Oproep van het Nationaal Comité tegen de Bolognaverklaring

Op 19 juni 1999 tekenden de ministers van onderwijs van 29 Europese landen te Bologna een gemeenschappelijke intentieverklaring met het oog op een harmonisering van hogere en universitaire studies.
Dit project kan op het eerste zicht positief lijken voor wat betreft de equivalentie van diploma's of de mobiliteit van studenten, maar is er in werkelijkheid op gericht de vorming in het hoger onderwijs aan te passen om beter te kunnen voldoen aan de verwachtingen en noden van de ondernemingen: "(…) de systemen van hoger onderwijs en onderzoek - moeten - zich permanent aanpassen aan de evolutie van de noden en verwachtingen van de maatschappij (…)". Maar over welke noden gaat het?

In de maatschappij van vandaag wordt de rol van economische instellingen als het IMF, de Wereldbank en WHO steeds dominanter. Achter deze instellingen bepalen de economische belangen van multinationals de algemene politieke oriëntatie van de staten.
Ook op Europees niveau beantwoordt de opbouw van de Europese Unie aan de druk van de verschillende werkgeversorganisaties (Europese Ronde Tafel van Industriëlen). Dit alles ten koste van de fundamentele sectoren zoals onderwijs, cultuur, gezondheidszorg en de openbare diensten in het algemeen.
De toekomst van het onderwijs wordt regelmatig besproken binnen de werkgeversorganisaties teneinde het op rechtstreekse wijze te doen overeenstemmen met hun verwachtingen. Hun openlijk doel is op termijn tot een privatisering van het onderwijs te komen.
Het is in deze context dat sinds het einde van de jaren '80 een Europees hervormingsproces van het onderwijssysteem werd aangevat.
Een hele reeks intentieverklaringen werd reeds getekend door verschillende rectoren en Europese ministers zonder enige raadpleging of deelname van de studenten.
De laatste in deze reeks, de Bolognaverklaring (19 juni 1999), heeft als doel de structuren van het hoger onderwijs op diepgaande wijze te veranderen.

Wat zijn de concrete implicaties van de Bolognaverklaring:

Ze heeft tot doel "een betere competitiviteit van het Europese onderwijssysteem na te streven" en om de opleidingen te harmoniseren op een manier die de mobiliteit van studenten en onderzoekers tussen verschillende universiteiten moet vergemakkelijken.
Maar achter dit idee zitten maatregelen verborgen die tegen de belangen van de studenten ingaan.
Vandaag bestaat het klassiek parcours van een student uit 4 jaar (2 kandidaturen en 2 licenties). Bologna wil deze structuur wijzigen en een 3 + 2 systeem aannemen. Concreet wil dit zeggen dat de student zijn studies zal beginnen met een cyclus van 3 jaar ('bachelor') gevolgd door 2 jaar 'master'. Op het einde van de 3 eerste jaren zal de student een 'beroepsgericht' diploma verkrijgen, het is te zeggen direct 'nuttig' voor de arbeidsmarkt.

1) Met het nieuwe systeem dreigt het universitair diploma minder waard te zijn (3 jaar in plaats van 4).
2) De toegang tot het niveau 'master' wordt niet gegarandeerd aan studenten die voor de 'bachelor' zouden slagen. De toegang tot de 'master' zou bepaald worden volgens de noden van de ondernemingen in deze of gene bedrijfstak. Daarenboven bestaat er geen enkele garantie voor publieke financiering van de 'masteropleiding'.
3) Het 3 + 2 systeem heeft tot doel en gevolg de toegang van studenten tot het licentieniveau te beperken. Dit brengt onmiddellijk meer selectie met zich mee.
4) Dit nieuw systeem maakt de organisatie van een regeling van het aantal studenten op Europees niveau mogelijk. Dit is te vergelijken met wat we nu al kennen onder de vorm van de numerus clausus in de geneeskunde.
5) De harmonisatie zal leiden tot een verhoogde vergelijkbaarheid tussen verschillende onderwijsplaatsen. Eén van de perspectieven waarover sommigen reeds spreken zijn de 'kenniscentra' (fusie van faculteiten en universiteiten), elitair en competitief, rechtstreeks gefinancierd door de grote ondernemingen.
6) Het systeem van 'creditpunten' is een uitdrukking van de wil om een Europees accreditatiesysteem uit te werken. Het Amerikaanse voorbeeld toont dat dit één van de wegen is naar een totale privatisatie van het onderwijs. De staat moet de erkenning van de lesprogramma's garanderen.

Samenvattend :
Het geheel van maatregelen voorgesteld in de Bolognaverklaring (met als ware aard de aanpassing aan de directe noden van de markt en de creatie van een 'kennismarkt') zullen in hun implicaties ingaan tegen het democratisch onderwijs (toegankelijk voor allen en onafhankelijk van regeringen en ondernemingen). De opleiding moet leiden tot een kritisch denken dat de mogelijkheid biedt de maatschappij te hervormen en te sturen, en dat niet onderworpen blijft aan de economische noden. Tegen dit gevaar hebben de studenten van de VUB gereageerd door hun rectoraat verschillende dagen te bezetten. 7 maart deden 200 studenten een symbolische actie voor de Europese Gemeenschap. Actiecomités werden gecreëerd in verschillende universiteiten en kwamen samen in een nationaal comité rond de volgende eisen:

Neen aan de Bolognaverklaring en aan de privatisering van het onderwijs.

Een democratisch onderwijs, toegankelijk voor allen met behoud van het publieke karakter
Een onderwijs zonder selectie: neen aan het bachelor-master, neen aan de numerus clausus, aan proeven en andere ingangsexamens…
Een onderwijs in dienst van de bevolking en niet ten dienste van de ondernemingen
Complete herfinanciering van het onderwijs volgens de noden door een betere verdeling van de rijkdommen
Automatische erkenning van de door het openbare onderwijs in de verschillende nationale staten afgeleverde diploma's. Neen aan de Europese accreditatie.
Voor een paritair beheer van de universiteit: uitsluiting van werkgeversvertegenwoordigers uit de RvB, verkiezing van de academische overheden door de verschillende samenstellende delen van de universitaire gemeenschap (studenten, technisch en onderwijzend personeel, wetenschappelijke en academische organen). Openbare zittingen van de RvB.

arch/ive/ief (2000 - 2005)