Een groen-politieke visie op de omgang met het internationaal terrorisme

1. De Groenen reageren met afschuw op de verschrikkelijke terroristische aanslagen van 11 september in de Verenigde Staten. Er bestaat geen enkele legitimatie voor dit soort actie. Terrorisme is een misdaad tegen de menselijkheid. Het is belangrijk oog te blijven houden voor de structurele context waarin dit soort misdadig geweld kan ontstaan. Een verklaring van de oorzaken betekent echter op geen enkele manier een verantwoording voor dit gruwelijk geweld. Mensen zijn zelf verantwoordelijk voor hun daden. De Groenen voelen zich solidair met de slachtoffers van deze actie en met het Amerikaanse volk.

2. Dit soort georganiseerd internationaal terrorisme is een reëel veiligheidsprobleem, en stelt als dusdanig het huidig internationaal systeem voor een uitdaging. Zo wordt nu duidelijk dat een systeem dat zich te zeer baseert op de centrale rol van nationale staten, nationale soevereiniteit en het principe van zelfverdediging van staten, niet aangepast is aan deze nieuwe vormen van niet-statelijk geweld. Er is daarom nood aan de versnelde opbouw van een internationale rechtsorde, die efficiënt kan optreden tegen geweld. Er is evenzeer nood aan een veiligheidssysteem dat uitgaat van een model van gedeelde veiligheid. De globalisering heeft ervoor gezorgd dat we leven in één wereld. In die wereld is er geen ‘buitenland' meer, en zijn we samen verantwoordelijk voor elkaars veiligheid.

3. In een eengemaakte wereld is het niet meer mogelijk onrecht te negeren. Het laten voortbestaan van onrecht en een politiek van twee maten en twee gewichten leiden ertoe dat mensen in de verleiding kunnen komen om over te gaan tot vormen van illegitiem geweld. Een politiek die erop gericht is de structurele oorzaken van onrecht weg te nemen, is op korte termijn dan misschien geen onmiddellijk antwoord op het veiligheidsprobleem, maar biedt op langere termijn wel de beste garantie op het voorkomen van gewelddadige conflicten.

4. De Groenen voelen zich verbonden met de waarden die in de loop der eeuwen gegroeid zijn in Europa: openheid, tolerantie, democratie, gelijkheid tussen man en vrouw, mensenrechten. Wij zijn ons er evenwel van bewust dat de manier waarop die waarden in de andere delen van de wereld zijn uitgedragen in een aantal gevallen heeft geleid tot al dan niet hevige tegenreacties. We blijven daarom pleiten voor een permanente open dialoog tussen de verschillende culturen, binnen en tussen landen. Die dialoog is nodig om te zoeken naar sterke gemeenschappelijke waarden die kunnen bijdragen aan een beter leven voor alle wereldburgers. Zo'n dialoog is ook nodig om te komen tot een gezamenlijke afkeuring van alle vormen van extremisme en onverdraagzaamheid.

5. De basis voor een aanpak van het internationaal terrorisme moet liggen bij de Verenigde Naties. De VN heeft reeds enkele conventies tegen het internationale terrorisme uitgewerkt, die aan de grondslag moeten liggen van het verder politiek optreden. Naar aanleiding van 11 september heeft de VN zich ook duidelijk uitgesproken (zie verder).

6. Vanuit hun traditie van vredespartij blijven de Groenen ijveren voor een fundamentele heroriëntering van de internationale veiligheidspolitiek. Die moet blijven uitgaan van een niet-militaire conflictoplossing, en nadruk leggen op geweldpreventie. Dat houdt niet alleen de nood in aan versterkte acties om politieke oplossingen uit te werken voor de diverse conflictgebieden in de wereld. Het betekent ook dat werk zal moeten gemaakt worden van veiligheidsregelingen die ook de bedreigingen door niet-statelijke actoren preventief proberen aan te pakken. Speciale aandacht is verder nodig voor: de strijd tegen de ongebreidelde verspreiding van lichte wapens, de strijd tegen de proliferatie van biologische en chemische wapens, oprichting van een nationaal centrum voor conflictpreventie

Politieke maatregelen

7. Er is dringend nood aan versterkte initiatieven die de structurele oorzaken van onrecht en ongelijkheid in de wereld aanpakken. Speciale aandacht moet hierbij gaan naar onder meer: meer middelen voor internationale samenwerking, een sociaal-ecologische bijsturing van het wereldhandelssysteem, een menswaardige migratiepolitiek, een drastische terugdringing van de milieu-impact van de levenswijze van de mondiale rijke middenklasse.

8. Nieuwe politieke initiatieven zijn nodig om de internationale rechtsorde te versterken. De snelle oprichting van een permanent internationaal strafhof is daar een belangrijk element van. Hierbij horen ook betere afspraken en instrumenten om internationaal tussen te komen bij mensenrechtenschendingen. Een versterking van de Verenigde Naties (onder meer door een grondige bijsturing van de werking van de Veiligheidsraad) hoort hier ook bij.

9. De EU dient verdere stappen te zetten in de uitbouw van een gemeenschappelijk buitenlands beleid. Het is nu aan de EU om dringend nieuwe politieke initiatieven uit te werken voor het Midden-Oosten. Speciale aandacht moet gaan naar onder meer: het Israëlisch-Palestijns conflict (naleving door Israël van de VN-resoluties, erkenning van een Palestijnse staat), een hervorming van de sancties tegen Irak, politieke samenwerking tussen de betrokken landen gericht op bestrijding van het terrorisme, versterkte economische samenwerking tussen EU en Midden-Oosten op basis van respect voor mensenrechten, het droogleggen van de financiële stromen van het terrorisme. Wij vragen nieuwe initiatieven van het Belgisch voorzitterschap.

10. De politieke actie van de EU op het wereldtoneel moet er mee op gericht zijn het multilateralisme te versterken. Ten aanzien van individuele landen binnen en buiten de EU dient duidelijk gemaakt te worden dat een eenzijdig optreden (politiek en militair) geen uitweg biedt in een eengemaakte wereld.

Reactie op 11 september

11. Ten aanzien van de reactie op de gebeurtenissen van 11 september was onze basishouding de volgende. De schuldigen van deze misdaad moeten gestraft worden. Een aanpak daarvan dient binnen het VN-kader te gebeuren. Als er bij eventuele acties geweld wordt gebruikt, dan dient dat beperkt en gericht te gebeuren. Acties dienen strikt gericht te worden op het verminderen van de capaciteit van de terroristen om aanslagen te plegen. Een militaire actie mag geen wraak zijn. Alles moet gedaan worden om een militaire escalatie te vermijden. Tegelijk moet de politieke lijn (rol van VN en EU) versterkt worden.

12. Naar aanleiding van de gebeurtenissen op 11 september heeft de VN-Veiligheidsraad twee resoluties gestemd die oproepen tot een duidelijke strijd tegen het internationaal terrorisme. We steunen de vraag in die resoluties om de verantwoordelijken voor deze gruweldaden te berechten. De aanpak van het internationaal terrorisme is de verantwoordelijkheid van alle landen, en vraagt de inzet van een hele reeks instrumenten. Er is ook een duidelijke en zeer scherpe resolutie van de Veiligheidsraad tegen het Taliban-regime in Afghanistan. In die resolutie wordt Afghanistan opgeroepen Bin Laden uit te leveren.

13. De genoemde VN-resoluties verwijzen uitdrukkelijk naar het recht op zelfverdediging van de VS in deze zaak. Dat is ook nog zo bevestigd door de Secretaris-Generaal. Een actie om de terroristen op te pakken en voor het gerecht te brengen kan dus als legitiem beschouwd worden. De resoluties spreken zich niet in detail uit welk soort acties in dat verband geoorloofd zijn. Op dat vlak is meer detaillering wenselijk. Een directe omverwerping van het Taliban-regime in Afghanistan kan niet zomaar gelegitimeerd worden door een VN-resolutie.

14. De goedkeuring voor het inroepen van artikel 5 van het NAVO-verdrag was voor de Groenen niet vanzelfsprekend. Hiermee wilden we vooral onze solidariteit bevestigen met het Amerikaanse volk. Tegelijk was onze houding ingegeven door de optie om via een sterke rol van de Europese landen, vooral via de EU maar ook via de NAVO, de mogelijke acties van de VS mee te beïnvloeden. Mede op impuls van de Belgische regering zijn de Europese landen er trouwens tot nu toe behoorlijk in geslaagd een milderende invloed uit te oefenen op de houding van de VS. Artikel 5 betekent dus zeker geen blanco cheque voor de VS. Door Agalev en door de regering is ondertussen reeds verschillende keren bevestigd dat België autonoom kan beslissen of en zo ja hoe Belgische bijstand kan worden verleend bij militaire operaties. De mate waarin de VS-acties zich houden aan de criteria van beperkt, gericht en discriminerend tussen burgers en militairen zal mee bepalend zijn voor de Belgische solidariteit. Dat is ook met zoveel woorden door de Belgische minister van buitenlandse zaken gezegd, en wij steunen dat.

15. De huidige actie in Afghanistan is geen NAVO-actie. Ze wordt uitgevoerd door de VS, met directe steun van Groot-Brittannië. De NAVO is hierbij niet rechtstreeks betrokken. De Belgische regering is zo ook niet betrokken bij de gevechtsoperaties. De inzet van Belgische middelen in NAVO-verband is niet meer dan ondersteunend, en vindt volledig binnen het NAVO-verdragsgebied plaats, en dus niet in de omgeving van Afghanistan. Een wijziging daarvan kan niet zonder een nieuwe beslissing van de Belgische regering. Dat werd ook uitdrukkelijk zo door de Groenen binnen de regering ingebracht.

16. De huidige actie in Afghanistan leek de eerste dagen min of meer binnen de afgesproken criteria te verlopen, maar er kunnen stilaan meer en meer vragen gesteld worden. Voor Agalev is het duidelijk dat hoe langer de bombardementen duren, hoe kleiner de internationale steun wordt voor deze acties. De steun van de EU en van België werd uitdrukkelijk gekoppeld aan de volgende criteria: doelgericht, beperkt, enkel militaire doelen. Die criteria komen steeds meer in het gedrang. Ten eerste zijn er meer berichten over burgerslachtoffers, zoals de ‘verdwaalde bom' die zaterdag 13 oktober – volgens Amerikaanse bronnen – niet op de luchthaven van Kaboel, maar in een woonwijk terechtkwam. Ten tweede zijn berichten dat bij aanvallen op troepen van de Taliban clusterbommen zouden zijn gebruikt. Het is duidelijk dat men op deze manier niet verder kan gaan. De steun voor de internationale coalitie tegen het terrorisme komt steeds meer onder druk. Ook de Afghaanse bevolking zal steeds minder geloven dat deze actie enkel tegen terroristen is gericht. Daarom is het nodig dat er een einde komt aan deze bombardementen. Een snelle opschorting van de bombardementen lijkt ons minstens nodig. Op die manier kan er op een geloofwaardige en efficiënte manier werk gemaakt worden van humanitaire hulp voor de getroffen Afghaanse bevolking. Die vraag werd op 12 oktober ook gesteld door Mary Robinson, en ondersteund door minister Flahaut. Agalev herhaalt haar vraag dat de Belgische regering spoedig een evaluatie maakt van de militaire campagne tot nu toe, om te bekijken of die nog wel verloopt binnen de marges die in de regering bepaald waren. Tegelijk vragen we dringend nieuwe initiatieven om het diplomatieke proces in het Midden-Oosten weer op gang te trekken.

17. Eventuele acties moeten binnen de krijtlijnen van het Internationaal Humanitair Recht blijven. Het gebruik van massavernietigingswapens zoals nucleaire is volstrekt uitgesloten. Ook als de terroristen zelf eerst biologische of chemische wapens gebruiken. Ook de aanwending van blinde bombardementen, clusterbommen, munitie met verarmd uranium en antipersoonsmijnen kan niet. De acties moeten het aantal slachtoffers, ook onder de Taliban-krijgers, tot een minimum beperken. Volgens recente berichten zouden bij de acties mogelijk clusterbommen gebruikt worden. Dat veroordelen we.

18. Acties in andere landen dan Afghanistan zijn voor ons niet aanvaardbaar. Er is geen uitspraak van de VN die een dergelijke actie kan verantwoorden.

19. In verband met de acties in Afghanistan komt nu ook het Taliban-regime zelf in beeld. Wat ons betreft is het Taliban-regime verwerpelijk. Mensenrechtenschendingen – en dat geldt natuurlijk ook voor andere landen – kunnen niet afgeschermd worden achter de ‘nationale soevereiniteit'. Het is aan de internationale gemeenschap, binnen het VN-kader, om hiertegen op te treden. Op dit moment is er geen duidelijke uitspraak van de VN over wat wel en niet geoorloofd is. Als er sprake zou zijn van een eventuele machtswissel of –verandering in Afghanistan, dan dient de internationale gemeenschap mee te zoeken naar een duurzame oplossing voor een bestuur in Afghanistan dat alle bevolkingsgroepen representeert.

20. De Groenen zijn voorstander van een nieuwe resolutie van de VN-Veiligheidsraad die duidelijker aangeeft wat de grenzen zijn van de huidige acties.

21. Er is nood aan een snelle en gecoördineerde actie van de internationale gemeenschap om de dreigende humanitaire catastrofe in Afghanistan aan te pakken. Humanitaire hulp dient te worden gegeven door erkende hulporganisaties. Het droppen van voedselpakketten door de militairen is niet aangewezen. We verwachten een duidelijke inzet van de EU in dit verband.

22. De nasleep van de gebeurtenissen van 11 september mag er niet toe leiden dat – in het kader van de interne veiligheid – in ons land en door de EU onbezonnen maatregelen worden genomen die een onaanvaardbare inperking van de burgerrechten betekenen van al wie op ons grondgebied verblijft.

23. We roepen de diverse overheden van dit land op snel werk te maken van nieuwe initiatieven op het vlak van de interculturele dialoog, meer bepaald met de moslimgemeenschap. Op geen enkele manier mag de indruk gewekt worden dat de huidige gebeurtenissen zouden geïnterpreteerd worden als een ‘clash of cultures' of een gevecht tegen de islam. Ons land is een verdraagzame multiculturele samenleving, en dat moet vooral zo blijven.

Versie 15 oktober 2001
meer weten?
 Aanslagen in Amerika: Schuldigen straffen zonder in een geweldspiraal te vervallen (persmededeling 13-09-2001)
 Dubbelinterview met Peter Vanhoutte, Agalev Kamerlid en lid van de commissie defensie en Gio De Weerd, algemeen secretaris van Pax Christi, uit Bladgroen, september 2001
 Aanpak terreur: militaire escalatie vermijden en politieke lijn versterken (persmededeling 08.10.2001)
 Bombardementen op Afghanistan: Agalev wijst op risico van escalatie (persmededeling 12.10.2001)
 Groenen willen opschorting bombardementen (persmededeling 13.10.2001)
Jan Mertens, adjunct politiek secretaris
Reageer bij jan.mertens@agalev.be

arch/ive/ief (2000 - 2005)