arch/ive/ief (2000 - 2005)

Nog voor die goed en wel begonnen is, heb ik de eenentwintigste eeuw eigenlijk al afgeschreven. Het klinkt bijzonder zwartgallig, maar ik voel diepe pijn als ik zie hoe de WTC-aanslagen niks nieuws onder de zon brengen. Deze brave new century begon akelig ouderwets met de Amerikaanse verkiezingsfraude een klein jaartje geleden, en demagogen over de hele wereld die verkondigen wat ze altijd al verkondigden : de bescherming van de vrijheid en de democratie, bla bla bla…

Even honderd jaar terug in de tijd, en enkele gruwelijke overeenkomsten zullen duidelijk worden. We schrijven 1901. De Frans-Duitse oorlog is geschiedenis, nieuwe technologie maakt het leven gemakkelijker, het socialisme geeft hoop voor een nieuwe wereld. Verzet op de straten. De mensen zijn optimistisch aan de aanvang van de nieuwe eeuw.
Tussen al dat optimisme door spelen politici hun oude spel : het is de tijd van de grote allianties. De eerste Koude Oorlog tekent zich af in wisselende niet-aanvalspacten en samenwerkingsakkoorden tussen de grootmachten Groot-Britannië, Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Italië, het Ottomaanse Rijk en Rusland.

Immense politieke intriges boven de hoofden van de mensen. Wetenschappers hebben er woorden voor : imperialisme, geopolitiek, realpolitiek. Simpel gezegd : het doel machtigt de middelen. Het doel is het uitbouwen van de eigen macht ten koste van de anderen. Hoe dat gedaan wordt, is niet relevant.

Dat was 1901.

De situatie in 1914 toont echter hoe snel dergelijk onverantwoord politiek gedrag uit de hand kan lopen :
Een Oostenrijks-Hongaarse prins maakt zijn intocht in Sarajevo. Een Servisch nationalist –zijn eigen onmacht tegenover de machtigen van de aarde beu - schiet hem overhoop. Oostenrijk-Hongarije verklaart de oorlog aan Servië. Rusland, dat een alliantie had met Servië, verklaart de oorlog aan Oostenrijk-Hongarije. Een dominospel : alle verdragen worden uitgevoerd, en het gevolg van één kogel is een wereldoorlog die miljoenen de dood instuurt. Netjes het niemandsland in marcheren, terwijl de officieren thee drinken en de onbekende vijand aan de overkant een machinegeweer op je richt…

Maar dat was 1914. Voor die datum sprak men nog over ‘een frisse oorlog', en was het politieke credo : ‘oorlog als extensie van de politiek, met andere middelen'.

Vandaag – en dit is nu precies wat me zo somber stemt – lijkt dit credo echter nog steeds te gelden. Dergelijke imperialistische spelletjes worden nog steeds gespeeld. Machtigen bedriegen en manipuleren machtelozen om nog machtiger te worden, en doen dit openlijk in de naam van de democratie, terwijl ze gewone mensen – hun kiezers - dom houden.

Waar zitten de overeenkomsten met honderd jaar geleden? Die moordaanslag in Sarajevo en die op het WTC waren beiden daden van een paar heethoofden die met extreme middelen hun onmacht wilden ontkennen. De Serviër deed het ‘voor zijn volk', die moslimkrijger ‘voor zijn geloof'. De Triple Entente van toen is de NAVO van vandaag, en de trigger voor een nieuwe ‘frisse oorlog' is de WTC-aanslag. Eens te meer bedreigen onbekenden andere onbekenden, heeft niemand meer controle over wat er te komen staat, en blijven politici de spelletjes spelen die de hele twintigste eeuw in een massagraf van overwegend onschuldigen veranderden… ‘An eye for an eye, a dollar for a dollar…'

Het énige verschilpunt tussen vandaag en honderd jaar geleden, is het woordje ‘middelen' in ‘het doel machtigt de middelen'. Scandeer maar op, machthebbers, over ‘kruistochten tegen de barbaren'. Maar de kruisvaarders van toen hadden zwaarden in plaats van kruisraketten. Over de schaal van extra vernietiging, wanhoop en haat die jullie ‘slimme wapens' domweg kunnen zaaien, hoef ik hier absoluut niet uit te wijden.
Behalve dan dit : vandaag zou het ons lukken om in één minuut evenveel slachtoffers te maken dan alle oorlogsdoden van de twintigste eeuw samen. En dat die doden zouden bijna allemaal onmachtige burgers zijn. De mensen die op de knop drukken, hebben diepe bunkers die hen afschermen van hun eigen stommiteiten.

Wereldoorlog, Koude Oorlog, Vietnam, Irak… Allemaal conflicten voor ontastbare ‘economische afzetgebieden' of ‘strategische bufferzones'. Met steeds dodelijkere wapens jaagt dit geopolitiek gebazel ons en onze kinderen nog het graf in.
Machtigen der Aarde : beweer niet ‘dat het zo moet zijn, dat het altijd zo geweest is, dat verzet naïef is'. Dat kan me verdommen – daar wil ik zelf ook wel even over meebeslissen.
Of zoals Eric Goeman van Attac altijd zijn teksten afsluit : ‘Een andere wereld is mogelijk'. Of er zal – en hier ben ik van overtuigd – geen tweeëntwintigste eeuws optimisme meer zijn…

Het is dringend werken geblazen aan een mentaliteit die niet ten koste gaat van anderen. Niet dat onbeminde Afghaanse kind in dat vluchtelingenkamp moet sterven in de naam van de democratie, maar wel het machtsmisbruik en de geopolitiek.