een terugval van de democratie waarneembaar is. Druk vanuit het Westen om wetten te schrappen die de strijd tegen het terrorisme kunnen verhinderen, wordt daar snel misbruikt. De reden is het verlies aan moreel gezag dat het Westen kent: Afrika kan ons nu verwijten dat we het ‘zelf niet eerlijk spelen'.

REPRESSIE UIT ANGST

Marc Vandepitte sloot het betoog af. Zijn opmerking was dat de veiligheidsdiensten en de politiek door de acties van de andersglobalisten in het defensief zijn gedrongen. Na de val van de Berlijnse muur was er voor hen geen nood om zich te verantwoorden: kapitalisme was simpelweg het enige systeem dat kon werken. Nu dat 10 jaar later in vraag wordt gesteld, tonen gelekte rapporten van Canadese politici op het internet bijvoorbeeld dat de schrik erin zit bij vele machtigen. Hun reactie is criminalisatie en repressie van de beweging. Attac bijvoorbeeld werd in rapporten van de Belgische rijkswacht bij ‘terroristische organisaties' ingedeeld! De woorden ‘politieke hooligans' blijven plakken bij de politieke opinie, temeer omdat ze worden opgeblazen door de media.
Deze criminalisatie had onder meer tot gevolg dat handelaars in Gent op 19 oktober massaal hun winkels sloten. Het resultaat was een dode stad. Terreur door de ‘antiglobalisten' dus. Terwijl er in werkelijkheid niks gebeurd was!

Deze repressie kent heel wat onrechtvaardige en onwettige kantjes. Op 3 april 1999 hield de politie op de ring rond Leuven alle jonge mensen tegen die eruit zagen alsof ze gingen betogen tegen de NAVO. Hun identiteitskaarten werden gecheckt en mensen werden opgepakt. Op te betoging tegen de Ecofin-vergadering in Luik in september werden een 150-tal manifestanten (en ook vele gewone mensen) van de trein geplukt, gefouilleerd, gecontroleerd en gefilmd. Dat laatste was zelfs strikt illegaal. (En ook op d14 zélf, twee dagen na dit debat, mogen we de arrestaties van vredelievende demonstranten, Indymedia-reporters en Legal Team-advocaten tot onwettige repressie rekenen - nvdr).
Deze vergrijpen worden niet gesanctioneerd en er wordt geen ruchtbaarheid aan gegeven. Marc Vandepitte getuigde verder ook over hoe zijn telefoon werd afgetapt en hoe infiltranten vanuit de politie de boel op stelten zetten. Op al deze praktijken is volgens Marc geen enkele democratische controle buiten af en toe een formele vraag tot uitleg in het parlement.

Marc vatte het als volgt samen: ‘Een militaire organisatie, namelijk de NAVO, heeft de VN opzij geschoven en legt aan andere landen hun regime op. Als we dit nationaal zouden bekijken, dan zouden we dit een staatsgreep noemen, of een dictatuur. Nu moeten we echter onze mond dichthouden of we worden als ‘terrorist' gelabeld als we toch protesteren'.

We zijn met velen die vroeger trouwe lezers van De Morgen waren en sinds enkele jaren stilaan maar zeker van die krant vervreemden. De Morgen wordt steeds burgerlijker en is nu aan het verschuiven van links-liberale oppositiekrant tot centrumliberale spreekbuis van de paarsgroene regeringen van land en regio.
Ik heb onlangs op Inymedia gelezen dat een abonnee van DM ten einde raad maar besloot zich op de rechtse bourgeoiskrant De Standaard te abonneren omdat een DM-journalist kritiek gaf op de journalisten van indymedia.
Zelf vind ik dat we helaas geen alternatief hebben: er is geen krant die links van De Morgen staat, wat niet wil zeggen dat DM nog links is maar dat (wellicht meer dan) de helft van de politieke regeboog tussen links en rechts niet meer vertegenwoordigd is in de Vlaamse pers.
Zo blijf ik die vervloekte krant maar lezen.
En soms word ik beloond.
Zo lees ik vandaag een opniestuk van Yves Desmet over de betekenis van 11 september 2001, waarvan de conclusie hartverwarmend is:
Volgens YD zal 2001 niet de geschiedenis ingaan als het jaar van 11 september (als losstaand feit, dat wel de wereld tot nadenken heeft uitgenodigd over de noord-zuid-relaties), maar als het jaar waarin bewezen is dat de anti- of andersglobalisten gelijk kregen met hun analyse die lijnrecht ingaat tegen die van Fukuyama: de geschiedenis is niet opgeheven door de val van De Muur, integendeel, de kapitalistische wereldorde is scherper dan ooit in zijn hemd gezet: de kloof tussen rijk en arm, grofweg samenvallend met die tussen noord en zuid, en de gerechtvaardigde strijd daartegen zal de komende jaren de wereldgeschiedenis (moeten) overheersen.
Misschien wat te vluchtig samengevat, maar ik vond het nuttig dat dit standpunt ook wat aandacht kreeg op Indymedia.
Al weet ik natuurlijk dat ik onmiddellijk een tirade van scheldwoorden over mijn kop zal krijgen omdat ik als naieve krantenlezer niet voldoende klein-links jargon heb gehanteerd.

Zeer interessant artikel Maarten (zoals eerder nogal stukken van jouw hand). Ik ga je hierover mailen. Dit verdient verdere publicatie.

Voor Herman:

Ik zal in dit commentaartje (zoals meestal ook in de artikels) geen 'klein-links jargon' hanteren. We kunnen daarzonder. Toevallig hoorde ik Bill Clinton vanmiddag op BBC World bezig over de toestand van de wereld. Je zou hem zo meteen 5 frank (of meer) gegeven hebben. Wat kan hij het toch goed uitleggen. Beetje hetzelfde probleem als met De Smet. Jongen kan goed schrijven en weet van waar de wind komt. Nu De Morgen van de kant van Indymedia en anderen nogal wat kritiek gekregen heeft, verdenk ik hem er van om via zo'n stukje (waarmee hij niets riskeert; ik had overigens het begin van zijn edito gescand en ben niet eens aan de zinnetjes over antiglobalisten toegekomen) weer op een goed blaadje bij de antiglobalisten te willen komen. Herinner u hoe hij de beweging een paar maand geleden uitriep tot de enige oppositie voor Verhofstadt dit najaar. Dat najaar is ondertussen voorbij en wat heeft De Morgen gedaan. Je weet het zelf ook best.

En ja, De Standaard is ook niet het van het ... maar op De Morgen alleen zou ik me toch niet meer durven vertrouwen. Probleem is eigenlijk dat je die twee kranten moet lezen + een hoop 'onafhankelijke' publicaties (met name Le Monde Diplomatique) en dan nog eens Indymedia volgen ... Het kost een mens wel wat tijd.

Nu, het zijn eigenlijk de sprekers van die avond die verdienen om deze pluim te krijgen. Ik heb het enkel samengevat en een beetje gestoomlijnd. Meer dan verslaggeving zou ik het niet willen noemen. Toch zeer bedankt.

Na de avond merkte ik tot mijn verbazing dat ik maar liefst 18 paginaatjes had volgeschreven... Ik schrijf groot en lelijk, maar toch... Jammer dat er zoveel moest sneuvelen.

Voor 2002: steun voor alle legal teams en goedmenende advocaten! We hebben jullie nodig om de nieuwe wetten op de rooster te leggen!

En Herman: schrijf wat je denkt en wat je voelt. Van mij zal je in elk geval geen verwijten krijgen. Integendeel: welkom.