The Empire strikes back: de EU krijgt haar zin in Qatar

De nieuwe WTO onderhandelingen worden een Europese Ronde, geen ontwikkelingsronde.

Gisteravond viel het verdict in Qatar: De WTO lanceert op 1.1.2002 een nieuwe uitgebreide onderhandelingsronde die zal lopen tot 1.1.2005. Deze uitkomst is het resultaat van een forcing die de EU achter gesloten deuren doorvoerde tijdens de nacht van dinsdag 13 op woensdag 14 november.

Tot dan toe was het onderhandelingsproces in Doha redelijk transparant verlopen. De Voorzitters van de Conferentie en van de Algemene Raad van de WTO, de Directeur-Generaal en de 7 facilitators die waren geselecteerd onder de WTO-leden stuurden de consultaties en rapporteerden naar de plenaire vergaderingen.
"De ontwikkelingslanden ageerden in hechte blokken", zegt Marc Maes van 11.11.11. die in Qatar de WTO-conferentie volgde. "Zo stonden de Afrikaanse, ACP en minst-ontwikkelde landen samen sterk in hun verzet tegen een nieuwe onderhandelingsronde met daarin de zogenaamde "Singapore issues" (investeringen, concurrentieregels, overheidsaanbestedingen en "handelsvergemakkelijkende" maatregelen)".
De Singapore issues zijn de harde kern van de Europese WTO-agenda. Zij betekenen een nieuwe grote uitbreiding van de bevoegdheden en impact van de WTO. Ontwikkelingslanden hebben zich er altijd tegen verzet omdat ze geen inschattingen kunnen maken van de gevolgen van WTO-akkoorden over deze thema's op hun economieën.

De relatief open onderhandelingen en het gezamenlijke optreden van de ontwikkelingslanden resulteerden op dinsdag 13 november in een nieuw ontwerp van slotverklaring dat voor velen nog sterk kon verbeterd worden, maar vooral nog ver afstond van het EU standpunt. De tekst die woensdag 13 november na een nacht onderhandelen voorlag, gaf de EU plots op de meest cruciale punten haar zin, bovendien was het verzet tegen deze tekst sterk afgenomen. Wat kon er gebeurd zijn?
Marc Maes: "Alles wijst erop dat de Europese Unie de ACP-landen voor de keuze geplaatst heeft tussen een Ronde met Singapore issues en de WTO-goedkeuring van het Cotonou-akkoord. In ieder geval lag het front van de minst-ontwikkelde en de ACP-landen woensdag aan diggelen. Gelukkig hebben individuele Afrikaanse en Caribische landen hun verzet, samen met India, volgehouden en uiteindelijk de mogelijkheid bedongen om de onderhandelingen over de Singapore issues in 2003 nog te blokkeren. Het verzet kwam dus niet alleen van India, maar ook van Barbados, Cuba, Jamaica, Zimbabwe, Zambia, Gambia, Uganda, Grenada, Belize en uiteindelijk ook Kenya. Mijn inschatting van het resultaat is dat de EU haar zin gekregen heeft en dat de ontwikkelingslanden een nieuwe ronde hebben moeten slikken. Deze 'Europese Ronde' is geen 'ontwikkelingsronde' ."

Marc Maes: "Als de ontwikkelingslanden er al niet in slagen om na jarenlang gezamenlijk verzet de agenda van de WTO te bepalen, dan zullen er evenmin in slagen om hun belangen te doen doorwegen in de komende onderhandelingen. Dat de EU en ook de WTO in haar teksten elke twee zinnen herhaalt dat er met de mening van de ontwikkelingslanden zal rekening gehouden worden, is geen enkele garantie dat dit ook zal gebeuren. Dat is in Doha nog maar eens gebleken en zal nog blijken in de toekomst tijdens de Europese Ronde die gisteren is gelanceerd".
Commentaren bij de belangrijkste kwesties:

Inzake landbouw is er een zinsnede toegevoegd die maakt dat de EU tijdens de komende onderhandelingen haar exportsubsidies alleen maar moet verminderen, maar niet afschaffen. Het verdwijnen van de exportsubsidies is iets voor de heel lange termijn. Ontwikkelingslanden wilden verwijzingen naar de Development Box die hen meer mogelijkheden zou geven om voedselzekerheid en plattelandsontwikkeling te bevorderen. Maar die "ontwikkelingsdoos" staat niet in de slotverklaring van Doha.

Ook in het zeer belangrijk "implementatie-dossier" hebben ontwikkelingslanden helemaal niet gekregen wat ze zochten. In dit dossier zitten al de voorstellen van ontwikkelingslanden om de bestaande WTO-akkoorden bij te schaven en evenwichtiger te maken. Slechts de helft daarvan zijn in Doha behandeld, de rest is op de lange baan geschoven. Voorstellen om snellere markttoegang te verlenen voor textiel zijn afgeketst door de industrielanden, met inbegrip van de EU.

Een aantal Afrikaanse landen had voor Qatar verzet aangetekend tegen het voornemen om in de WTO te onderhandelen over verder tariefverlagingen voor industriële producten. Deze landen hebben in eigen land vastgesteld dat de liberaliseringen die zij al doorgevoerd hebben geleid tot de-industrialisering! Hun zwakke industrieën blijken niet bestand tegen buitenlandse concurrentie. Deze landen stelden dan ook voor de onderhandelingen over industriële tarieven uit te stellen en dit fenomeen van het deïndustrialiseren eerst grondig te bestuderen.

De Doha tekst over patentenrechten (TRIPS) en geneesmiddelen is een belangrijke stap vooruit, (vooral als je ziet hoe moeilijk het wel is voor ontwikkelingslanden om iets gedaan te krijgen). Toch moeten ook weer de allerarmste landen, die niets zijn met gedwongen licenties omdat ze geen productiecapaciteit hebben, wachten tot aan het eind van 2002 vooraleer er voor hen een oplossing zal geboden worden.
Bovendien hebben de US en Pharma al laten weten dat de Doha-tekst maar een politieke verklaring is die niets zegt over wat er binnen de WTO mogelijk blijft als patenten niet worden gerespecteerd.

Een zelfde soort commentaar had de US over voor de Doha-tekst over anti-dumping. Deze zou geen afbreuk doen aan hun beleid terzake.

arch/ive/ief (2000 - 2005)