Marx en Parenti

Het klopt dat Marx verwachtte dat onder het communisme de staat zou afsterven. Maar dat is geen argument tegen wat in de Sovjet-Unie gebeurde. Wie de discussies tussen Marx en Engels aan de ene kant en politieke tegenstanders als Bakounin aan de andere kant kent, weet dat Marx bedoelde dat de staat zou afsterven ná de revolutie. Tijdens de revolutie en in de fase van de opbouw van het socialisme is er een staat nodig om te beletten dat de net omvergeworpen klasse de macht heroverd. Volgens Marx moet die staat minder "sterk" zijn dan de kapitalistische staat. Deze keer dient hij immers niet om de grote meerderheid van de bevolking te onderdrukken, maar om te beletten dat een kleine groep zich organiseert om de verloren privileges terug te winnen. Dat toont ook precies het grote verschil tussen een kapitalistische staat en de staat tijdens de opbouw van het socialisme. De ene staat is de dictatuur van een kleine minderheid (of blok A om het met Parenti te zeggen), de andere staat is de dictatuur van de grote meerderheid (blok B of de dictatuur van het proletariaat om het met Marx te zeggen). Interessant element in de discussie is dat Parenti in zijn boek probeert duidelijk te maken dat de staat in de Sovjet-Unie te zwak was. De mensen klaagden niet over de alomtegenwoordige staat, maar precies over het gebrek aan staat.
Besluiten uit de these van Marx over de afstervende staat, dat er geen communistische staat nodig is, is volslagen in tegenspraak met het marxisme (of althans met wat Marx zelf gesteld heeft). Op verschillende plaatsen hebben Marx en Engels het over de gewapende revolutie die een einde moest maken aan het kapitalisme. Zie bijvoorbeeld het Communistisch Manifest:
"De communisten steken hun opvattingen en bedoelingen niet onder stoelen of banken. Zij verklaren openlijk dat hun doel slechts kan worden bereikt door de gewelddadige omverwerping van elke tot dusver bestaande maatschappelijke orde. Dat de heersende klassen sidderen voor een communistische revolutie."
Het is dus niet de kapitalistische staat die zal "inslapen" of "afsterven". Déze maatschappelijke orde moet vernietigd worden. In de plaats komt dan een nieuwe staat en het is deze staat die zal afsterven. Wanneer dat zal gebeuren is moeilijk te voorspellen. Volgens Engels (zie vooral De oorsprong van het gezin, de privé-eigendom en de staat) sterft de staat af als er geen klassen meer zijn.
"La société antérieure, évoluant dans les oppositions de classes, avait besoin de l'Etat, c'est à dire, dans chaque cas, d'une organisation de la classe exploiteuse pour maintenir ses conditions de production extérieures, donc surtout pour maintenir par la force la classe exploitée dans des conditions d'oppression données par le mode de production existant… Dès qu'il n'y a plus de classe sociale à tenir dans l'oppression, il n'y a plus rien à réprimer qui rende nécessaire un pouvoir de répression, un Etat… L'état n'est pas aboli, il s ‘éteint.» (Engels in de Anti-Dühring).
Vraag is natuurlijk wanneer er een einde komt aan het bestaan van klassen. Hoelang blijft de burgerij als klasse bestaan? Hoelang heb je een staat nodig om Blok A te beletten de verloren privileges te heroveren? Marx doet daar niet weifelend over: er is een dictatuur van het proletariaat nodig. Hoe lang kon hij ook niet voorspellen.
Het is trouwens een vraag die weinig tegenstanders van het marxisme willen beantwoorden: hoe zorg je ervoor dat de revolutie niet ten onder gaat aan de reactie? Ik ben heel blij dat JPE zich die vraag wel stelde. Hij verwees naar het voorbeeld van Chili. De ervaring van Allende is leerrijk voor allen die een einde willen maken aan dit onrechtvaardige systeem (of zij die het zo willen hervormen dat het niet meer rechtvaardig is). Allende kwam aan de macht door verkiezingen, maar werd uitgeschakeld door de kern van de Chileense staat waarvan hij de formele leider was geworden: het leger onder leiding van Pinochet. Als je de analyse van Marx van de Franse Commune toepast op de gebeurtenissen in Chili, zou je kunnen stellen dat Allende de burgerlijke, kapitalistische staat niet volledig vernietigd had om ze te vervangen door een socialistische staat. Ik zou graag eens weten hoe jullie dat zien. Hoe kan je je beschermen tegen typen als Pinochet? Mensen uit blok A gaan over lijken om hun privileges te verdedigen. Zij schrikken er niet voor terug om de democratie gewoon af te schaffen als hun rechten om te accumuleren te veel in gevaar komen. Wat doe je dan in zo'n geval met je linkse zweeppartij? Zou je die "fasces" dan niet opnieuw keihard in je gezicht terug krijgen?
Vraag is natuurlijk of we daar nu al een discussie kunnen over hebben zonder te schelden.

arch/ive/ief (2000 - 2005)