arch/ive/ief (2000 - 2005)

Vandaag is de overgrote meerderheid van het Sabena-personeel in staking. Geheel in de logica van de klachten die ingediend werden door Maria Vindevoghel en Patrick Willeputte, allebei delegee bij Sabena, eisen ze dat hun inleveringen van de laatste vijftien jaar aangewend worden zoals hen beloofd was: om hun bedrijf te redden. En geheel in de logica van de klacht ingediend door een andere delegee, Philippe Doyen, weigeren ze het slachtoffer te worden van tientallen jaren frauduleus en onverantwoord beleid. En er is moed nodig om vandaag in te gaan tegen het klimaat van capitulatie dat de politiekers onder de werknemers proberen te zaaien, of het nu is door te zwijgen, door bepaalde dingen te zeggen of met hun gendarmes.
Ten overstaan van de dreigende sociale en economische ramp en ten overstaan van de woede en de wanhoop bij het personeel hebben de politiekers die aan de macht zijn werkelijk niets te zeggen. En dat is normaal. Toen Renault dicht ging, hield de regering zich gedeisd achter het argument dat ze niets konden doen tegen een Franse privé-multinational. Toen Clabecq, een bedrijf waar het Waals Gewest hoofdaandeelhouder van was, failliet ging, hielden de politieke verantwoordelijken zich schuil achter het argument dat het om een hopeloos verouderde fabriek ging. Wat gaan ze vandaag uitvinden? Sabena is een nationaal bedrijf, de staat is nog altijd hoofdaandeelhouder, de productiviteit van het personeel is zowat de hoogste van alle luchtvaartmaatschappijen, het materiaal is nagelnieuw.

Dit is wat de mannen en vrouwen uit de politiek van dit land zouden moeten zeggen, als het woord ‘waarheid' nog een betekenis heeft voor hen

Dit is wat de mannen en vrouwen uit de politiek van dit land zouden moeten zeggen, als het woord ‘waarheid' nog een betekenis heeft voor hen: "De laatste vijftien jaar heeft de Belgische staat het personeel van Sabena dertig miljard inleveringen opgelegd, zogezegd om daarmee het bedrijf te redden. In werkelijkheid liepen de Belgische regeringen helemaal mee met de Europese politiek van deregulering van de luchtvaart. Die deregulering vernietigde alle staatsmonopolies, alle nationale monopolies, zogezegd om de concurrentie te laten spelen. Het resultaat is dat er in de luchtvaart, net als in veel andere sectoren, nu Europese multinationale monopolies ontstaan zijn, die een absolute dictatuur uitoefenen, in hoofdzaak British Airways, Lufthansa en Air France. Alle regeringen van de Europese Unie, vrolijk aangevoerd door de socialisten, namen deel aan deze totale vernietiging van de rechten van de werknemers, van hun lonen en arbeidsvoorwaarden, van het begrip ‘openbaar bedrijf' en ‘openbare dienst'." Dat zouden ze moeten zeggen, de liberalen Verhofstadt en Daems, de socialist Onkelinx en de groene Durant, als ze ook maar een milligram politieke eerlijkheid in zich hadden. Heel de politiek van de Belgische staat in het dossier Sabena diende om het failliet voor te bereiden, dat de multinationals van de sector in staat moet stellen de hand te leggen op het bedrijf, de know how en de arbeidskracht van de ex-Sabeniens die ze nog nodig hebben terwijl de rest in de werkloosheid terecht komt.

Met het failliet van Sabena, het grootste failliet in de geschiedenis van België, heeft de Belgische regering de weg geëffend voor een versnelde privatisering van alle nog resterende openbare diensten en bedrijven.

Dat is precies wat de Amerikaanse regering deed, eind de jaren zeventig: de deregulering van de luchtvaart bleek uiteindelijk de politieke, economische en sociale voorbereiding van de vernietiging van alle sociale verworvenheden van de Amerikaanse arbeiders. Zoals de voormalige patron van Eastern Airlines het stelde: de deregulering van de luchtvaart in de VS is voornamelijk een aanslag geweest op de syndicale rechten. Heel de Belgische politieke wereld heeft steeds welwillend ingestemd met de vernietiging van Sabena. In 1995 lieten Dehaene (CVP) en Di Rupo (PS) samen de champagnekurken knallen toen Swissair zijn intrede maakte bij Sabena. Sindsdien zetelen de SP met Haeck, de PRL met Van Der Stiechele en de PS met Suinen in de beheerraad. Hoewel ze meerderheidsaandeelhouder zijn, lieten de vertegenwoordigers van de staat de leiding van de hele zaak over aan de privé, aan Swissair; zelfs na het failliet van Swissair lieten ze Müller alle oriëntaties bepalen. En wie is Müller? Een Duits topkader die zijn diensten al bewees bij Lufthansa, Airbus en Daimler-Benz Aerospace. Een man boven alle verdenking...
De Europese Commissie, die alleen inspiratie haalt bij de grootste Europese multinationals, wil komaf maken met al die nationale maatschappijen. Het einddoel is dat het Europese luchtruim beheerst wordt door drie of vier grote multinationals terwijl de rest nog slechts een regionale rol te spelen heeft. Bijzonder interessant is hoe de strategie van de Europese Commissie in de sector burgerlijke en militaire doelstellingen verenigt. De enorme investeringen in de super Airbus A380 (meer dan 520 miljard BEF) kaderen perfect in deze strategie: vliegtuigen bouwen die de concurrentie aankunnen met Boeing, de Amerikaanse rivaal, om 500 à 800 passagiers te kunnen vervoeren en waar een militaire versie van bestaat die ideaal is om troepen te transporteren. Wat een toeval! Het trio van multinationals dat uitverkoren is om het Europese luchtruim in te palmen – British Airways, Lufthansa en Air France – herinnert toch wel erg aan het driemanschap dat vandaag de Europese deelname aan de oorlog in Afghanistan leidt. Merk dat wanneer het erom gaat in dat soort vliegtuigen te investeren, er nooit een probleem is om privé-investeringen (zoals van Daimler) en staatsinvesteringen (zoals van de Franse staat) te vermengen.

Het dossier Sabena en het schaamteloze failliet van dit openbaar bedrijf tonen aan hoezeer alle Europese werknemers belang hebben bij de strijd tegen de uitbouw van de Europese Unie.

Het dossier Sabena en het schaamteloze failliet van dit openbaar bedrijf tonen aan hoezeer alle Europese werknemers belang hebben bij de strijd tegen de uitbouw van de Europese Unie. Die betekent immers de uitbouw van de multinationals en de afbraak van al het sociale; meer repressie en meer militaire avonturen. Gisteren al, op hun persconferentie, riepen de delegees van Sabena die klacht neerlegden tegen de groep Sabena en Swissair, de werknemers op in december te gaan betogen in Brussel, tegen de Europese top in Laken. De Partij van de Arbeid zegt zijn volle steun toe aan alle acties van het personeel, zowel voor de rechtbank als op het terrein, om zich te verzetten tegen het failliet van de maatschappij. In het vooruitzicht hiervan werkte onze partij samen met tal van Sabeniens een Plan van de Werkers uit. Dat is gestoeld op de idee dat het de werknemers zelf toekomt te beslissen over het lot van een bedrijf waar zij tientallen jaren arbeid in hebben geïnvesteerd. En dat de werknemers, van alle categorieën, een beter beleid kunnen uitwerken dan de privé- of staatsaandeelhouders in het verleden deden. De werknemers kregen nooit hun zeg over de strategie van de Europese Commissie of van Swissair of zelfs van de vertegenwoordigers van de Belgische staat.
Vanuit de lessen uit het verleden voorziet het Plan van de Werkers onder andere de volgende dringende maatregelen:
1. onmiddellijk een krediet van 100 miljard voor Sabena, voor de voortzetting van de activiteiten
2. oprichting van een commissie van personeelsleden om de verantwoordelijkheid van de huidige directie vast te leggen en om strikt te bepalen wat er uit de zakken van het personeel gestolen is
3. alle bezittingen van Sabena moeten dienen om opnieuw een openbaar bedrijf op te bouwen met de huidige 13.000 werknemers en met behoud van alle syndicale rechten
4. dit bedrijf moet onder controle van het personeel staan
5. dit bedrijf moet goedvastgelegde taken hebben als openbare dienst

Verklaring van de Partij van de Arbeid omtrent Sabena (6-11-2001, 19u30)

Beste,

ik ga tot op zekere hoogte akkoord met jullie analyse. De werknemers van Sabena hebben inderdaad jarenlang inspanningen gedaan om hun bedrijf te redden. Vruchteloze inspanningen, blijkt nu. En dat is voor een groot deel te wijten aan de liberaliseringspolitiek van de EU en het nonbeleid van de Belgische staat. De liberaliseringspolitiek van de EU veroorzaakt in bepaalde gevallen inderdaad een concentratie in de handen van een handvol multinationals. Langs de andere kant ontstaan dan weer kleinere regionale low budget vliegmaatschappijen. De arbeidsomstandigheden in deze laatste laten echter dikwijls te wensen over.

Jullie oplossingen echter getuigen van dogmatisme waar mijn hoofd niet bij kan. De geschiedenis heeft nu toch al duidelijk gemaakt dat een planeconomie niet echt naar behoren werkt (om het eens eufemistisch uit te drukken). Een bedrijf als Sabena is gewoon zo groot dat het runnen ervan een enorme hoeveelheid kennis en informatie vereist, veel meer dan een mens aankan. Arbeidsverdeling is dan ook een noodzakelijkheid. Sabena onder controle van de werknemers plaatsen zal dan ook automatisch leiden tot een bureaucratische klasse van vertegenwoordigers die naderhand hun eigen belangen gaan ontwikkelen en hun kennis en expertise gaan exploiteren om die belangen te verdedigen . En die belangen stroken niet altijd met de belangen van diegenen die ze pretenderen te vertegenwoordigen. En is dat is toch het verwijt waar de PVDA Agalev- en SP-politici om de haverklap mee om de oren slaat (en dat is dikwijls terecht).

Ik beweer hier niet dat de werknemers onmogelijk meer inspraak kunnen krijgen in de manier waarop hun bedrijf
geleid wordt, alleen dat de manier daartoe die de PVDA voorstelt zijn failliet bewezen heeft. Dit is dan ook een oproep om na te denken over alternatieve manieren van werknemerscontrole of manieren om de ontwikkeling van een al te machtige leidinggevende klasse bureaucraten tegen te gaan. Ik heb geen problemen met de eis tot hernationalisering (alhoewel ik een ander woord zou verkiezen want dat hoeft niet per se op nationaal niveau te gebeuren), maar in het verleden is daar een en ander verkeerd mee gelopen en we moeten de intellectuele eerlijkheid en moed hebben om dat toe te geven.

Zie bijvoorbeeld de vakbonden bij de NMBS. Doordat een aantal 'vertegenwoordigers' van de NMBS-werknemers zo verknocht zijn aan hun machtspositie en -privileges en absoluut niet willen inzien dat er naast het conflict tussen werknemer en werkgever ook een potentieel conflict is tussen werknemer en consument (en dat het bestaansrecht van openbare diensten het leveren van kwaliteitsdienstverlening is), geven ze liberalen de kans om het stakingsrecht en andere syndicalistische rechten aan te vallen en als illegitiem af te doen.

Vriendelijke groeten,
Stijn Oosterlynck

Beste Stijn,

Wie spreekt er hier van een planeconomie ? Het Pla

Beste Stijn,

1// Wie spreekt er hier van een planeconomie ? Het Plan van de Werkers voor Sabena stelt voor Sabena te hernationaliseren, onder controle van de werkers. Als de PVDA over het communisme spreekt, zeg je, een planeconomie werkt niet, als de PVDA tussenliggende eisen voorstelt, zeg je een planeconomie werkt niet. Van 'dogmatisme' gesproken.

2// Je stelling : 'Sabena onder controle van de werknemers plaatsen zal dan ook automatisch leiden tot een bureaucratische klasse van vertegenwoordigers'. !!! Wat een misprijzen ! Heb je het lef dat te gaan uitleggen op de vloer in Zaventem ? Heb je er al aan gedacht dat die controle van de werknemers misschien wel eens via democratische weg zou kunnen gebeuren ? De PVDA is voorstander van VERKOZEN en PERMANENT AFZETBARE gedelegeerden. De NMBS is een slecht voorbeeld, Stijn, want daar zijn de vakbondsafgevaardigden niet eens verkozen, laat staan dat ze afzetbaar zouden zijn. (Wat overigens nog niet betekent dat de vakbonden het bij de laatste staking niet bij het rechte eind zouden hebben.)

Overigens, misschien zouden de arbeiders gewoon eens de KANS moeten krijgen om te bewijzen dat zij het beter kunnen. De zakkenvullers die nu Sabena geleid hebben, hebben alleen een sociaal bloedbad kunnen realiseren, maar dat is dan ook alles.

Hier kan het personeel van Sabena zijn hart uistorten of het GSM nummer vinden waar informatie wordt verstrekt.
De initiatiefnemers (5 Sabena-medewerkers) zijn onafhankelijk van de vakbonden, maar de website voorziet ook een link voor vakbonden, professionele organisaties en mogelijke nieuwe werknemers.

Volgens de voormalige Belgische voorzitter heeft Swissair 35 miljard BF uit Sabena gesleept (DM, 14/11/2001). Tel daar nog eens de 30 miljard inleveringen van het personeel bij en je krijgt een idee van het stroperskarakter van het kapitalisme. Dit systeem is niet te verdedigen.
Toch meent Stijn Oosterlynck dat dit systeem superieur is aan en systeem waar arbeiders de controle uitoefenen. Natuurlijk moeten we nadenken over hoe we dat zo democratisch mogelijk kunnen organiseren. Maar dat betekent wel dat we het principieel moeten eens zijn over het systeem dat we verkiezen. Een tussenvorm bestaat niet, wat daarover ook mag beweerd worden.
Als je tegen een systeem met arbeiderscontrole bent, kom je automatisch in het kamp van de werkgevers terecht. Dan mag je met hen discussiëren over werknemersparticipatie. Je moet maar eens aan de arbeiders van Opel vragen wat dat betekent. De vakbonden denken daar samen met de werkgevers na hoe ze de uitbuiting tot ongekende hoogten kunnen opdrijven en dat allemaal in naam van het genadeloze concurrentieprincipe en de verdediging van de arbeidsplaatsen. Werknemersparticipatie (of "een alternatieve manier om meer inspraak te krijgen" zoals SO dat noemt) komt neer op het kapotmaken van de strijdgeest van de arbeiders, op het tegen elkaar opzetten van alle arbeiders én op het creëren van een echte klasse van bureaucraten die zich voordoen als verdedigers van de arbeiders maar eigenlijk al lang de kant van de aandeelhouders gekozen hebben en consequent elke vorm van verzet in de kiem smoren.

De eis dat fabrieken en ondernemingen dienen bestuurd te worden door diegenen die er werken, is een juiste eis. Het verband met een centralistische planeconomie is gewoonweg onbestaande. Als je een centralistisch hierarchisch apparaat hebt, heb je geen arbeiders- of werknemers-controle, maar de controle van een oppermachtige burocratische klasse die onder het mom van "verdedigen van de belangen van de werkers" en "de partij van de arbeidersklasse dient de belangen van het volk veilig te stellen" de uitbuitingsgraad ten top drijft en consequent elk verzet in de kiem smoort, zoals we tijdens de jaren 30 in de USSR hebben gezien.

Beste,

Volgend citaat komt van de site van de PVDA (http://www.pvda.be/wat/wat.htm):

"Wat wil de PVDA?

De PVDA wil de onteigening zonder schadeloosstelling van de grote kapitalisten hun productiemiddelen: ze moeten het collectieve bezit worden van de werkers. De economie moet gepland worden in functie van de noden van de werkende bevolking. De PVDA wil de vernietiging van het kapitalistische staatsapparaat en de oprichting van een socialistische staat die steunt op de werkende massa's."

De uiteindelijke doelstelling van de PVDA is dus een planeconomie. Zeggen dat ik een planeconomie totaal onhaalbaar acht, is echter helemaal niet beweren dat
ik het bestaande systeem superieur vind (dat is een behoorlijk kromme redenering, Christophe).

Goed, het tussenvoorstel van de PVDA met betrekking tot Sabena dan. Hernationalisering en onder controle van de arbeiders plaatsen. Met het principe heb ik uiteraard geen probleem, maar over de specifieke uitwerking ervan kunnen we een serieuze boom opzetten.

Het voorstel van de PVDA voor verkozen en permanent afzetbare gedelegeerden is op het eerste zicht ok. Toch rijzen er een aantal problemen (dit betekent niet dat ik dit onmogelijk acht, maar dat er dieper over nagedacht moet worden alvorens het ingevoerd kan worden). Wat is nu de taak van de gedelegeerden? En daarmee verbonden: wat wordt bedoeld met onder controle van de werknemers plaatsen? Moeten de gedelegeerden het dagdagelijkse bestuur van de onderneming op zich nemen?

Zo ja, dan vormen ze op termijn een eigen klasse van bestuurders met eigen belangen die niet noodzakelijk stroken met die van diegene die van de werknemers die ze vertegenwoordigen.

Jullie oplossing om dit te vermijden, nl. de permanent afzetbaarheid van delegees, is niet zonder problemen.
Een grootschalig bedrijf als Sabena besturen vraagt
specifieke kennis en vaardigheden en deze verwerven vraagt tijd. Je kan delegees dus niet zomaar afzetten en er nieuwe voor in de plaats zetten. De delegees weten dit ook en kunnen hun specifieke kennis misbruiken om hun macht te bestendigen en hun basis een rad voor de ogen te draaien.
Hoe kunnen we dit in de mate van het mogelijke belemmeren?

Zo nee, dat is, de delegees moeten het dagelijkse bestuur van de onderneming niet op zich nemen en enkel betrokken worden bij de fundamentele beleidsbeslissingen. Dat betekent dat er een groep mensen is die het dagelijkse bestuur in handen heeft en daardoor eigen belangen hebben.
Deze groep mensen zal zijn machtspositie proberen uit te breiden en de delegees uit het beslissingsproces proberen te weren, bv. door het aantal fundamentele beleidsbeslissingen (maw. beslissingen waar delegees bij betrokken moeten worden) te beperken. Ze kunnen dit doen doordat zij kennis hebben die de delegees vanuit hun positie niet hebben en die ze kunnen afschermen van de delegees. Net zoals de delegees en werknemers kennis hebben die de leiding van het bedrijf niet heeft en niet zomaar verworven kan worden. Daar is de kracht van een staking trouwens op gebaseerd (op de onmogelijkheid van de onmiddellijke vervangbaarheid van de werknemers).

De PVDA houdt er een mijns inziens voorbijgestreefde visie op de realiteit op na. Zo weigeren ze in te zien dat er niet alleen een conflict is tussen werknemers en werkgevers
(of zo je wil kapitaal-arbeid), maar ook een conflict tussen verschillende groepen werknemers. Dit laatste is het gevolg van de ver doorgedreven arbeidsverdeling eigen aan onze hoogmoderne samenleving. Een voorbeeld daarvan is de wrijving tussen Beca (piloten) en de vakbonden.
De PVDA zal zeggen dat de verschillende groepen werknemers eigenlijk niet bestaan en ze samen de revolutionaire arbeidsklasse vormen die de bourgeoisie moeten omverwerpen.
Alleen ... zijn er blijkbaar heel weinig empirische gevallen daarvan bekend. Let op: ik ben uiteraard niet tegen een eengemaakte en sterke arbeidsklasse, alleen ben ik erg sceptisch over de reele haalbaarheid daarvan. Wat ons uiteraard niet belet om deze toestand na te streven.
Maar laten we de mogelijkheid van die andere conflicten
dan niet zomaar afdoen als vals bewustzijn maar ze opnemen in onze analyses. Zolang dat niet gebeurt zijn de analyses verkeerd. Het feit dat de PVDA-analyses meestal erg zwart-wit zijn (wat niet betekent dat ze helemaal geen waarde hebben) heeft volgens mij te maken met het feit dat fenomenen als de dikwijls conflicteren belangen van verschillende beroepsgroepen erin ontkend worden.

Als we nadenken over hoe we een economie onder controle van de werkende bevolking kunnen plaatsen (en laat er geen twijfel over bestaan dat dit ook mijn bedoeling is), moeten we daar echter rekening mee houden. En dat is uiteindelijk hetgeen ik wou zeggen in mijn eerste mail. Dat Christophe het nodig vindt me daarom maar meteen in de hoek der vermaledijde reformisten te duwen, bewijst ten andere
de dogmatische houding van - en ik nuanceer - sommige PVDA'ers. Het is niet mijn bedoeling op dezelfde spijker te blijven kloppen, maar ik hoop dat deze - en andere -
discussies in een intellectueel eerlijke en open sfeer
gevoerd kunnen worden. Onze beweging kan er alleen maar
krachtiger door worden.

Vriendelijke groeten (en laat maar komen die kritiek),
Stijn Oosterlynck