arch/ive/ief (2000 - 2005)

De oudere De Morgen-lezers zullen ze zich nog herinneren: de cartoons waarin de bochten van de SP werden gehekeld inzake de 'rakettenkwestie' (de opstelling van Amerikaanse atoomwa pens in Europa). Een begaafd cartoonist kan dezer dagen aan een serie vergelijkbare cartoons beginnen over de bochten van De Morgen inzake de 'antiglobaliseringsbeweging'. Eerst stelde de krant zich heel open op voor de beweging, maar nu die in België zelf actief wordt, is het geen sympathieke 'ver van ons bed show ' meer. Ze dreigt waarempel - zoals Yves Desmet onlangs stelde - de belangrijkste oppositiefactor voor de regering Verhofstadt te worden. Dus kan De Morgen niet langer geamuseerd blijven toekijken. In een paginabreed uitgesmeerd artikel (geïllustreerd met een sympathieke cartoon van de 'smoel' van Guy Verhofstadt) zegt Yves Desmet in De Morgen van 11 september de antiglobalisten (zoals de 'universalisten' door de commerciële pers nog altijd genoemd worden), feitelijk de wacht aan.

Titel van het artikel: 'Voor hart en ziel'. (Met dank voor de inspiratie aan de boerenkrijgers - 'voor altaar en haard'.) Desmet begint met de antiglobaliseringsbeweging te omschrijven als een containerbegrip. Vervolgens wijdt hij enkele alinea's aan het 'extreem-linkse milieu' (met name de trotskisten). Dat Desmet absoluut geen sympathie heeft voor het 'ultramarxistische gedach tegoed', hij steekt het niet onder stoelen of banken. Alhoewel Desmets sympathieën er eigenlijk niet toe doen. Als journalist zou hij eigenlijk moeten zoeken naar het waarom van het herleven van het marxistisch gedachtegoed, het waarom van de herwonnen aantrekkingskracht ervan. Doet Yves dus niet. Integendeel, hij wijst er fijntjes op dat ook extreem-rechts komt mee anti- globaliseren. "Les extrèmes se touchent", weet je wel.

Tegen de "bulk" van de beweging kan Yves zich natuurlijk niet afzetten: hij zou zijn eigen lezers voor het hoofd stoten. Dus neemt hij hen in bescherming, dus zoekt hij naar een verkla ring waarom zoveel mensen, links en rechts, zich zo slecht in hun vel voelen. Na even denken komt hij uit bij "het economisch wereldrijk van de vrije markt".

Maar hij voegt er meteen aan toe dat "in hun terechte verzet daartegen, de antiglobalisten wel een paar denkfouten maken: zo wordt de vrije markt als des duivels gezien, de initiator van al het kwaad en al de problemen (...)". Desmet ziet dat anders: "Diezelfde markt is tot hiertoe het beste mechanisme voor de verdeling van goederen en diensten dat ooit gewerkt heeft. Alle pogingen" om het anders te proberen hebben volgens Desmet geleid "tot rampen, zoniet tot dictaturen". Verder verwijt hij de beweging ook nog een "zekere conservatieve nostalgie", een "eerder romantisch-nostalgisch antivrijemarktdiscours". Kortom: de antiglobalisten snappen er eigenlijk niets van en zouden beter eens luisteren naar de oplossing die Yves Desmet voor de grote wereldproblemen gevonden heeft. Want die oplossing, hij heeft ze.

Om te beginnen vind hij dat "in de kille wereld' "het hart alleen een kans zal krijgen door meer globalisering, niet door minder". Vervolgens betoogt hij dat er "een wereldwijde tegenmacht" moet gecreëerd worden door "mondiale vakbonden, consumentenorganisaties, ngo's". "Die zouden moeten betrokken worden bij de internationale afspraken", afspraken over o.a. "een minimum aan ethische en sociale normen". Een minimum ... En dat minimum ziet Desmet vervolgens het best gerealiseerd worden door "meer vrije markt" ... Dat die vrije markt een enorme ideologische constructie en pure fictie is, je leest het niet in zijn tekst.

Tot slot heeft onze veelzijdige Yves ook aandacht voor cultuur, voor de culturele eenheids worst. Sterk zet hij zich af tegen hen "die pleiten voor het invoeren van het Engels als wereld taal ten koste van de anderen, zij zouden dan ook in een isoleercel even moeten gaan nadenk en." Wacht, zijn we nu De Morgen aan het lezen of het Vlaams Blok ? Een isoleercel. Vandaag voor hen die te drastisch voor het Engels ijveren, morgen voor hen die er te sterk tegen zijn ... Yves weet van aanpakken en mag ongetwijfeld van hogerhand op steun rekenen voor het sympathiek maken van de isoleercel.

In zijn slotalinea vat Desmet zijn boodschap als volgt samen: "Net in die dubbele beweging - meer globalisering om ons hart te beschermen, meer bescherming van de culturele identiteit om onze ziel te beschermen - ligt een antwoord op de terechte vragen die de antiglobaliseringsbe weging stelt. Benieuwd of het Belgische voorzitterschap tot dat debat een eerste aanzet geeft."

Yves wil Guy alvast helpen. Zijn tekst verschijnt overigens de dag voor de brief van Verhof stadt aan de antiglobalisten. Maar in heel zijn wollig stuk over hart en ziel ziet de ons bescher mende Desmet wel een paar dingen over het hoofd:

- dat de 'vrije markt' niet alleen zomaar een goed distributiesysteem is, maar wel degelijk aan de bron ligt van de steeds toenemende ongelijkheid in de wereld;
- dat de huidige kapitalistische economie steeds weer tot financiële en andere crisissen leidt en het milieu (en daamee ons aller gezondheid) bijzonder zwaar belast;
- dat de oplossing voor de problemen niet in 'meer wol' à la Desmet, maar in meer democratie zit. Laat de hele bevolking nu eens eindelijk beslissen over de economische doelstellingen en niet een kleine financiële en economische toplaag ...

Enzoverder, enzovoort ...

J.P. Everaerts

Naast het merkwaardige één-tweetje Desmet-Verhofstadt is er ook het 'duivelspact' (cf. VRT-journaal, gisterenavond) tussen Verhofstadt en de ACW-top over selectieve lastenverlagingen...

Tenslotte nog dit: indien de vrije markt toch zo zaligmakend is, waarom is er dan überhaupt een tegenmacht nodig?

sans rancune,

De auteur maakt er zich in bovenstaande tekst nogal makkelijk van af. Op geen enkele plaats wordt een antwoord gegeven op de al dan niet terechte uitspraken van Yves Desmet. Een aantal uitspraken worden ge-ironiseerd, tussen aanhalingstekens geplaatst, De Morgen wordt verdacht gemaakt als 'commerciële pers'. Maar ik lees nergens een antwoord.

Na alles wat we van Yves De Smet de laatste jaren al te zien hebben gekregen? Een pleidooi voor een globalisering met 'een hart, een ziel' ... voorwaar, geniaal! Dat we er zelf niet opgekomen zijn!

"alleen door het creëren van een wereldwijde tegenmacht op politiek, sociaal en ecologisch vlak zal het mogelijk worden de sociale en groene correcties die we in West-europa op het wilde kapitalisme hebben kunnen zetten, ook wereldwijd door te voeren"

Ziedaar het meest waardevolle van de bijdrage van De Smet. Het wordt dan ook een beetje huichelachtig gebruikt als 'streamer' (stuk uitvergrote tekst) in het bijbehorende artikel. Als je er zo doorbladert, denk je "ah, die Yves haalt de goeie oude normen en waarden van de sociale beweging nog es boven, tenminste nog één journalist die durft te zeggen waar het op staat"

Maar als je het artikel ook echt léést, vind je dit:

- de vrije markt is tot hier toe het beste mechanisme van verdeling van goederen en dienste dat er ooit is geweest (waar natuurlijk, maar je kan het net zo goed omdraaien en zeggen dat er nog nooit een mechanisme geweest is dat zoveel ellende heeft veroorzaakt, en dat zo log, onflexibel en structureel verziekt is dat het er zelfs niet in slaagt in een redelijke termijn nieuwe bronnen van welvaart te creëren, nieuwe afzetmarkten, nieuwe welvaartsgebieden... alle cijfers bewijzen het: zelfs in West europa, zelfs hier in Vlaanderen,'daalt de armoede niet, maar stijgt ze' (kop van de morgen van enkele weken geleden)
- meer globalisering niet minder (De Smet laat zich nog altijd misleiden door de term 'antiglobalisten')
- een pleidooi voor bindende wereldwijde afspraken over een 'minimum aan sociale regels en ethische normen (zonder erbij te zeggen wat dat is, 'een minimum', welke de instanties het zijn die in een neoliberale context machtig genoeg zijn omdeze te kunnen afsluiten, of op welke wijze hun samenstelling zou kunnen veranderen om tot een echte democratische vertegenwoordiging van het grootste deel van de wereldbevolking -zij die voor het ogenblik creveren van de honger- te komen, of hoe het komt dat die wereldwijde afspraken vandaag niet kunnen of mogen gemaakt worden)
- meer vrije markt 'om een omgeving te creëren in de Derde Wereldlanden die perspectief biedt op zelfontplooïng' (geen commentaar)
- en ten slotte het pleidooi ter bescherming van ons aller identiteit, onze taal, onze culturen, allemaal zaken die onder het huidige offensief van het liberalsime als de bliksem naar de vaantjes gaan.

Het geheel is een afgemeten balanceren tussen 'links' en rechts, tussen het complimenteren, 'aanwijzingen' geven aan de liberale prominenten en het appeleren op de sociale strijdvaardigheid van het middenveld en de linkerzijde, overgoten met een sausje 'hart en ziel' waarmee je veilig tussen de lijntjes blijft. Het is, met andere woorden, het ideale paarsgroene pleidooi:een beetje van alles en uiteindelijk niets.

Markant is wel dat De Smet bij hoog en laag beweert dat de marxistische ideologie dood is, maar ter staving van zijn betoog over de globalisatie komt aandraven met het voorbeeld van de arbeider aan de Opel- fabrieksband die verbaasd in het rond kijkt bij al deze ondemocratrische evoluties, de marxistische dooddoener bij uitstek.

Wat is het nu? Het antwoord is: hij weet het ook niet meer. Er kan van hem niet verwacht worden dat hij met een alternatief voor de neoliberale globalisering op de proppen komt. Desmet is geen ideoloog, geen regeerder, geen vakbondsman of basismilitant, geen vertegenwoordiger van deze of gene maatschappelijke stroming, hij is een journalist. Dat heeft zeker zijn waarde, maar laten we er niet meer belang aan hechten dan nodig. Het tijdperk van 'opiniemakers' is voorbij, via alternatieven als Indymedia is iederéén een opiniemaker.

Arne