Waarvoor de wereld vecht

Al een maand lang vallen er in de naam van het ‘anti-terrorisme' bommen op Afghanistan. De wereld raakt intussen meer en meer verdeeld in twee kampen: vóór of tegen de VS, zoals de Amerikaanse president Bush het graag formuleert. De redenen waarom een land het ene of het andere kamp kiest zijn, zoals in ontelbare vroegere conflicten, niet helemaal vrij van eigenbelangen. De internationale politiek is met andere woorden weer een sterk staaltje van opportunisme. We gaan in dit artikel even in op de motieven van enkele belangrijke spelers in deze oorlog.

De dag waarop twee vliegtuigen het WTC ramden, was het voor de Verenigde Staten al een uitgemaakte zaak. De daders van deze aanval op "onze vrijheid en democratie" zouden boeten, zo rechtvaardigde Bush zijn oorlogsplannen. Met de steun 71 procent van de Amerikaanse bevolking brouwde hij samen met zijn adviseurs twee weken lang aan een strategie, die niet alleen een gepast antwoord zou zijn op de aanslagen in Amerika, maar meteen de hele wereld zou bevrijden van het terrorisme.
Drie weken nadat in Afganistan de eerste bom viel, begon het er steeds meer op te lijken dat Amerika niet enkel geïnteresseerd is in Bin Laden en de Taliban. Vorige week raakten de plannen bekend om een Amerikaanse luchtmachtbasis te bouwen in het Noorden van Afghanistan. Dat doet de vraag rijzen of de VS niet uit zijn op een langere aanwezigheid in de regio, die ondermeer economisch van uitzonderlijk belang is. Vooral Turkmenistan en Kazachstan zijn rijk aan voorraden aardgas en aardolie, terwijl ook hier en daar mineralen onder de grond zitten.
Dat economie een belangrijk middel tot oorlogvoering is, blijkt ook uit de strijd die de VS aanbonden met de heroïneproductie –en handel in Afghanistan. Op die manier proberen de VS de Taliban financieel droog te leggen. De drugstrafiek zorgt namelijk voor een aanzienlijk deel van hun inkomsten.
Ook Groot-Brittannië, bondgenoot nummer één van Amerika, voert in Afganistan een oorlog tegen drugs. De Britse premier Blair zei in één van zijn eerste televisietoespraken, die de militaire acties in Afghanistan aankondigden, "bezorgd te zijn over de veiligheid en gezondheid van zijn jonge landgenoten" . Hij verklaarde ook dat "het internationale front tegen het terrorisme noodzakelijk is om onze welvaart en levensstandaard te kunnen behouden".
Dankzij dat front kon de Britse regering ook op eigen territorium vooruitgang boeken. Zo werd in Noord-Ierland de druk op het IRA en Sinn Sein met succes opgevoerd, wat ondermeer resulteerde in de inlevering van de IRA-wapens. Protestanten en katholieken hervatten de vredesbesprekingen en kondigden aan dat ze hard zullen optreden tegen gewelddadige splintergroepen.
Een opmerkelijke partner tegen het wereldwijde terrorisme is China. De coalitie met de VS komt voor dit land erg gelegen, na de spanningen omtrent het Amerikaanse spionagevliegtuig dat in China aan de ketting werd gelegd.
China maakt, net als Groot-Birttannië, van de gelegenheid gebruik om in eigen land op te treden tegen gewelddadige groeperingen. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken verklaarde dat het nu over "onweerlegbare bewijzen beschikt dat opstandige elementen in de autonome regio Xinjiang deelnemen aan terroristische activiteiten". Daar werden enkele weken geleden 180 mensen gearresteerd die zich tegen de afbraak van hun een moskee verzetten.
De acht miljoen Oeigoeren in Xinjang wonen komen al gedurende tien jaar in opstand tegen de Chinese regering, die de afscheidingsbeweging steeds bloedig de kop indrukt. De separatisten krijgen hierbij steun van hun Talibanburen. Nog even meegeven dat diezelfde Oeigoeren ook over verscheidene rijke oliebronnen beschikken.
Ook Rusland ziet in de recente gebeurtenissen een mogelijkheid om haar politiek tegenover separatisten te laten rechtvaardigen door het Westen. De regering van president Poetin beschouwt de Taliban immers als een bondgenoot van de Tsjetsjenen, waartegen al jaren een zeer pijnlijke strijd geleverd wordt.
Het land is naar verluidt zeer geïnteresseerd in de mineralen en petroleum die in Afghanistan onder de grond zitten. Mede daarom wil het zich opwerpen als een voorvechter in de strijd tegen het moslimfundamentalisme.

Een andere oliejager is Frankrijk. Het Franse bedrijf Mobil wil in dit gebied vol oliebronnen al langer een voet tussen de deur. Op die manier zou Frankrijk op het vlak van petroleum sterker staan dan de VS.
De aankomende presidentsverkiezingen zijn evenmin onbelangrijk in de Franse deelname, die volledig in Chiracs verkiezingspropagana past. Een tijdje geleden vielen de opiniepeilingen eerder negatief uit voor de president als gevolg van een privéschandaal. Een internationaal bondgenootschap was dus meer dan welkom. De publieke opinie is immers zeer vluchtig.
Frankrijk gebruikt de wereldcrisis ook om druk te zetten op de situatie in het Midden-Oosten. Frankrijk wil dat de VS evenveel steun verlenen aan de Palestijnen als aan de Israëli's. De Fransen hebben immers meer aan de Palestijnen die minder VS gezind zijn, dan aan de Israël, traditioneel het schoothondje van Amerika.
Binnen de EU wil Frankrijk een voortrekkersrol blijven spelen. Dat uit zich momenteel blijkbaar in militaire steun aan de VS en Groot-Brittannië. Men mag ook niet vergeten dat Frankrijk zichzelf als een potentieel doelwit van terrorrisme beschouwt, gezien de aanslagen in de Parijse metro twee jaar geleden.
Ook Pakistan, het enige land ter wereld dat de Taliban als regime erkent, werd naar het Westerse kamp gelokt. De VS trokken daartoe alle sancties in die betrekking hadden op de verspreiding van kernwapens. De Amerikaanse senaat keurde ook een wet goed die andere sancties zal opheffen die Pakistan twee jaar geleden werden opgelegd toen het leger de regering omverwierp op 12 oktober 1999.
Bovendien verhoogden zowel de VS als Canada hun finaniële steun aan de Pakistaanse regering. Nog meer geld komt er uit de Europese hoek, dat 8 miljard frank gaat deblokkeren. Dat bedrag werd bevroren na de staatsgreep.
Hoewel Pakistan de Taliban mee aan de macht hielp en hen nog altijd steunt wil Pakistan dus meevechten aan de zijde van Amerika. Hoewel, het Pakistaanse volk is het nooit echt volledig eens geweest met de Pakistaanse generaal Musharaf. De voorbije week hadden er meerdere protestmarsen plaats tegen de deelname aan de anti-terrorismecoalitie. Intussen zijn zelfs duizenden Pakistanen de grens met Afghanistan overgestoken om er samen met de Taliban ten strijde te trekken.

arch/ive/ief (2000 - 2005)