arch/ive/ief (2000 - 2005)

Wie gaat er mee naar de duivelskunstenaar in Rotterdam?
by Lieven SOETE Friday August 10, 2001 at 09:52 PM

Groepsbezoek aan de Bosch-tentoonstelling in het Museum Boijmans-Van Beuningen in Rotterdam op zondag 16 september 2001 ¥ Georganiseerd door het Internationaal Centrum te Brussel ¥ Vertrek te Brussel om 7u30 aan het Internationaal Centrum, M.Lemonierlaan 171, 1000 Brussel ¥ Vertrek te Antwerpen om 8u30 aan Berchem Station ¥ Prijs: 900 BEF > Inclusief bus + inkom tentoonstelling (15 gulden)



Groepsbezoek aan de Bosch-tentoonstelling
in het Museum Boijmans-Van Beuningen in Rotterdam
op zondag 16 september 2001
Georganiseerd door het Internationaal Centrum te Brussel
¥ Vertrek te Brussel om 7u30 aan het Internationaal Centrum, M.Lemonierlaan 171, 1000 Brussel
¥ Vertrek te Antwerpen om 8u30 aan Berchem Station
Lieven SOETE geeft tijdens de busreis een inleiding op het leven en de tijd van Jeroen Bosch.

Namiddagprogramma
Na het bezoek aan de tentoonstelling staat er een rondleiding door Rotterdam op het programma met een Nederlandse gids. Hij zal ons wegwijs maken in de sociale en maritieme geschiedenis van Rotterdam.

Terugkeer te Antwerpen voorzien om ongeveer 19 uur. Te Brussel om ongeveer 20 uur.

Prijs: 900 BEF > Inclusief bus + inkom tentoonstelling (15 gulden)
Storten op rkn. 001?1592519?49 van het Internationaal Centrum te Brussel met vermelding ÔJ.BoschÕ
Info: Frieda Groffy: 0485/515 560 ¥ e-post: centrinter@wol.be

Jeroen Bosch (1450-1516),
de duivelskunstenaar

Lieven SOETE * Brussel, 10 augustus 2001
Je kent hem wel, die kunstenaar die de meest onwaarschijnlijke monsters en duivelse taferelen schilderde. Diezelfde waar Boudewijn De Groot psychedelisch over zingt in ÔLand van Maas en WaalÕ. Jeroen Bosch dus. Hij blijft tot de verbeelding spreken, al was dat niet zijn bedoeling. In Spanje denken velen dat hij een volbloed Spanjaard was en is hij gekend onder de roepnaam El Bosco. De meeste van zijn werken zijn in immers Spanje. Tot 11 november loopt in Rotterdam ? Europese cultuurstad 2001 ? een situatietentoonstelling en kan je uitzonderlijk achttien schilderijen en zeven tekeningen van hem bij elkaar zien. Het Internationaal Centrum te Brussel organiseert een groepsreis op zondag 16 september.

Er is niet eens precies geweten wanneer Jheronimus van Aken werd geboren. Wel dat het in Ôs-Hertogenbosch was, rond 1450. Vanaf 1485 zal hij zich Jheronimus Bosch noemen. Dat hij in ÔDen BoschÕ begraven werd in 1516 weten we ook zeker.
     Het feit dat er zo weinig over hem geweten is, samen met de intrigerende, voor ons onbegrijpelijke beeldtaal die hij gebruikt, maakt Jeroen Bosch tot onderwerp of startpunt van de wildste fantasieën. Dat mag. Maar het is minstens even interessant wat in de geschiedenis te snuffelen om die rare snuiter Jeroen Bosch te situeren. Dat tracht de tentoonstelling in het Museum Boijmans?Van Beuningen te doen. Werk van tijd- en streekgenoten wordt getoond: Dirk Bouts, Gerard David, Jan Gossaert; werken uit zijn atelier en naaste omgeving: leerlingen, navolgers en kopiïsten.
     In de tijd van Jeroen Bosch is Ôs-Hertogenbosch de vierde stad ? na Brussel, Antwerpen en Leuven ? van het hertogdom Brabant dat zich uitstrekt van de Rijn in het noorden tot Nijvel. De stad wordt in goede feodale gewoontes nog regelmatig belegerd, bestormd, bezet, geplunderd of gebrandschat door het naburige hertogdom Gelre (Gelderland). In 1463 brandt de stad bijna helemaal af. Goed kijken was voor de jonge Jheronimus de beste inspiratiebron.

Aflatenhandel

Ôs-Hertogenbosch was een bloeiende handelsstad. Tijdens het leven van Jeroen Bosch komt een bijzonder winstgevend soort handel tot een hoogtepunt: die in aflaten namelijk. De stad is ervoor gekend, vooral door de Lieve Vrouwe Broederschap ? waar de schilder ook lid van is. Bankiers komen zelfs uit Italië naar het noorden om te speculeren met aflaten. Dat zijn een soort wissels op de hemel die kunnen verdiend, verkocht, beleend of verpand worden. Bijvoorbeeld: je stuurt iemand op bedevaart naar Compostella, je betaalt zijn sandalen en geeft hem het nodige omkoopgeld voor de vele kloosters waar hij langs moet en die komt terug met een certificaat van een Òvolle aflaatÓ. Met zoÕn aflaat kom je hoedanook in de hemel, je kan dus verder doen wat je wil. Je koopt immers de tijd af die zou moeten doorgebracht worden in het goddelijke strafkamp ÔvagevuurÕ, het voorportaal van de hel. Dacht je dat ik hier een Boschiaans verhaaltje zit te vertellen? Het was een dagdagelijkse realiteit in West-Europa in de tijd en zeker in de stad van Jeroen Bosch.
     Het is tégen deze kwezelachtige maar wurgende aftroggelarij waarmee paters en nonnen het geld afluizen van boeren en handwerklieden om er door handel en speculatie grof geld aan te verdienen, dat Martin Luther (1483?1546, dus tijdgenoot van Jeroen Bosch) in 1517 in opstand komt. Dat de ÔBeeldenstormÕ vanuit Hondschoote zal losbarsten in 1566. Jeroen Bosch maakt dit niet meer mee. Hij leeft op het scharniermoment dat revolte in de lucht hangt maar net nog niet uitbreekt. De spanning is te snijdenÉ
     Als je zo de werken van Jeroen Bosch bekijkt en tracht te ÔlezenÓ, zie je een heel ander verhaal dan een surrealist-avant-la-lettre. Bosch heeft niets vandoen met fantasie, onderbewustzijn of surrealisme. Hij is een ÔhyperrealistÕ. Hij tekent en schildert wat er is. Hij doet dat ook, héél letterlijk, met wat we nu abstracte dingen noemen: volkswijsheden en dwaasheden, spreuken, dogmaÕs, bijbelse verzinsels en vertellingenÉ Hierin is hij nog een man van de Middeleeuwen: dat hij het perspectief, het verschil in dimensie onvoldoende ziet tussen materiële en geestelijke realiteit. Maar hij is ook is een man van het humanisme, de Renaissance, de Moderne Tijden. In de manier waarop hij het heersende wereldbeeld, door een wurgende en verkrampte godsdienst opgelegd, ontmaskert en dus doorpriktÉ en mee klaarmaakt om het omver te werpen.

Een aflaat van 30 dagen is te verdienen voor elke persoon die je kan overtuigen mee te gaan met de groepsreis van het Internationaal Centrum naar de Boschtentoonstelling in Rotterdam op zondag 16 september.
Site Jeroen Bosch
Naar aanleiding van de situatietententoonstelling over Jheronimus Bosch in het Museum Boijmans-Van Beuningen werd  een speciale website gemaakt: www.BoschUniverse.com.
 Ze bevat een schat aan historisch en educatief materiaal. Alle (gekende) werken van Jeroen Bosch zijn er op te vinden. De site is heel interactief. Zo kan je via het spel drieluiken openen en inzoomen op de vele bizarre details die de schilderijen van Bosch kenmerken. Einddoel van het spel is ­ wat dacht je ­ in de hemel of de hel te raken.
 www.BoschUniverse.com