arch/ive/ief (2000 - 2005)

De toekomst ziet er grimmig uit voor wie gelooft in een betaalbaar en onafhankelijk onderwijssysteem. Commerciële lobbygroepen slagen er in om onderwijs als een commercieel product te doen aanvaarden, met als doelstellingen winst en lessenpakketten die studenten bovenal klaarstomen voor hun uiteindelijke plaatsje binnen de arbeidsmarkt. De grote verliezers in dit verhaal: mensen die van beurzen afhankelijk zijn, die sociale richtingen volgen of die onderwijs liever zien als een ontplooiing als mens in plaats van slechts als arbeider.

Zoals de studenten verklaarden, heeft de private sector in hun ideaal nood aan een onderwijs dat werkers aflevert die enerzijds de kapitalistische machine doen draaien en doen bestendigen, en die anderzijds ‘flexibel' zijn. Dit betekent een strikt praktijkgerichte opleiding met weinig ruimte voor persoonlijke ontplooiing. Als een lessenpakket niets ‘opbrengt', moet het op termijn verdwijnen. Een voorbeeld van hoe dit in de praktijk vandaag al aan de gang is, levert het persoonlijke verhaal van een Amerikaanse student uit Michigan: zijn universiteit ging onder druk van bedrijven over tot het schrappen van de sociale en menswetenschappelijke richtingen, én de sociale ondersteuning van de studenten…

In Europa komen daarnaast ook het Bologna-akkoord meespelen. De niveaus ‘bachelor' en ‘master' die daarin vermeld staan, hebben volgens de getuigen duistere bedoelingen. De ‘bachelor' zal met zijn korte opleiding slechts in staat zijn tot het goed beoefenen van zijn job. Hij is voorbestemd om in het systeem op te gaan. De ‘master' daarentegen heeft een langere, en betere opleiding met meer aandacht voor de wérkelijke achtergronden van de wereld. Hij moet in de toekomst in staat zijn om het kapitalistische systeem te léiden. Kritiek op de toekomst en het leven wordt niét gestimuleerd.

De scheidslijn tussen deze verschillende soorten hoger onderwijs komt volgens de getuigenissen even eenvoudig als gruwelijk tot stand: een interne competitie tussen studenten wordt aangemoedigd en de besten worden met krediet verleend dat hen in staat stelt om een hogere opleiding te volgen. Gedaan dus met kansen voor minder goede studenten, wie in deze competitie niet mee kan, zakt af tot een minder kwalitatief onderwijs. Daarnaast heerst een dergelijke concurrentie ook tussen scholen onderling: het Bologna-akkoord garandeert een systeem dat universiteiten als ‘goed' of ‘slecht' beoordeelt. ‘Goede' scholen zijn dan goed voor de markt, ‘slechte' zullen sluiten of zichzelf omvormen tot ‘bachelor'-scholen. Wat ‘slecht' is, zal echter scherp door de markt beoordeeld worden, als bedrijven in het onderwijs kunnen investeren…

Een dergelijk systeem houdt ook rechtstreeks verband met de kloof tussen arm en rijk. Dat werd zeer duidelijk aan de hand van het verhaal van de Russische studente Masha. Ook daar is een onderwijsprivatisering aan de gang. Tegen 2003 zal er een systeem worden ingevoerd op basis van een ‘kredietpunten'-systeem met categorieën gaande van A tot E. A-studenten zijn de beste en de slimste, én de rijkste. Hun onderwijs is helemaal gratis. Een student die de classificatie E krijgt, wordt door de markt de investering niet waard gevonden. Hij zal maar liefst 1500 dollar per jaar moeten betalen voor onderwijs, terwijl de gemiddelde maandloon volgens Masha in Rusland 100 dollar bedraagt en 80% van de mensen werkloos is. Het logische gevolg is een onderwijsdrempel die voor armen onoverbrugbaar is, en een bestendiging van hun situatie. Dit levert in deze denkwijze een grote massa goedkope arbeidskrachten op…

Daarnaast verworden de onderzoeksgroepen van universiteiten door private investeringen heel snel tot commerciële onderzoeksinstellingen voor bedrijven. In de universiteit van Minnesota voeren de studenten bijvoorbeeld biotechnologie-onderzoek voor Monsanto, en in het Engelse Nottingham sponsort British Tobacco het universitaire onderzoek naar kanker!

Ook in andere landen spelen steeds meer dezelfde problemen op. In Engeland bijvoorbeeld bestaat er vandaag een systeem van toelatingsbedragen die voor vele gezinnen te hoog zijn om te dragen. Maar liefst 25% van de Engelse studenten zou wegens schulden uit het hoger onderwijs vallen. En voor de arbeidersklasse zou een universiteit al helemaal onbetaalbaar zijn.

In Duitsland heerst de trend om private inmenging toe te laten. Een school in Berlijn zou volgens het verhaal van de Duitse student binnenkort de ‘Siemens-school' gaan heten, naar de grootste sponsor. Ook wil men daar het onderwijs sneller en goedkoper maken. Een wet wil de onderwijsjaren van 13 op 12 brengen. Dezelfde lessen dus in minder tijd. Of er zouden lessen moeten wegvallen. En ook in Duitsland is er een toelatingsbedrag van 500 euro per semester…

Dergelijke verhalen kwamen ook uit Italië, Oostenrijk en de VS. Ook al heb ik persoonlijk enkele (te verwaarlozen) vragen bij de onafhankelijkheid van de communistisch-geïnspireerde woordvoerders, hun analyse en ooggetuigenverklaringen boezemden me angst in voor de toekomst van de jeugd. Er is veel te veel dat we niet weten over wat er met het onderwijs gaande is!