De impact van 11 september op de Seattle-beweging

De 'Seattle-beweging' na 11 september
Peter Tom Jones, 'Genua-getuige'
(post-doctoraal onderzoeker, Universiteit van Aveiro, Portugal, pjones@mec.ua.pt)

Sinds de val van de muur en de daaropvolgende implosie van het Oostblok genoten de neoliberale pleitbezorgers met volle teugen van de finale overwinning van de 'marktgebaseerde democratie'. Aan de rechterzijde werden een resem totaliserende werken geschreven over de triomf van de vrijemarkteconomie en de VS. Hiermee verwijzen we niet alleen naar Fukuyama met zijn totalitair 'Einde van de Geschiedenis' maar eveneens naar auteurs zoals Huntington en Friedman. De linkerzijde daarentegen had de zoveelste uppercut moeten incasseren. Elk moment zou zij de handdoek in de ring werpen. De markt had de strijd gewonnen. Het Land van melk en honing was nu binnen handbereik. Ondertussen weten we wel beter. Het wereldwijd opgedrongen model van de neoliberale globalisering, vergezeld van haar verpletterende Heilige Drievuldigheid (liberaliseren, privatiseren en dereguleren) en haar sociaal en ecologisch niet-duurzaam consumptiepatroon, is uitgemond in wat Subcomandante Marcos de Vierde Wereldoorlog heeft genoemd. Deze meedogenloze economische oorlog heeft, hoe kan het ook anders, tot massaal verzet geleid. Dat dit protest zowel progressieve, internationale als regressieve, fundamentalistische en neofascistische vormen kan aannemen, is – na de rebellie van indigene bewegingen zoals de Zapatisten en de Braziliaanse landloze boeren en het internationaal protest in o.a. Seattle, Praag en Genua enerzijds, na de 'Oklahoma Bombing' vanwege nazi-adept Timothy McVeigh en de bloedige gebeurtenissen van '11 september' in de VS anderzijds – inmiddels duidelijk geworden.
Sinds 7 oktober wordt één van de armste landen ter wereld richting prehistorie gebombardeerd. De Afghaanse burgerbevolking, na eerst jarenlang gefolterd te zijn door de Taliban, wordt daarbij ook nu niet gespaard. Blair stelt nochtans categoriek: 'There is no alternative'. Bin Laden moet kost wat kost vernietigd worden. De VS en hun lakeien zijn ervan overtuigd dat het doel de middelen heiligt. In die logica bestrijden zij terroristen (d.i. zij die met een politiek oogmerk burgerdoelwitten aanvallen) met even verwerpelijke methodes (cfr. VN-rapport dat stelt dat mede als gevolg van de bombardementen 7 miljoen Afghanen met de hongerdood worden bedreigd). Vergeten we daarbij echter niet dat het doel van terrorisme – hetzij de freelance variant, hetzij de staatsversie – erin bestaat een sfeer van angst, woede, machteloosheid en wanhoop te creëren. Aangezien angst een slechte raadgever is, dreigen we in een vicieuze cirkel van geweld vergezeild te raken. De bombardementen zouden wel eens een 'Blowback' van een nooit geziene aard kunnen ontketenen.
In tegenstelling tot de wijdverbreide stelling dat '11 september' een aanval was op de 'Amerikaanse waarden', viseerden deze kamikazeacties eveneens de wereldwijde 'Seattle-beweging' (met deze term verwijzen we naar het heterogeen gezelschap dat strijdt voor een alternatieve, democratische globalisering van onderuit). Het heersende bestel zal immers handig trachten gebruik te maken van haar 'War on Terrorism' (na haar 'War on Drugs') om deze progressieve protestbeweging verder te discrediteren en te criminaliseren. Na enkele symbolische overwinningen is de Seattle-beweging schijnbaar opnieuw in het defensief gedrongen. Hoe paradoxaal het ook moge klinken, toch biedt de huidige wereldcrisis nieuwe kansen. Meer dan ooit is dit de uitgelezen mogelijkheid om de historische rol van de VS in het opleiden, bewapenen en steunen van terroristen zoals Bin Laden en Saddam Hoessein, te belichten. De grote uitdaging voor de Seattle-activisten bestaat er thans in om het verband tussen de Noord-Zuid kloof en de transformatie van deze aardbol in een ‘Angstige Nieuwe Wereld' bloot te leggen. De strijd voor meer gelijkheid en rechtvaardigheid – het hoofddoel van de Seattle-beweging – is de enige duurzame strategie tégen geweld en godsdienstfundamentalisme.
De beweging voor een alternatieve globalisering wordt sinds haar geboorte verweten enkel tégen te zijn maar nooit vóór iets. Nochtans is dit een manifeste verdraaiing en simplificatie van de werkelijkheid. Coryfeeën van deze beweging zoals Naomi Klein (auteur van het ophefmakende No Logo en momenteel in België aanwezig op uitnodiging van Premier Verhofstadt) of Subcomandante Marcos hebben steeds geweigerd om, in navolging van het neoliberale éénheidsmodel, daar één homogeen tegenmodel tegenover te plaatsen. Veeleer moet er, binnen een universeel kader, ruimte worden geschapen voor een verscheidenheid van alternatieven die lokaal geworteld zijn: een wereld die vele werelden omvat. Wat betreft dat universeel kader bestaat er reeds grote éénsgezindheid binnen de beweging. Principes zoals het recht op zelfbeschikking, universele mensenrechten, economische soevereiniteit, economische en participatieve democratie staan daarbij centraal. Wij wensen dat bedrijven aansprakelijk worden gesteld voor de ware sociale en ecologische kosten van wat zij produceren. Wij ijveren voor de vrijwaring van al datgene wat niet reduceerbaar is tot koopwaar: mensenwezens, natuur, culturele diversiteit, biodiversiteit, enz. De meerderheid van de wereldbevolking is trouwens rechtstreeks afhankelijk van de ecosystemen (grond, water, bossen) waarin zij wonen, werken of boeren. Voor hen zijn kwesties zoals ecologie en sociale rechtvaardigheid als een siamese tweeling verbonden. Daarnaast stellen wij dat loonarbeiders overal ter wereld (minstens) het recht hebben op een loon dat hen de garantie biedt om op een menswaardige en hoopvolle manier te kunnen leven. Diezelfde arbeiders moeten over de mogelijkheid beschikken om de omstandigheden waarin zij tewerkgesteld worden mede te kunnen bepalen. Wij stellen dat democratie betekent dat mensen recht hebben een kordate stem in de beslissingen die hun leven onmiddellijk aanbelangen. Dit staat in schril contrast met de huidige werkelijkheid waarin de kloof tussen de (supra)nationale instellingen (zoals multinationale ondernemingen, de Wereldhandelsorganisatie, het IMF, de Wereldbank, de G8, private pensioen- en hefboomfondsen) waarin de echte beslissingen genomen worden en de mensen die de gevolgen van die beslissingen lijdzaam moeten ondergaan, steeds toeneemt. De democratische globalisten stellen niet alleen de juiste vragen, maar hebben bovendien ook concrete antwoorden en realistische eisen die ondertussen genoegzaam bekend zijn: invoering van een Tobinheffing, afschaffing van de belastingsparadijzen en kwijtschelding van de externe derdewereldschuld, eerlijke prijzen voor de grondstoffen uit het Zuiden, sociale en ecologische normen, enz.
Dit alles neemt niet weg dat, na de aanvallen op de WTC-torens in de VS, de Seattle-beweging zich moet bezinnen over haar strategie. In Genua was het reeds duidelijk dat het symbolisch verstoren of stilleggen van topconferenties van de Machtigen der Aarde niet langer voldoende kan zijn. Aangezien globale en lokale problemen onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, moeten de democratische globalisten niet alleen globaal opereren maar zich tegelijkertijd engageren in diverse lokale bewegingen, die op het concrete microniveau (op het werk, in de vrije tijd, in het gezin, in de woonwijk, enz.) weerstand bieden tégen de neoliberale pletwals. Eerder dan het klassieke leninistische objectief van 'de macht te grijpen', moeten we in het hier en nu, zowel op het globale, het nationale als het lokale niveau, op een creatieve wijze embryo's van tegenmacht opbouwen, in en tegen het neoliberalisme. Concrete voorbeeelden zijn er reeds genoeg, zowel op het macro- en globale niveau (bv. tegenmedia zoals Indymedia en Le Monde Diplomatique, eerlijke handel i.p.v. vrijhandel, de participatieve democratie, het Wereld Sociaal Forum i.p.v. het Wereld Economisch Forum) als op het micro- en lokale niveau (bv. coöperatieven, gemeenschapshuizen, plaatselijke actiegroepen zoals de ‘Reclaim the streets' beweging, zelfhulpgroepen en basiseducatie).
De taak van de democratische globalisten bestaat er in om te ijveren voor een andere wereld, een wereld die zowel het economisch fundamentalisme van 'McWorld' als de autocratische, vrouwonvriendelijke 'Jihad' verwerpt. Het komt erop neer doorheen onze activiteiten de harten van de mensen te winnen. Het doel heiligt daarbij nooit onze middelen of actiemethodes. Veeleer moeten onze methodes in overeenstemming zijn met het doel.

arch/ive/ief (2000 - 2005)