14 december: het omstreden politieoptreden.

14 december: het omstreden politieoptreden.
by Marc Vandepitte Thursday December 20, 2001 at 05:20 PM

14 december: het omstreden politieoptreden

Het politieoptreden tijdens en na de betoging van 14 december roept heel wat vragen op en laat bij velen een wrang gevoel achter. Daarover wil ik hieronder enkele overwegingen kwijt. Het is een discussietekst en pretendeert niet dé waarheid daarover te zijn. Het is de bedoeling om het debat over een toch belangrijke kwestie op gang te brengen.

Het relaas

Rond 11 uur vertrokken zo’n 20 à 25.000 betogers aan het klein kasteeltje. Het was een bont gezelschap. Zonder volledig te willen zijn was de volgorde ongeveer als volgt: vooraan Attac, gevolgd door enkele NGO’s, daarna het blok van D14, heel wat communistische en linkse partijen of groeperingen uit het binnen- en buitenland, Indymedia, JNM, Internationaal Verzet, een schare van anarchistische groepen en individuen waaronder een harde kern, het zogenaamde ‘zwarte blok’, opnieuw een aantal linkse groeperingen en partijen uit vooral het buitenland, en tenslotte helemaal achteraan een kleine delegatie van Spirit, Ecolo en enkele Vlaams nationalisten.

De betoging verliep geanimeerd, maar werd ontsierd door enkele incidenten. Enkele tientallen in het zwart geklede en gemaskerde jongeren vielen enkele banken, twee politiekantoren en enkele wagens aan. Daarbij sneuvelden de ruiten. De politie liet begaan, zelfs de in gevechtskledij uitgeruste politie in één van die politiekantoren. Er waren vooraf enkele acties gepland om te protesteren tegen het opgelegde project, maar om rellen te voorkomen werd daar vanaf gezien.

De betoging eindigde in alle rust op Tour et Taxis, tot plots rond 15u de politie alle straten rondom het terrein systematisch begon af te sluiten en ze afzakten naar het terrein. Dat bericht ging als een lopend vuurtje door bij de duizenden aanwezigen op het terrein. Het gevolg was dat bijna iedereen zich naar de enige uitgang begaf om te gaan kijken. Ondertussen was de politie heel dicht genaderd en had de buurt hermetisch afgegrendeld. Het was een indrukwekkend machtsvertoon. Men kon in principe het terrein verlaten en zich door de politiekordons begeven, één per één, na een identiteitscontrole en na gefouilleerd te worden. Dat was echter niet voor iedereen –zelfs niet voor alle politiemensen- duidelijk en vele betogers dachten dat ze effectief opgesloten zaten. Bovendien kwam rond 15u40 het bericht dat 30 buitenlanders bij het buitengaan waren opgepakt, waaronder naar verluidt een parlementair. De gemoederen geraakten opgehitst.

Velen stonden buiten de poort (uitgang), oog in oog met de politie in gevechtsuitrusting. Waterkanonnen kwamen tot vlakbij de poort. De gemoederen geraakten nog meer opgehitst. Het zag er naar uit dat de politie het terrein zou binnendringen en dat ze zouden aanvallen. De poort werd gesloten. De spanning steeg nog meer. Er werd met projectielen gegooid. Iemand van de medical teams begon te bemiddelen en liet de poort weer open maken. Er werd onderhandeld met de politie, die niet aarzelde om onderhandelaars nat te spuiten met het waterkanon. Na heel wat over en weer gepraat werden de aanwezigen op bepaalde plaatsen doorgelaten en keerde de rust terug. Er werden ook een advocaat van de legal teams opgepakt. De facto was het feest afgelopen met alle financiële en morele gevolgen vandien.

Volgens de burgemeester van Brussel en ook Verhofstadt had de politie zich uitstekend gedragen en zeer efficiënt opgetreden. De schade viel al bij al mee. Er werd niet opgetreden tijdens de betoging om erger te voorkomen, maar naderhand ging men op zoek naar de relschoppers. De media volgde in zeer grote mate deze versie. Ze zei dat de betoging al bij al rustig was verlopen, op enkele incidenten na. Nadien had de politie het terrein omsingeld om de ‘Duitse’ relschoppers te zoeken. De spanning was eventjes opgelopen maar na een tijdje was dat voorbij. Zowel de burgemeester, de politiecommissaris Bliki, als enkele betogers werden hierover aan het woord gelaten.

Enkele vaststellingen en vragen

Het zogenaamde ‘zwarte blok’ bestond uit zo’n 500 personen. De relschoppers zelf waren met heel weinig, tien tot twintig personen. In de betoging werden heel wat politiemensen in burger opgemerkt, dat was ook zo de volgende dag. Het was perfect mogelijk om zo’n kleine groep te isoleren en te overmeesteren, zeker aan het politiegebouw. Daar stonden politiemensen in gevechtsuitrusting rustig te kijken hoe hun kantoor werd aangepakt.
We hebben hier te maken met een zelfde fenomeen als in Genua, alleen op veel kleinere schaal. De betoging in Brussel was veel kleiner dan in Genua en volgde een zeer duidelijk omlijnd traject. In Genua werd in grote gedeeltes van de stad gemanifesteerd en konden groepjes gedurende uren ongestoord aan het plunderen slaan. In Brussel was dat gezien de omstandigheden niet mogelijk en bleef het plunderen dan ook (noodgedwongen?) beperkt.
Attac-leden uit Duitsland en Italië werden tegengehouden aan de grens. Een dergelijke zogenaamde preventiemaatregel werd blijkbaar niet toegepast op een aantal Duitse elementen, die wellicht goed gekend zijn bij de politie. Want, men moet voor ogen houden dat de politie overal infiltreert in groepen waarvan gedacht wordt dat ze de veiligheid van de staat in het gedrang (kunnen) brengen. Dus zitten ze zeker ook sterk aanwezig bij dergelijke geoefende en professionele relschoppers. Of moeten we nog een stap verder durven denken? In Genua en Göteborg is gebleken dat politiemensen zich verkleden in gemaskerde relschoppers om iets later amok te zaaien. Het aantal bewijzen daarover stapelt zich op. Ook in Brussel is het niet uitgesloten dat onder de relschoppers politiemensen schuil gingen of daar nauw mee verbonden waren. Het is in elk geval een gekende tactiek die door de politie in het verleden vaak gebruikt werd.
De argumentatie dat de omsingeling van het terrein nodig was om de relschoppers eruit te halen is belachelijk. Uiteraard waren die relschoppers reeds lang vertrokken en dat weet de politie ook: zij waren in burger aanwezig en waren dus perfect op de hoogte van wat zich afspeelde op het terrein en welke groepen er waren. Op het terrein was het volstrekt rustig en was er geen enkele reden om op te treden. Het was de politie of Binnenlandse Zaken niet te doen om die relschoppers. Ze heeft die trouwens ook niet gevat met haar controles. Bij de streetparty werd ook niet naar relschoppers gezocht. Vreemd, want ze waren nog altijd niet geklist. Die relschoppers (waar politiediensten misschien zelf direct of indirect tussen zitten, of althans voorkennis van hebben) zijn naar de publieke opinie toe wel een prachtig voorwendsel om hun brutaal optreden te rechtvaardigen. Men kan met zekerheid voorspellen dat er rellen komen als men het gehele terrein omsingelt. Dat was wat inderdaad ook gebeurde.
Een vriend van mij vroeg zich af of er geen zekere gelijkenis is tussen de federale politie die naar relschoppers 'zocht' waar ze zeker niet te vinden waren en de US Special Forces die Bin Laden 'zoeken' en hem laten ontkomen om hun alibi voor hun derde-wereld-oorlog niet te verliezen.
Men kan de ‘openbare orde’ alleen in zeer ernstige situaties inroepen om andere rechten op te heffen. Hier was de situatie helemaal niet ernstig, dat hebben premier Verhofstadt, burgemeester Thielemans en commissaris Bliki alle drie zelf herhaaldelijk verkondigd.
De omsingeling werd systematisch opgebouwd, gebeurde snel en zeer gedisciplineerd. Van enige improvisatie die bij dergelijke grootse operaties bijna steeds voorkomt, was hier helemaal geen sprake. Dat men op zo’n korte tijd een tot in de puntjes uitgewerkt scenario zomaar uit de mouw schudt, is meer dan onwaarschijnlijk. Men kan zich niet van de indruk ontdoen dat dit scenario op voorhand bestudeerd en voorbereid was.
Het optreden van de politie viel niet echt uit de lucht. Er was reeds het voorval met de trein naar Luik op zaterdag 21 september. Toen werd de trein, waarop 100 leden van D14 zaten tegengehouden. Alle vermoedelijke manifestanten moesten uitstappen. Ze werden met hun rug tegen de trein geplaatst. Ze moesten hun identiteitskaart voor hun borst houden en werden één voor één gefilmd. Bijna een snène uit één of andere film over een staatsgreep in Latijns-Amerika.

Doel

Wat was het doel van heel deze operatie? Het is interessant om naar de effecten ervan te kijken. Vooreerst werd de beweging eens te meer in de media geassocieerd met geweld, of minstens met gewelddadige elementen. In een nieuwsuitzending op zaterdagnamiddag over de rellen van de anarchisten in het centrum van Brussel werd gesuggereerd dat dit eventueel ging om een “afsplitsing van D14”.

Ten tweede is het een intimidatie gericht aan het adres van de duizenden anti-globalisten of eventuele bondgenoten. Het geweld is momenteel hét argument van de vakbondstop om geen alliantie aan te gaan met de anti-globalisten. Hetzelfde geldt voor een aantal grote NGO’s. Door een dergelijke beeldvorming hoopt men potentiële anti-globalisten af te schrikken.

Ten derde kan men daardoor de aandacht volledig afleiden van de inhoudelijke boodschap. In de media werd in de berichtgeving over de manifestaties bijna niets gezegd over de eisen van de anti-globalisten. De focus lag op het geweld. Enkel in duidingsprogramma’s en enkele debatten werd hierop ingegaan.

Ten vierde wou men kost wat kost vermijden dat de betoging hetzelfde karakter zou krijgen als in Seattle, Genua, Göteborg, enz., met name dat de manifestanten door middel van geweldloze weerbaarheid en directe actie proberen de top tegen te houden, te doen mislukken, trachten binnen te dringen, enz.

Ten vijfde kadert een dergelijke aanpak in een uitputtingsslag tegen de organisatie. De aanslepende discussies over het traject en het weigeren van het aanbieden van onderdak passen in dezelfde tacktiek. Het is een poging om de organisatoren uit te putten en de activiteiten op die manier te ondergraven. Het werd aan de kant van de overheid in elk geval hard gespeeld.

In een ruimer kader kan men stellen dat de anti-globaliseringsbeweging een doorn is in het oog van het establishment. In tijdschriften die de spreekbuis zijn van big business of in al of niet uitgelekte rapporten van veiligheidsdiensten komt deze stelling steeds opnieuw naar voor. Enkele voorbeelden. “De vijanden van het open marktsysteem hebben een serieuze aanval ingezet tegen verdere liberalisering van handel en investeringen en tegen multinationale ondernemingen als de belangrijkste agenten van de globalisering” verzucht Abraham Katz, lid van US Council for International Business en één van de architecten van de Multilaterale Investeringsakkoorden (MIA). Tendances (Trends) schrijft: “Gisteren ergerden de ngo’s de regeringen en de zakenwereld. Vandaag jagen ze hen schrik aan… Sommigen, zoals de Wereldbank, hebben gekozen om de ngo’s de verleiden en te coöpteren; anderen opteren eerder voor de intimidatie en confrontatie.” Intimidatie en confrontatie, dat is precies wat 14 december kenmerkte.

Het politie-optreden moet gezien worden in een Europese context. De gebeurtenissen in Göteborg en vooral in Genua tonen heel duidelijk aan dat dit politieoptreden een doelbewuste tactiek volgt om de anti-globaliseringsbeweging te discrediteren en te verlammen. In Genua zijn de ‘ordehandhavers’ echter te brutaal geweest en hebben ze de week daarop massale betogingen van om en bij de 500.000 mensen veroorzaakt. Daaruit heeft men lessen getrokken. Voortaan is de aanpak subtieler met het doel op een efficiëntere wijze hetzelfde te bereiken. In die zin had Verhofstadt perfect gelijk toen hij stelde dat de Belgische politie zeer efficiënt had gehandeld…

Paranoïa?

Sommigen zullen vinden dat deze bedenkingen te ver gezocht zijn. Anderen zullen stellen dat het om een samenzweringstheorie gaat, wat ongeloofwaardig is. Zeker, we moeten niet paranoïde zijn, maar nog minder naïef. Uiteraard zijn onze bedenkingen gebaseerd op hypothesen, of beter het zijn hypothesen. We weten niet of, en in welke mate ze waar zijn. Daarin staan we niet alleen. Niemand van de gewone burgers, van de pers,of zelfs van het parlementair halfrond kent de juiste toedracht. En dat maakt het nu juist zo akelig. Er is niet de minste democratische controle op de werking van de politiediensten. Het feit dat de minister van Binnenlandse Zaken zich op 14 december rechtstreeks met de ‘ordehandhaving’ heeft bezig gehouden, doet niets af aan deze vaststellingen. Dat gebrek aan democratische controle was in het verleden al grotendeels een feit en met de eengemaakte politie is dat alleen maar verslechterd. Dit fenomeen is op zich al verontrustend genoeg.

We moeten daarbij goed beseffen dat de anti-globaliseringsbeweging nog erg jong is en in de toekomst aan kracht kan winnen. Vrije meningsuiting is een grondrecht, een steunpilaar van de rechtsstaat. Nu werd een verboden zone ingesteld, werd de vrije meningsuiting aan het kasteel niet toegelaten, werden buitenlanders buiten het land gehouden, was er sterke infiltratie in de betoging en werd praktisch iedereen gefouilleerd en geficheerd.

Dat laatste gebeurt systematisch. Op 3 april 1999 had de vredesbeweging een betoging gepland in het kader van de vijftigste verjaardag van de Navo en tegen de bombardementen op Joegoslavië. De invalswegen van Brussel werden gecontroleerd op mogelijke manifestanten. Op de A2 werden een tiental mensen die zich in de richting van Brussel begaven, tegengehouden en voorgeleid klaarblijkelijk omdat ze op lijsten stonden… Als de overheid nu reeds op deze wijze optreedt, waaraan mogen we ons dan verwachten eens de beweging een reële kracht zou worden?

In wat voor een staat leven wij?

De wederzijdse verwijten van paranoia en naïviteit hebben uiteindelijk te maken met de visie die men heeft over de burgerlijke staat. Grosso modo kan men hier twee posities onderscheiden. Een eerste ziet de staat als een bemiddelaar, een scheidsrechter die boven de diverse groepen in de samenleving staat. En ja, er loopt wel van alles fout: de politiediensten gaan soms eigengereid te werk, de wetgeving vertoont de laatste tijd misschien wel de tendens naar een meer repressievere aanpak, de rechtspraak durft al eens bepaalde lagen van de bevolking bevoorrechten. Het is allemaal niet ideaal, maar fundamenteel dienen de overheid en dus ook de politie- en veiligheidsdiensten in grote lijnen het algemeen belang. En dankzij druk van de civiele maatschappij kan, als het uit de hand loopt, zonodig één en ander bijgeschaafd worden. De staat ontleent in deze visie zijn macht en legitimiteit aan de steun van de bevolking, die via regelmatige verkiezingen en andere drukkingsmiddelen zijn invloed kan uitoefenen.

Een andere visie stelt dat de staat niet boven de diverse groepen staat en ook geen scheidsrechter is, maar integendeel als instrument gebruikt wordt door één groep, het establishment, om diens belangen te vrijwaren. De ordehandhaving verloopt bij voorkeur niet repressief. Dat is niet alleen het goedkoopst, het heeft ook het voordeel dat de meerderheid van de bevolking gelooft dat het overheidsapparaat het algemeen belang dient.

In tijden van welvaart kunnen de teugels wat gevierd worden. Bij een economische crisis kan dat echter snel veranderen. Of meer algemeen: als de belangen van de elite werkelijk in gevaar komen, dan wordt niet geaarzeld om repressie uit te oefenen, en zonodig de democratische rechten aan banden te leggen: volmachten, kaderwetten of zelfs een volledige opheffing van de burgerlijke vrijheden. De civiele maatschappij en het parlementair stelsel worden dan gewoon weggespoeld. Dat gebeurde in de jaren dertig in West-Europa en in de jaren zeventig en tachtig in Latijns-Amerika. De essentie en ultieme macht van het staatsapparaat ligt in deze visie bij het repressieapparaat en het leger.

Deze kwestie verdient nadere uitwerking en moet ook meer en meer in het kader van de Europese staatsvorming worden gezien. De kwestie is cruciaal voor de anti-globalisten. Indien de beweging aan kracht wint zal ze meer en meer rechtstreeks geconfronteerd worden met de staatsmacht. Een goede analyse en strategie daar rond zullen dan geen overbodige luxe zijn. Omgekeerd zullen die confrontatie en de strijdervaringen juist heel wat inzichten hieromtrent opleveren. Ook op theoretisch vlak is de kwestie essentieel voor de anti-globalisten.

In de eerste visie past de opvatting dat de politiek het de laatste tijd laat afweten van de economie en dat de politiek dit opnieuw moet terugwinnen. De civiele maatschappij moet dan druk uitoefenen op de politieke vertegenwoordigers opdat die hun verantwoordelijkheid zouden opnemen. In de tweede visie heeft de staat zich helemaal niet verzwakt, vermits de kern ervan berust op het repressieapparaat en dat heeft zich juist versterkt.

Het is wel zo dat de overheid een aantal economische taken heeft afgestoten en is ze een andere politiek-economische koers is gaan varen. Hier stelt zich ook de vraag naar de zin of onzin van dialoog met de overheid, het nut van burgerlijke ongehoorzaamheid, enz. Allemaal vitale zaken die de toekomst van de beweging zullen bepalen. Op termijn kunnen we maar vooruitgang boeken als we klaarheid krijgen in deze zaken.

Marc Vandepitte 17 december 01

directe actie
by Act Thursday December 20, 2001 at 07:11 PM

"Ten vierde wou men kost wat kost vermijden dat de betoging hetzelfde karakter zou krijgen als in Seattle, Genua, Göteborg, enz., met name dat de manifestanten door middel van geweldloze weerbaarheid en directe actie proberen de top tegen te houden, te doen mislukken, trachten binnen te dringen, enz.", schrijft Marc vdpitte.
In België is er op geen enkele manier sprake geweest van massale georganiseerde directe actie, daarvoor zat de beweging te sterk in de greep van politieke partijen en NGO's (D14 is daar het schoolvoorbeeld van), en diegenen die verder wouden gaan (in het bijzonder radicale ecologisten en anarchisten - en ik heb het niet over het Black Block)hebben daaraan niets kunnen veranderen. Daardoor is de beweging hier blijven steken in traditionele betogingen, die, dat weten we al decennia, niets maar dan ook niets veranderen.
Enkel een sterkere anarchistische beweging zou daaraan iets kunnen veranderen - zij zijn de enigen voor wie strijd strijd betekent, en zich niet laten afleiden door camera's, krantencommentaren, etc.

Zo eenvoudig ligt de zaak natuurlijk niet
by han Thursday December 20, 2001 at 07:25 PM

Ik ben voor het blokkeren van dergelijke toppen, omdat ze voor mij geen enkele legitimeit hebben.

Ik denk dat D14 daar ook zo ver denkt.

Het probleem is dubbel.

# men vind Europa wel ligiteim en wil daarop de top niet blokeren : de vakbonden en veel NGO's bijvoorbeeld zouden eighenlijk graag deelnemen aan de top.

# men heeft schrik van de confrontatie. Nu reeds houd die angst veel mensen thuis.

Op 14 december had iedereen die het wilde kunnen doortrekken naar Laken, men had s'ochtends kuynnen blokkeren,.... maar niemand koos daar voor, ook niet de Anarchistiche beweging.

Ik ben hert ermee eens dat we discussie terug open moeten voeren. Anders dreiegen we dood te lopen in het klassieke betogingsstramien en worden we bovendien monddood gemaakt.

In juni komen in Brussels de Europese patroons samen met de Europese commise vergaderen (in Laken). Ze komen er de top van Spanje voorbereiden.

Mischien de moment om over te gaan directe aktie en die vergadering te blokeren??

Groeten

han

Recupereren is troef
by erik Thursday December 20, 2001 at 10:53 PM

erik.l@pi.be

Dat de overheid, die enkel zichzelf en dus het bestaande machtssysteem wil bestendigen, grote populaire organisaties recupereert en gebruikt is zo oud als de straat. Dat de vakbondstop en grote NGO's hieraan meedoen past volledig in dit plaatje. Er zullen teglijk steeds mensen blijven schoppen tegen zere schenen. Nieuwe sociale dynamieken zijn door de bestaande bewegingen steeds gemist, want zij dachten het warm water te hebben uitgevonden.
Blijven schoppen is de enige mogelijkheid die openblijft. Wat Han stelt klopt en is, denk ik ook, het enige alternatief. Wie een beetje geschiedenis kent ziet dat de analyses die jij maakt al eeuwen correct en dezelfde zijn. Enkel spontane, onverwachttte reacties geven echte verandering een kans en zetten nieuwe dingen op het spoor.

BB was niet overwegend Duits
by Mara Friday December 21, 2001 at 10:11 AM

Beste Marc,

De casseurs waren niet overwegend Duits.
Ze proberen dat maar iedereen wijs te maken. Ook moeten er 3 Duitse jongeren nu voorkomen per snelrecht, gewoon omdat ze er anarchistisch uitzagen en Duits zijn. De bewijslast is zeer zwak (er volgt zondag een interview met de advocaat).

De Duitsers die over de grens zijn geraakt zijn die van 'No Borders No Nations'. Welliswaar autonomen met erg radicale standpunten, maar zeker geen 'casseurs'.

Men (de politie, de media )liegt over de nationaliteit van de geweldenaars.Waarom? Desinformatie? Misschien dat er wel een paar Duisters bijliepen, maar volgens ooggetuigen waren de meesten Franstalig en Spaanstalig.
De politie liet hun personeel ook zoeken naar 'Duitsers'.

Voor de rest ben ik het wel eens met de analyse.

arch/ive/ief (2000 - 2005)