arch/ive/ief (2000 - 2005)

Antiglobalisatie-speech, 19/10/2001
Jan Blommaert

Enkele weken geleden verscheen er een groot onderzoek waarin men tot de
bevinding kwam dat deze beweging 'antipolitiek' was. In dezelfde periode
schreef onze eerste minister een open brief aan deze beweging, waarin hij
ons op vier of vijf plaatsen associeerde met extreem-rechts. We zitten in
ons politieke wereldje in dat hoekje, waarvan men zegt dat men er de juiste
vragen stelt maar verkeerde antwoorden geeft. Ik voel me in dat hoekje niet
zo lekker, en zal dus proberen wat antwoorden te geven.

Laat me beginnen bij die bevinding dat wij antipolitiek zouden zijn. Wie dit
beweert heeft blijkbaar afgeleerd na te denken over politiek. Deze beweging
is door en door politiek. Maar ze weigert politiek te herleiden tot de
zovele kleinigheden waar het woord nu voor staat: nieuwe namen voor
partijen, dodehoekspiegels, geen stropdassen meer bij de CD&V. Voor ons gaat
politiek over grote vragen, grote dingen. Voor ons gaat politiek over het
systeem. Wie een antisysteembeweging een antipolitieke beweging noemt snapt
blijkbaar niet wat politiek is, en evenmin hoe ons systeem ineenzit. Het is
dan ook niet zo dat we goeie vragen stellen en foute antwoorden. Er zijn er
die onze vragen gewoon niet snappen en daardoor dan ook onze antwoorden niet
begrijpen.

Nu, waarover gaat het? Wat is dat systeem dat wij in vraag stellen? We
moeten geloof ik eerst en vooral de twee grote onderdelen van dat systeem
onderscheiden: enerzijds democratie, en anderzijds de vrije markteconomie.
Die twee vallen niet samen, ze zijn geen synoniemen van elkaar. Dit lijkt
vanzelfsprekend, maar het is het niet, want de dominante ideologie van
vandaag is er een waarin democratie en vrije markt in een adem worden
genoemd, alsof het ene meteen het andere produceert.

Fout. Er is geen enkele noodzakelijke relatie tussen beide. De relatie
tussen democratie en de vrije markt is ingewikkeld en zit vol problemen.

Niemand van ons zou willen leven in het soort van vrije markt die Europa
exporteert naar de derde wereld en het voormalige oostblok. Waarom niet?
Omdat wij niet in een vrije markt leven, en dat is maar goed ook. Heel de
twintigste eeuw door hebben sociale bewegingen zoals deze allerhande
voordelen ontfutseld aan de vrije markt. Die voordelen gaan van de 8-uren
dag, over het betaald verlof en de ziekteverzekering, de
werkloosheidsvergoeding en het gesubsidieerde onderwijs, tot en met het
algemeen stemrecht en de democratie zelf: het principe dat er over arbeid en
over de waarde van mensen dialoog en overleg moet zijn.

De vrije markt economie heeft bij ons dus geen democratie geproduceerd. We
zijn een democratie ondanks de vrije markt. Het feit dat we een democratie
zijn is een overwinning op de vrije markt. Kom ons dus niet wijsmaken dat de
vrije markt automatisch een democratie is of produceert. Dit is nonsens.
Democratie staat los van de vrije markt, het staat erbuiten, en dat moet ook
zo. De vrije markt mag de democratie nooit opslokken.

Dat brengt ons bij Europa. Het huidige Europa is een business-class Europa,
dat globalisering in de eerste plaats ziet als een globalisering van elites.
In Europa en dus ook in eigen land zien we een toenemende neiging om welzijn
en welvaart uitsluitend in economische zin te interpreteren. En
vanzelfsprekend zien we dan ook hoe men steeds vaker de vrije markt en de
democratie als een siamese tweeling gaat zien.

Dat is ons Europa niet. Want dit business-class Europa exporteert een
zogeheten democratie en vrije markteconomie naar de rest van de wereld, en
voor miljoenen mensen is dat systeem geen bron van vrijheid, welvaart, of
geluk. Het systeem waar wij zo fier op zijn is een systeem dat verdrukt,
verarmt en verplettert. En hoe meer we ervan exporteren, hoe meer we geloven
dat dit nodig is, hoe meer mizerie we veroorzaken bij anderen.

Na de aanslagen van 11 september zagen we alle Europese leiders naar de
micros hollen om uit te roepen dat dit een aanslag was op de democratie, de
vrijheid en de open samenleving. Verhofstadt en zijn vrienden moeten echter
beseffen dat wij de enigen zijn op wereldschaal die dat sprookje geloven.
Voor zeer grote delen van de wereld zijn wij alles behalve een democratie,
een bron van vrijheid en bevrijding, een open en ruimdenkende samenleving.
Voor een groot deel van de wereld zijn wij schoften. En als je moeite doet
om te luisteren naar de redenen die men daarvoor aangeeft moet je vaak
erkennen dat ze gelijk hebben.

Neem ons asielbeleid als voorbeeld. Hoe kunnen wij onszelf nog een
democratie, een vrije en rechtvaardige samenleving noemen als we voortdurend
allerlei heilige beginselen van die democratie en die rechtsorde overtreden,
en dit enkel en alleen omdat we bepaalde groepen mensen beschouwen als afval
dat niet in ons paradijsje hoort? Gelooft men nu echt dat mensen die we
hardhandig hebben opgepakt, maanden hebben opgesloten zonder enige
veroordeling, alle rechtszekerheid hebben ontzegd, en in ontberingen hebben
laten leven - gelooft men nu echt dat die mensen ons bezien als democraten
en bevrijders? Nee, zij ervaren ons land als een gevangenis vol
onmenselijkheid, en die ervaringen doorprikken onze praatjes over democratie
en vrijheid. Zij snappen immers maar al te goed dat men enkel welkom is in
dit Europa, in deze vrije en open samenlevingen, als men rijk is. Bevrijding
moet de arme hier niet zoeken.

Dames en heren, wij zijn hier bijeen omdat we vinden dat kritiek bij onszelf
begint. Vooraleer we de rechters van de wereld willen zijn moeten we eerst
zelf zuiver op de graat zijn. En dit, dames en heren, is een grote kwestie
die de dagjespolitiek ver overstijgt, en die daardoor enkel op onhandige en
ondoordachte reacties van de elite kan rekenen.

We zijn naief, zeggen ze. Ja, want we zijn idealistisch en geengageerd, en
we nemen onze verantwoordelijkheid als burger, in de beste tradities van de
democratie, en dus zonder dat we daar noodzakelijk voordelen uit halen.

We zijn antipolitiek, zeggen ze. Ja, in de zin dat we geen politiek willen
die zichzelf beroept op democratie en vrijheid, maar zowel hier als elders
optreedt als de grote verdrukker van mensen.

We zijn dwaas, zeggen ze. Ja, want we zijn consequent. Als onze leiders
zeggen dat ze enkel het beste voorhebben met de wereld, dan zeggen wij: doe
het dan. Een beleid van goede voornemens is niet genoeg. Globaliseer
ernstig, en dat wil zeggen: globaliseer de voordelen die wij, en wij alleen,
in deze wereld hebben. Globaliseer gelijkheid en welvaart, niet
onderdrukking en uitbuiting.

En voor alle duidelijkheid: wie denkt en verkondigt dat dit soort
globalisatie mogelijk is zonder herverdeling, die is dwaas, naief en
antipolitiek.

een goede analyse.
je zou er versteld van staan hoeveel mensen met je lachen als je zulke dingen denkt en zegt.
onlangs dit:
de idee van die nederlandse filosoof die recent zoveel opduikt in de standaard en verkondigt dat antiglobalisten en extreem rechtsen 2 producten zijn van hetzelfde fenomeen: nostalgie, het niet overweg kunnen met een complexer wordende samenleving.
en natuuuuuurlijk waren wij vroeger ook even arm als in afrika, en wij hebben zelf voor onze welvaart gezorgd.
vergeet het, we zijn goud, koper,... in afrika gaan halen, en kan afrika nu 1 korreltje van die zo gegeerde grondstoffen bij ons komen halen????
en zaten wij in die tijd onder het juk van het IMF,...?
het IMF werkt met cijfers, fantastisch, maar met die mooie statistiekjes van BNP per hoofd van de bevolking moet ik altijd eens groen lachen. alsof cijfers de waarheid zeggen, daarmee kan je nog veel misleidender subjectief zijn als met woorden.
ik weet het, 't is onsamenhangend en een stuntelig, maar de beweging voor andere globalisering afschilderen als een bende verwende nostalgici die nu ze geld en eten hebben eens op straat gaan komen voor een mooiere wereld omdat ze anders toch niets te doen hebben is very easy.

Knappe speech.
Onze 'democratie en vrije markt' betekenen voor de rest van de wereld inderdaad absoluut geen vrijheid en absoluut geen open samenleving. Vorige week kregen we daar nog een staaltje van. Plots mag Pakistan terug wat tekstiel uitvoeren, plots krijgen ze terug leningen van de Wereldbank, louter en alleen omdat de regering zich terug schikt naar de dictaten en wensen van Washinton. Waarom mocht Pakistan voordien geen tekstiel uitvoeren? Wie verhinderde dat? Waarom? Waar was die fameuze vrije markt ineens naartoe? En hoeveel landen worden op dezelfde manier bij de keel gehouden door onze 'democratische' regeringen? Laat ons maar liever zwijgen over vrije markt , en een dictatuur een dictatuur noemen.

Zeveraar

All of you guys are so incredibly stupid.

Like protest is going to help...

You better get yourself a job in some multinational corporation so that you can benefit from our wealth.

Sincerely yours,

Xarn, Duke of the XE
(for those who wouldn't know: XE stands for Xeelee Empire)

Hoewel ik na de 2 fikse Gentse betogingen (middag en avond) bij de slotmeeting op het Wilsonplein, goed moe, op de stoep zat, ben ik bij deze toespraak terug recht gesprongen. Je kon niet anders. Je kreeg er meteen een weldoende stomp van in je maag. Dit was nu eens niet de voorspelbare, slecht voorbereide praat waarmee betogingen al te vaak routineus worden afgesloten.
Er zijn aan de RUG opnieuw academici die hun sociale en politieke verantwoordelijkheid opnemen!
Persoonlijk had ik maar een bedenking bij deze toespraak: ze lijkt het bestaan van 'democratie' bij ons als een vaststaand gegeven te aanvaarden. Er zijn bepaalde (en sterk bedreigde) democratische vrijheden, maar 'democratie'? Ik kan hier zo een hoop citaten geven van Tobback, Willockx, Johan Van Hecke enz. waarin zij, in een moment van eerlijkheid, stellen dat ze, zelfs als ze minister waren, niets te zeggen hadden over de grote economische en politieke kwesties maar gewoon dienden uit te voeren wat al eerder beslist was in de hoofdkwartieren van de echte economische machthebbers (de multinationals, banken en holdings. Echte democratie is volgens mij maar mogelijk op de grondslag van een socialistische (en vervolgens communistische) economie waarbij die grote bedrijven en banken gemeenschapsbezit zijn. Alleen dan is er een planeconomie mogelijk die niet geleid wordt door de ijzeren kapitalistische wet van de winstmaximalisatie maar door de sociale en ecologische behoeften van de mens en zijn planeet.
Nu, dat de toespraak van Jan Blommaert ook het debat stimuleert over wat echte democratie is, maakt ze dubbel boeiend.

Vriendelijke groeten,
Kris Merckx, Hoboken
kris.merckx@skynet.be