arch/ive/ief (2000 - 2005)

'Vive l'anarchie'

Hoogfatsoenlijk waren ze, de twee jonge heren en de ene jonge dame die ik zag op mijn televisiescherm. Ik keek naar het programma ‘De Zevende Dag’. Ze leken me goed gewassen te zijn. Ze waren naar de kapper geweest. Ze antwoordden beleefd op de vragen van de journalist. Dit waren ze dus, de chaoten, de baksteengooiers, de raddraaiers die door het o zo saaie Göteborg vlammen van geweld deden loeien. Kortom, politieke hooligans.

Het eerste wat de jonge dame zei, was dat ze die benaming resoluut weigerde. Zij betoogde geweldloos. Ik geloofde haar onmiddellijk. Ik zeg hier niet dat alle anti-Europese betogers brave kinderen zijn. Triefel trekt mee op, dat kun je niet vermijden, het was al gebleken bij de rellen in Praag. Maar het echte uitvaagsel, het vee van Laban, dat zijn de stilten van de politie die zich, vermomd als anarchist, onder de menigte mengen en vervolgens beginnen te smijten, dat zijn de officieren die het bevel geven te schieten, dat zijn de strategen van de openbare orde die de wanorde zorgvuldig ontwerpen.

Premier Verhofstadt heeft bar en boos ongelijk als hij zegt: “De incidenten hebben niets meer van doen met een politieke mening, het gaat om een bende herrieschoppers voor wie enkel geweld telt.” (DM 18/6) Hij en zijn collega’s trekken zich terug achter een muur die opgetrokken is uit politieschilden, traangas en kogels. Zij allen lijden aan dezelfde ernstige oorkwaal. Zij zijn niet meer in staat de waarschuwende kreten te horen die aan de andere kant van de verdedigingsgordel worden geslaakt. Zij weigeren het bestaan te erkennen van een andere opinie dan de hunne. ‘C’est mon opinion et je la partage’, de Europese staats- en regeringsleiders kunnen er maar niet genoeg van krijgen die ene zin te herhalen, intussen monter glimlachend naar elkaar en naar het vogeltje van de camera, al het andere is geen mening, al het andere is geweld. Zij lijken beanstigend sterk op de gekroonde hoofden die na de Nederlaag van Napoleon de Heilige Alliantie stichtten, de tsaar van Rusland, de keizer van Oostenrijk, de koning van Pruisen, om voor eens en altijd de duivels te bezweren die de Franse revolutie ontketend had. En de voorzitter van de Europese Commissie heet volgens mij niet echt Prodi of Santer of Delors, maar draagt altijd weer dezelfde naam: Metternich. De Heilige Alliantie is roemloos ten onder gegaan.

Nee, dan de jeugd van tegenwoordig. Die drie op tv zijn geen uitzondering, lang niet. In Seattle, Praag en Göteborg komen vooral jonge mensen op straat. Het zou er nog aan ontbreken, hoor ik mijn generatiegenoten al brommen, als jongeren niet meer protesteren tegen de gevestigde macht, wie dan wel? Wat mij verrast is dat zij moeiteloos de oudere generaties vinden. Oude tradities van protest bewijzen onschatbare diensten in de nieuwe beweging.

Zo bijvoorbeeld sprong mijn hart op van vreugde toen ik vernam dat in Göteborg de Sveriges Arbetares Central mee opstapte, een authentieke anarcho-syndicalistische vakbond, hij werd opgericht in 1910 en als ik het goed heb is hij de enige die ononderbroken bleef werken tot vandaag. Bij anarcho-syndicalisme mag u vooral niet denken aan terroristen die bij nacht en ontij complotteren. Nee, dat was ooit een springlevende en krachtige stroming in de arbeidersbeweging. In Spanje telde zijn organisatie, de CNT, honderdduizenden leden. Fascisten en stalinisten hebben hen vakkundig uitgemoord tijdens de Spaanse burgeroorlog. Lees ‘Der kurze Sommer der Anarchie’ van Hans Magnus Enzensberger of ‘Homage to Calalonia’ van George Orwell, allebei nog wel te vinden, allebei vertaald in het Nederlands. De Spaanse anarchisten waren er ook bij in Zweden.

Het hedendaagse protest tegen ‘la pensée unique’ laat tientallen opinies bloeien. De jongelui die ik op tv heb gezien zijn volgens mij ook helemaal géén anarchisten. Maar het kan toch geen toeval zijn dat het antieke, zowel door links als door rechts uitgespuwde anarchisme weer opduikt in deze versplinterde tijden. Goeroes uit het bedrijfsleven prediken het einde van de autoritaire beleidslijnen, strakke centralisatie en hiërarchie, alsof ze vlijtig de hele Kropotkin uit het hoofd hadden geleerd. Kleine, soepele organisaties springen op, verdwijnen als ze hun doel bereikt hebben, duiken weer op in totaal andere verbanden. De elektronica organiseert razendsnel de ware Internationale, die van de geïnformeerde ongezeglijkheid. Vurige wensen van die andere Internationale gaan in vervulling: sterft, gij oude vormen en gedachten, of: de wereld steunt op nieuwe krachten.

Lees misschien toch maar eens die ouwe Kropotkin. ‘Fields, factories and workshops’ kan ik u zeer aanbevelen. Honderd jaar oud is dat boek, je kunt het zo toepassen. Vandaag.

Prettige vakantie.