arch/ive/ief (2000 - 2005)

Vive la Velorution!

"Zijn jullie dan die global terroristen?" vraagt de werkman van de tv Deurganckdok terwijl hij vruchteloos probeert het slot te openen van het hek dat het terrein in Doel van indringers en nieuwsgierige aagjes moet vrijwaren. We lachen wat en vertellen over onze fietstocht naar de de betoging in Gent. Het is maandag en we zijn nog niet lang geleden vertrokken. Aan wat overblijft van het Hofke in het Zuiden van Antwerpen - nu een gigantische bouwwerf waar het nieuwe Ballet de JusteNix moet komen - hebben we ons laten fotograferen terwijl de opsporingsdienst van de eengemaakte politie vanuit hun wagen welwillend toekeek. Een eerste tussenstop was het terras van een café en verder het monument voor Boudewijn dat er uitermate triestig bijlag. Net de koning zelf dus.
Het cijferslot aan de werf van het Deurganckdok is niet veranderd en dankzij onze scherpe oren weten we nu dat de code ‘Guldensporenslag' is. 1302 dus, "eerst trekken en dan duwen" zegt de stem in de walkie talkie.
Ondanks het feit dat de Raad van State de bouwvergunning heeft geschorst wordt er verder gewerkt. Als we vragen hoe dat komt, legt de arbeider uit dat het gaat om ‘beveiligingswerken'. Hij wijst naar de electriciteitsmasten en vertelt dat de hele boel kan instorten, als ze plots hun werk staken. Als we later een gesprek hebben met Maurice, de voormalige veldwachter en lid van Doel 2020, vertelt hij dat er geen enkele controle mogelijk is op effectieve stopzetting van de werken. "Als ge in uwen hof een zwembad aanlegt zonder vergunning", weet hij uit ervaring, "dan noemen ze dat reliefwijziging, en dat mag niet. Dan kun je dat gat terug dichtgooien en alles in de oorspronkelijk staat herstellen. Als ze dat hier moeten doen, ..." We kijken rond en beseffen dat dat niet eenvoudig zal zijn. En we weten ook dat het niet zal gebeuren. Want ondanks de schorsing van de vergunning door de Raad van State, wordt er in Singapore door de Singapore Port Authority rustig van uit gegaan dat het dok er komt. Dat is onze Minister-President ter plaatse ook gaan bevestigen. "Wetten of niet, we zullen daar wel een mouw aanpassen", zoiets moet Dewael daar verteld hebben en het zal er niet eens zo vreemd geklonken hebben als het dat voor ons doet. Men is ginder wel meer gewoon.
Doel ligt er verder erg stil en wat verlaten bij. Het is bijna zeven uur als we het dorp binnen rijden. Achter vele ramen hangen affiches waarop maatregelen voor de leefbaarheid worden geëist, spandoeken vertellen ons dat Doel blijft en een grote muurschildering toont ons een boot die het polderlandschap opvreet. Daarnaast op de achtergrond van een zwarte vlag de naam van de actiegroep die het kunstwerk op haar palmares schrijft: Vrijbuiter! Daarnaar zijn we dus op zoek.
Het enige café dat open is, heet Saxonia. De waard vertelt ons dat de activisten van Doel 2020 en Vrijbuiter geen inwoners van Doel zijn en hij doet wat meewarig over hun aanwezigheid. Hij wijst ons hun hoofdkwartier aan de overkant van de straat: een gekraakte school die werd omgedoopt tot ‘de Doolen'. Volgens hem hebben de Doelenaars niet zo'n behoefte aan dergelijke acties en willen de meesten onder hen zo snel mogelijk onteigend worden. Ze kiezen eieren voor hun geld. We luisteren, drinken wat en spelen toppenbiljart. Dan staat Jan Creve daar. Hij is de grote man achter de actiegroepen en neemt ons mee naar het gebouw. Een fiere Vlaamse Leeuw wappert aan de gevel. Zoveel hadden we al begrepen: zowel Vrijbuiter! als Doel 2020 zijn Vlaams Nationalistisch.
In het gebouw is al heel wat werk verzet en het ziet er kraaknetjes uit. Er zit blijkbaar ook geld achter. We leggen uit wie we zijn en wat we komen doen. We halen de camera boven en zetten de MD klaar. In het interview legt Jan uit wat ze doen in Doel en waarom ze zich daar als Vlaamsnationalisten bij betrokken voelen. Het gaat dan in eerste instantie over de kleine gemeenschappen die dreigen te verdwijnen onder de pletwals van het globalisme. Doel is wat dat betreft een mooi voorbeeld: de inwoners worden verdreven om de belangen te dienen van een multinational uit Singapore die meer gewicht in de schaal werpt dan de wetten hier. Het traditionele leven verdwijnt en Vrijbuiter wil zich daartegen verzetten. Het klinkt allemaal heel erg verantwoord en wat anarchistisch en dat is het volgens Jan ook: anarchistisch én nationalistisch. In onze oren botst dat. Het is een contraditio in terminis voor zover wij van de zaak iets begrijpen maar volgens Jan begrijpen we het niet goed. Want ondanks alle geruchten heeft Vrijbuiter! niets met het Vlaams Blok te maken, ook al zitten ze samen in de Vlaamse Volksbeweging en komt Vrijbuiter samen in de Beest, beter bekend als de Leeuw Van Vlaanderen, het notoire clubhuis in Antwerpen waar extreem rechts elkaar ontmoet. Omstandig argumenteert hij om aan te tonen dat de link die bijvoorbeeld ook door de website van Doel 2020 met de Vlaamsnationale kwestie gelegd wordt, niet geïnterpreteerd moet worden als extreem rechtse bindingen van Vrijbuiter! of het comité. De verwarring wat dat betreft kwam, zo zegt hij, door het feit dat de medwerker van Doel 2020 die de eerste website heeft aangemaakt toevallig (vooral toevallig) een Vlaams Blokker was. We geloven hem maar half. Vooral als op dat moment Hans binnenstruint. Hans is groot, struis en draagt een camouflagevest. Op zijn rechterarm prijkt het odal-teken op de andere het keltisch kruis. Hans is Vlaams Blokker én ex-VMO-er. Hij zit mee in het comité en begint zijn uitleg over ‘de negers'. We zeggen wat wij er van denken en Hans maakt een grapje: "Pas maar op want hierboven liggen tien Vlaams Blokkers te slapen." Jan geneert zich zichtbaar. Zijn hele stelling dreigt als een kaartenhuisje in elkaar te stuiken. De link die hij wilde ontkennen zit hier voor ons. Hans maakt nog wat sexistische uitspraken en verteld hoe hij vroeger in het weekend zich ging bezatten en later met maten punkers op de Groenplaats in elkaar slaan. Ik heb onmiddellijk medelijden met die arme punkers, want ik ken ze. En ondanks hun vervaarlijk uiterlijk zijn het over het algemeen doetjes. Tot hij doorheeft dat hij de reputatie van het comité te grabbel gooit en wie we eigenlijk zijn.
Het gesprek dat volgt zwalpt een beetje tussen gefilosofeer over de aard van de globalisatie en de behoefte aan verzet ertegen. Jan vertelt ons dat Vrijbuiter! vrijdag ook in Gent aanwezig zal zijn. Dan is dat in het gezelschap van het Taal Aktie Komitee en de Nationalisten tegen Globalisering. "Want", zo zegt Jan "wij zijn natuurlijk de echte anti-globalisten". Daarover zijn we het eens: wat men in de pers de anti-globalisten noemt zijn in sé zeer globaal denkende mensen die helemaal geen bezwaar maken tegen een internationalisering van rechten, vrijheden en solidariteit. Of tegen culturele uitwisselingen en vrij verkeer van personen. Ze zijn wél tegen de mondialisering van de vrije markt en een groot deel onder hen ook tegen het kapitalisme. In die zin zijn het internationalisten die eigenlijk aansluiting vinden bij de vroegere internationale anti-kapitalistische bewegingen. Progressief dus en niet persé op zoek naar traditionele levenswijze of het conserveren van de bestaande toestand. En al helemaal niet reactionair zoals Jan en zijn Vrijbuiters dus wel zijn. Daarvan getuigt ook de boekenplank in de Doolen en de posters aan de muur: Antoon Van Wilderode, tijdschriften over de Kelten, een magazine met als naam Traditie en - bizar en de moeite van het onderzoeken waard - veel informatie over Litouwen. Jan vertelt ons dat hij vaak in de Sovjet-Unie is geweest maar wijdt niet uit over wat hij daar deed. Hans wel: in ruil voor drie pakjes Royco Minute Soup kroop hij op de Tjechische meisjes. Hij deed het ook in andere Oost-Europese landen. Een vorm van globalisatie waarschijnlijk. Het gesprek kabbelt verder en eindigt in een veel te zwaar drinkgelag. We rollen een jointje en Hans heeft ook wat wiet bij die hij in zijn pet verstopt had. Ik vraag me af of hij aanwezig was op de mars die het Vlaams Blok tegen drugs organiseerde en als ik hem de joint doorgeef zeg ik: "zorg maar dat je partij daar niet achterkomt".
Gastvrij zijn ze wel: we drinken de bak Hoegaarden leeg en mogen ons te slapen leggen in de vergaderzaal. Voor ik indommel vraag ik me af of er inderdaad tien Vlaams Blokkers boven ons liggen. Ik ben niet gaan kijken ...

dinsdag. We worden wakker in het lege schoolgebouw, de activisten van Doel 2020 en Vrijbuiter zijn weg. Het zijn wel krakers maar overdag gaan ze gewoon werken. Een mens moet ook leven. We fietsen traag door Doel en opnieuw valt ons op hoe leeg en stil het er is. Misschien heeft dat meer te maken met het feit dat we de stad gewoon zijn dan met Doel zelf. We houden nog even halt bij Maurice, de voormalige veldwachter. Aan hem moeten we de sleutel van de Doolen teruggeven. Hij organiseert rondleidingen in Doel en vertelt ons hoe we aan het Deurganckdok geraken: gewoon de berm volgen en daar over ‘den draad' kruipen. "Dat heb ik zelf al dikwijls gedaan" zegt hij. We informeren naar de leegstand in Doel en hij wijst naar een groot gebouw een paar huizen verder. Daar zit de sociale bemiddelaar Aelbers. Die moet de mensen begeleiden en een soepele leegloop van Doel mogelijk maken. En het werkt, zegt Maurice. "De mensen zeggen wel dat de duivel niet bestaat, maar hij bestaat wel. Wie zoiets kan ineen steken, dat moet wel de duivel zijn. Wat hier gebeurt is gewoon des duivels." We fietsen de dijk op tot aan de omheining. Veel is er niet te zien. Hoge kranen in een desolaat science fictionlandschap, hoge bergen vette poldergrond die binnenkort nergens meer toe dient en de kerncentrale die onophoudelijk haar overschot aan energie de lucht in blaast en het zonlicht wegneemt. Aan de overkant van de Schelde ligt het industriegebied waar de petrochemie haar vaalgele mist als een sluier over het landschap legt. We laten het dorp voor wat het is en fietsen naar het Westen. Het volgende doel is de LU-fabriek in Beveren en omdat we wat achter zijn op schema zetten we er flink de beuk in. We trappen hard en aan één stuk door tot we tot de vaststelling komen dat we Sint-Niklaas binnenrijden. Oeps, foutje... Onze afspraak aan de LU-fabriek missen we hierdoor, maar telefonisch horen we dat een andere delegatie daar al voor de poorten staat. De reacties zijn enthousiast en de meeste arbeiders zijn al op de hoogte van onze tocht. Er worden pamfletten uitgedeeld die oproepen om deel te nemen aan de betoging van vrijdag en die de nakende sluiting van de fabriek hekelen. LU is een voormalige Parrein-fabriek die door de DANONE groep werd opgekocht met als bedoeling: sluiten. Hierdoor krijgt de Danonegroep een groter marktaandeel en zijn ze weer een concurrent kwijt. Zo gaat dat.
Omdat we het wat rustiger aan kunnen doen zetten we ons uitgebreid aan een terras en genieten van de zon en het zalige nietsdoen. Tomatensoep met sliertjes en frieten met mayonaisse sterken de benen en we overlopen het verdere parcours. Terwijl we daarmee bezig zijn krijgen we bezoek van Raf Verbeke, voormalig delegue bij Carnoy in Gent en Rik. Ze zijn heel gedreven en we leren veel uit hun uitleg. Raf vertelt over de kwestie van de vermiste en misbruikte kinderen. Hij is in het Gentse actief in een wit comité en zegt versteld te staan van wat hij allemaal geleerd heeft over het misbruik en prostitueren van kinderen, zelfs in zijn eigen wijk. Hij vertelt over Regina Loef, getuige X1 en de reacties op haar boek en over Marc Reissinger van Pour la Vérité en over het boek dat bij de Franse uitgeverij Flammarion is verschenen en in 13 talen werd vertaald maar in Vlaanderen onder het tapijt geveegd wordt.
Ook interessant nieuws is het nakend ontslag van een heel pak delegues bij Volkswagen Vorst. Het is precies in dit bedrijf dat in 1996 een spontane staking uitbrak naar aanleiding van het verwijderen van onderzoeksrechter Connerotte na het beruchte spaghetti-arrest. Wellicht is het geen toeval dat het bericht van de ontslagen dag op dag vijf jaar na de staking komt. Raf beschouwt het een beetje als een afrekening met de meest strijdbare elementen in het bedrijf. Een interessante ontmoeting en we nemen afscheid met de belofte elkaar in Gent te treffen.
Weer onderweg met onze overladen fietsen en aanbengelende fietskarren roepen de mensen ons na of groeten vriendelijk. Of ze weten waar we heen gaan en waarom we hier zijn is niet duidelijk maar vriendelijk zijn ze allemaal, vooral als we de weg kwijt zijn en om inlichtingen vragen. Het is de eerste keer dat we op deze manier door Vlaanderen fietsen en we genieten. Van het uitzicht, de traagheid en de tijd die we krijgen om alles in ons op te nemen. De lucht is over het algemeen blauw met in de verte wat stapelwolken, op de velden is de mais afgereden en liggen de bieten op grote hopen te wachten. Op een betere wereld? We wisten niet dat oktober zo schoon kon zijn. De vervreemding na een paar uur fietsen is ook fascinerend. Door het gestage ritme geraken we in een soort trance en als we van onze fiets stappen wankelen we een beetje op onze zeebenen. Mijn benen lijken van rubber als ik stap en alles deint nog een beetje mee, ook al zit ik stil.
Via de idyllische Groenendijk in de Klinge komen we in de vooravond bij de boerderij van Luk aan. Luk is schaapherder en heeft een tweehonderdtal schapen staan op een wei wat verderop. In de stal zien we de jongste lammeren. Verder lopen er een paar schattige katjes rond, staan er twee paarden in de wei en mekkert een geit haar verveling uit. Nog voor we binnen zijn wordt er gevraagd of we al gegeten hebben en het lijkt voor Luk en zijn gezin ook logisch dat we blijven slapen. "Tant mieux", denk ik. Het is er super gezellig in de omgebouwde boerderij en terwijl hij de aardappelpuree en de boontjes met rijst opwarmt worden ervaringen uitgewisseld over rondtrekken. Luk heeft met zijn vrouw en drie dochters, Siska, Janneke en Brem een jaar rondgezworven in Frankrijk met een huifkar. Binnen een jaar of twee vertrekken ze weer, het kweken en verkopen van schapen brengt niet echt genoeg op en dus heeft hij het gevoel dat hij beter met iets anders kan beginnen. Wat ons opvalt is de rust die het gezin uitstraalt en de harmonie die er van uitgaat. Aan de kinderen, die onophoudelijk vragen stellen, leggen we uit waarom we gaan betogen en waarover de betoging gaat. Ze zijn niet bepaald wereldvreemd maar hebben wel een heel eigen kijk op de dingen. Luk heeft bijvoorbeeld nogal wat bedenkingen bij de manier waarop vele andere landbouwers te werk gaan. Hij verwijt hen gebrek aan finesse: ze zijn niet bezig met de materie waarmee ze bezig zijn maar met geld verdienen en het afbetalen van gigantische leningen die hen door de banken en de boerenbond worden opgedrongen.
Zelf doet hij het rustig aan, geen grote investeringen, geen afbetalingen, geen paniek. De schapen hebben een rustig leventje, worden biologisch opgebracht en hij zoekt zelf klanten zonder beroep te doen op de koopmannen van wie hij een afkeer lijkt te hebben.
Een beetje verbaasd kijkt het hele gezin toe als we met onze GSM's en laptop-computer beginnen te goochelen en later op de avond schamen we ons een beetje voor de manier waarop we hun living tot ons secretariaat hebben omgetoverd. Vooral als tegen een uur of negen ‘La Dandois' binnenvalt en belangrijke teksten en pamfletten bovenhaalt waar onmiddellijk aan verder gewerkt moet worden. We doen een beetje alsof we thuis zijn en ‘s morgens stellen we opgelucht vast dat het ons niet wordt kwalijk genomen. Ze vinden ons een beetje rare kwieten en we kunnen alleen maar toegeven dat ze geen ongelijk hebben. De kinderen gaan vandaag niet naar school: het is treinstaking en er staat 200 kilometer file op de Vlaamse wegen. Ik wist niet eens dat we zoveel weg hadden. Maar, zegt Luk, het gebeurt wel meer dat de kinderen niet naar school gaan. Van school houden ze niet zo. De kinderen niet, Luk niet en de mama ook niet. Als we vragen of ze op een goede school zitten, halen de kinderen hun schouders op en Luk zegt: "een goede school, dat is zoals een goed leger. Dat bestaat dus niet."
We duwen onze fiets de Groenendijk op en met de suggestie om via de oude spoorwegbedding naar Sint-Niklaas te fietsen, vertrekken we.
Onderweg veel fietsers, jongeren die van school komen, gepensioneerden die van de mooie dag genieten en moeders met hun zoon of dochtertje in de kinderstoel. Sommige scholieren vragen ons wat de bedoeling is en waar we naar toe gaan. Als we zeggen dat we naar de betoging in Gent trekken is de reactie "ah, anti-globalisten". Zo hadden we het zelf nog niet bekeken ...
We rijden Sint-Niklaas door, voorbij de Grote Markt onmiddellijk het stadscentrum uit. Onze volgende bestemming is namelijk de Domo-tapijtenfabriek in het Industriepark West. Daar wacht ons aan de poort Linda Berghman op. Zij was délégue voor het ACV maar werd via de sluikse truc van de ‘herstructurering' nog maar pas ontslagen. Bij de personeelschef geroepen en onmiddellijk onder rijkswacht begeleiding het fabriek uitgezet. In het interview dat we van haar afnemen vertelt ze dat ze niet eens de tijd kreeg om bijvoorbeeld de vakbondscentrale te bellen en vooral niet om afscheid te nemen van haar collega's. Ze denkt dat de directie vooral wilde vermijden dat ze met haar collega's zou praten en dat er opnieuw een staking zou uitbreken. Want er broeit wat bij Domo. Het is volgens Linda ook een heel repressieve fabriek waar de mensen nogal bang zijn. Door het feit dat er een hondertal mensen werd ontslagen was het ook moeilijk om solidariteit te genereren. Sommige arbeiders hoopten wellicht dat ze door hun mond te houden hun baan konden redden en daar heeft de directie ook op gespeculeerd. We spreken uitgebreid over de gebrekkige bescherming van zogezegd beschermde werknemers en opnieuw komt Volkswagen ter sprake. Ik vraag haar of Domo iets met de globalisatie te maken heeft. "Ja", zegt ze, "Domo heeft in Oost-Duitsland een aantal fabrieken opgekocht met staatsteun. Daar hebben ze heel veel geld aan verdiend, vooral aan die subsidies. En nog niet zo lang geleden hebben ze twee fabrieken gekocht in Zuid-Afrika. En de mensen daar zijn natuurlijk veel gemakkelijker uit te buiten. Toen ze die fabrieken in Zuid-Afrika kochten, zeiden de arbeiders hier meteen: nu is het met ons gedaan." Of Linda vrijdag in Gent zal zijn? Het antwoord is een volmondig ja. Op de vraag waarom, zegt ze: "het is zinloos om in elk fabriek bij elk klein incident te gaan staken. We moeten samen komen en laten zien dat we een andere wereld willen. Samen staan we sterker."
Lady Angelina speelt accordeon aan de poort terwijl we pamfletten uitdelen. De sfeer lijkt een beetje gelaten en veel arbeiders zijn helemaal niet op de hoogte van de betoging vrijdag. Maar als Linda ons introduceert als anti-globalisten, dan gaat er wel een lichtje branden. We krijgen zo stilletjes aan genoeg van dat woord want we zijn helemaal niet anti, we zijn pro!. Pro een andere wereld namelijk en dat willen we vrijdag in Gent laten zien. Hopelijk tot dan.