arch/ive/ief (2000 - 2005)

En wat na de ‘war' ?

New York, dinsdag 11 september, 9:00 uur - Enkele vliegtuigen 'veranderen'de wereld.
Het stof van de explosies is nog niet gaan liggen maar we kennen de daders al: Osama Bin Laden en zijn beschermers de Taliban.
Amerika trekt ten oorlog. De terroristen en diegenen die hen op één of andere manier steun verlenen moeten alle uitgeroeid worden.

Maar eerst moet de oorlog voorbereid, de coalities gesmeed worden.

De steun krijgen van de 'vrije wereld' is niet het grootste probleem noch de 'kritische' steun van Rusland of China verwerven. Rusland en China werken sinds 1996 samen in wat genoemd wordt de Shanghai Co-operation Organisation
(SCO). Hiertoe behoren ook nog Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan en sinds juni 2001 ook Uzbekistan. Naast hun verzet tegen het Amerikaanse "National Missile Defence" (NMD) programma, beter bekend als het anti-rakettenschild,
hebben alle leden nog iets anders gemeen: een groeiend onbehagen met het Moslim fundamentalisme dat vanuit Afghanistan de eigen ontevreden bevolking 'vergiftigd'. Of zoals President Nursultan Nazarbayev van Kazakhstan opmerkte tijdens de laatste bijeenkomst: "De wieg van terrorisme, separatisme en extremisme is de instabiliteit in Afghanistan." Als de Amerikanen dat varkentje nu even willen wassen speelt dat alleszins in hun kaart.

Het probleem ligt eerder bij de landen die de Taliban steunen, o.a.Pakistan, Saoudi-Arabië en de Verenigde Amerikaanse Emiraten.

Gisteren vernamen we dat Pakistan bakzeil haalt en haar steun toezegt aan de coalitie ter bestrijding van het terrorisme. De Verenigde Staten mogen o.a.hun luchtruim gebruiken. Wat is de pasmunt die Pakistan daarvoor gekregen
heeft ? Eén of alle van de volgende opties zijn mogelijk.
Pakistan had redenen om zich ongerust te maken over de snelle toezegging van alle nodige hulp door India. Dat zou moeilijkheden kunnen betekenen in de toekomst voor haar conflict met datzelfde India over Kashmir, mogelijk krijgt Pakistan 'garanties' voor Amerikaanse neutraliteit in deze zaak.
Een andere optie is dat eens in het zadel, de nieuwe Afghaanse regering de verlenging van het Durant Line Verdrag zal tekenen. Dat verdrag van 1893 tussen de Britten en de toenmalige Afghaanse koning, Amir Abdur Rahman Khan legt de grens vast tussen Pakistan en Afghanistan. In
augustus nog hebben de Afghanen de verlenging van het Verdrag voor onbepaalde tijd uitgesteld. De Pakistanen waren hierover zeer ontstemd.
Het Amerikaanse embargo waaronder het land leeft sinds de staatsgreep enkele maanden terug van Generaal Musharraf opgeheven worden.

In Saoedi-Arabië zijn Amerikaanse basissen en troepen gelegerd. Van hieruit worden op regelmatige tijdstippen spionage- en bombardementsvluchten ondernomen op Irak. Anderzijds is de Taliban regering ook erkend door de Saoedis. Inter-islamitische tegenstellingen zijn hier aan de orde, de Taliban zijn net als zij Soennieten en vijanden van de Iranezen die dan weer Shiiten zijn. De Saoedis hebben hun steun toegezegd maar hebben geweigerd te zeggen of ze bij een Amerikaanse aanval op Afghanistan zouden samenwerken.
De Saoedis moeten immers ook rekening houden met het feit dat net in hun land de twee heiligste plaasten van de islam liggen, een 'low profile' aanhouden is hier een noodzaak want de gehele islamitische wereld zou zich tegen hun kunnen keren.

De Verenigde Arabische Emiraten tenslotte, zijn het derde en laatste land dat diplomatieke betrekkingen aanhoudt met de Taliban. De diplomatieke betrekkingen hebben slechts plaast gehad op het niveau van zaakgelastigde en
niet door een uitwisseling van ambassadeurs. Volgens hun eigen zeggen herbekijken ze nu hun relaties met de Taliban.

Irak, Syrië, Libië, Algerije en Soedan hebben redenen om zich zorgen te maken want zij staan hoog op de lijst van de Amerikaanse 'terroristische'landen. De andere Arabische landen en de Palestijnen hebben op min-of-meer luide toon hun afschuw voor het gebeuren van 11 september en hun steun aan de Amerikanen toegezegd.

De enige die nog in het gareel moet gehouden worden is Israël. Israël lijkt van de verminderde media-aandacht op het Midden-Oosten gebruik te maken om haar greep op Palestijns gebied te vergroten. Sharon speelt het hard: Arafat noemt hij 'onze eigen Osama Bin Ladem' en hij verbiedt de ontmoeting tussen Peres en Arafat. Dit zeer tot ongenoegen van andere Arabische landen en de Amerikanen. Want voor de eerste keer dat Iran de zijde van de Amerikanen kiest en er op televisie eens een ander gezicht van de vijand wordt getoond, kunnen de Verenigste Staten zich niet veroorloven de steun van Iran en andere landen
in het Midden-Oosten in de weegschaal te leggen door de acties van Israël.

Immers, na de oorlog moet het verder in Afghanistan, het Midden-Oosten en de rest van de wereld.

Maar hoe moet het dan verder in Afghanistan ?

Afghanistan is een onherbergzaam land. Mochten de Taliban verslagen worden is het vooral zaak alles bij elkaar te houden. Iran zou wel eens controle over het Herat gebied, Tadjikistan over de Tadjiekse regio's en Uzbekistan over Mazar-e-Sharif kunnen overnemen. De Pushtun meerderheid zou dan verweesd achterblijven en een oplaaiing van nieuwe conflicten is daarom niet uitgesloten. Ahmad Shah Masoud, de leider van het binnenlandse verzet tegen de Taliban is gestorven aan de verwondingen die hij opliep bij een
bomexplosie uitgevoerd door een zelfmoordcommando eerder deze week. Hij was minister van defensie in Burhanuddin Rabbani's regering, die door de UNO nog steeds als de legitieme regering van Afghanistan erkend wordt. Beiden zijn
echter etnische Tajiks wat niet aanvaardbaar in een land waar de Pushtun de meerderheid uitmaken.
Zahir Shah, de voormalige koning (1933-1973) is daarom het konijn dat uit de hoed moet getoverd worden. Hij is nodig omdat Afghanistan niet een nieuwe bron van conflicten in de regio mag worden. Of dat met hem zal lukken is nog de vraag, ook hij is geen Pushtun en wordt zelfs verweten een Pers te zijn.
Maar hij zou Kaboel kunnen binnentrekken als de grote verzoener die Afghanistan terug wil doen opstaan uit het puin na 22 jaar miserie, eerst in de oorlog tegen de Sovjet-Unie en daarna dank zij de terreur van de Taliban. Zoals een Europees diplomaat het stelde: "De hoop is dat hij
dan onder bescherming van de Verenigde Staten kan itgroeien tot de redder des vaderlands. Steun op langere termijn zoals een Marshall-plan, aan het land zal de Verenigde Staten als een echte vriend van Afghanistan doen overkomen en niet als een roekeloze en arrogante vijand. De hele
Moslimwereld zal dan misschien ook een positieve beeld krijgen van de enig overblijvende grootmacht."

Daarvoor zal echter meer nodig zijn. Indien de bevriende Arabische landen zich rustig houden tijdens de anti-terrorisme campagne zullen ze zich bedrogen voelen als de Verenigde Staten daarna niet meer druk uitoefenen op
Israël om terug aan tafel te zitten. Deze teleurstelling zou dan wel eens een vernieuwde bron voor verder terrorisme kunnen zijn. Het zal over eieren lopen zijn om dat aan de eigen Amerikaanse achterban en de Israëlische bevolking te verkopen, maar een weg terug zal er niet zijn.

Ondertussen kunnen we dan weer terugkeren to business as usual.

Het Californische Unocal zal terug kunnen instappen in het 2 miljard dollar dure project dat een 1271 km lange pijplijn vanuit het Dauletabad gasveld in Turkmenistan doorheen Afghanistan met Multan in Pakistan moet verbinden.
Akkoorden daarover waren reeds getekend met de Taliban maar onder druk uit internationale en feministische hoek (en de toen lage olieprijzen) is het project bevroren tot er een 'democratisch regime' aan de macht kwam. Unocal
bezit 36.5% van Centgaz, een in Turkmenistan gebaseerd consortium waar ook het Saoedische Delta Gas Pipeline (15%), de Turkmeense regering (7%), het Russische Gazprom en andere Zuid-Koreaanse, Japanse en Pakistaanse firma's
deel van uitmaken.
Ook Telephone Systems International uit New Jersey kan dan met een gerust gemoed verder bouwen aan het mobiele telefoonnetwerk waarvoor het een contract van 240 miljoen dollar getekend heeft met de Taliban.
Zonder de steun van de Taliban aan de Oigoeren in westers Xianjian gebied kan PetroChina, met steun van BP Amoco, Royal/Dutch Shell Group, Exxon Mobil Corp, TotalFinalElf Oil Company en een Russisch consortium van Gazprom en
Stroitransgaz, zoals gepland eind september starten met de bouw van de 5.5 miljard dollar dure Oost-West pijplijn die gas vanuit Xianjian naar Shanghai moet pompen.
De Russen, Kazakhen, Kyrgyzen, Tajiken en Uzbeken kunnen dan met hulp van westerse oliemaatschappijen ook eindelijk eens starten met de bouw van de verschillende geplande pijplijnen naar de Kaspische Zee en het Siberische
hinterland.

En wat er met die reserve van 95 miljoen vaten olie en gas in de Afghaanse ondergrond moet gebeuren zien we dan wel. De plannen liggen wel al klaar maar zijn nog niet gepubliceerd.

© Francis Jorissen, 15 September 2001