arch/ive/ief (2000 - 2005)

Wat is globalisering en wat zijn de nadelen ervan?

Alvorens te zeggen wat het is, beter eerst zeggen wat het niet is. Globalisering is niet internationalisme, het is zelfs de negatie ervan. De reëel bestaande globalisering is een puur financieel mechanisme, het is de mogelijkheid voor het financieel kapitaal om zich maximaal te reproduceren, overal. Het is een puur financiële logica vergemakkelijkt door de informaticatechnologie maar het is een mechanisme dat heengaat om alle georganiseerde collectiviteiten en ze ontkent, of het gaat om naties, of regionale groepen, of entiteiten binnen staten, regio’s en zo meer. Het objectief van de financiële globalisering is elke collectiviteit te supprimeren, alle collectiviteiten te ontmantelen zoals Pierre Bourdieu dat zei en de samenleving te reduceren of terug te brengen tot individuen. Dat is het fantasme van Margaret Thatcher toen ze zei: samenleving, ik weet niet wat dat wil zeggen, ik ken alleen maar individuen. Dat is het objectief van de financiële globalisering, wat wij de liberale mondialisering noemen.

Wij zijn internationalisten, wij zijn niet allemaal teruggeplooid op onze kleine hoek, wij hebben een internationale visie en hier in Porto Alegre, er zijn 120 landen vertegenwoordigd, min of meer natuurlijk, maar wij proberen voorstellen uit te werken die vertrekken vanuit elk van die realiteiten (vanuit onze situatie). Wat wij hier tenslotte gezamenlijk hebben zijn waarden, maar binnen die waarden kunnen we verschillende hiërarchieën hebben, verschillende agenda’s. Bijvoorbeeld hier in Latijns-Amerika is de grote prioriteit de schuld want die is bezig deze landen te doden. Wij in Frankrijk of Europa zijn ook landen met schulden maar niet van hetzelfde type. Wij ijveren eerder voor een belasting op de financiële speculatie. Wij nemen ook deel aan de campagne tegen de schuld maar de gevoeligheid van het Belgische publiek, Vlaams of Frans, ligt niet zozeer bij de schuld omdat we die niet zo voelen door dictaten van IMF of WB. Wij ondergaan de Europese Centrale Bank, dat is anders en minder zichtbaar.

Dus, binnen dezelfde waarden hebben we andere prioriteiten (antwoorden?) en het gaat erom die te harmoniseren en vervolgens gezamenlijke campagnes te voeren.

Als u mij vraagt wat er goed is aan de globalisering, antwoord ik : niets. Van die globalisering heb ik nog geen één goed voorbeeld gezien.

Wat zijn dan de alternatieven en hoe ze realiseren?

Wij hebben geen rode boekje van de anti-liberale mondialisering, wij hebben geen gezamenlijk programma voor een wereldregering. De alternatieven die hebben bestaan, het fameuze reëel bestaande socialisme dat ineengestort is eind jaren tachtig, heeft de onmogelijkheid getoond om alles op te leggen.

Onze werkwijze / houding is heel anders. Ze bestaat erin de samenlevingen terug op weg te krijgen, aan te tonen – zoals we in LMD schreven en wat nu thema is van dit forum – dat een andere wereld mogelijk is. Wij zijn niet veroordeeld tot deze barbaarse wereld die zich aan het opdringen is. Er zijn andere wegen, die als men ze samen neemt nog geen programma vormen, maar over misschien vijf of tien jaar hebben we geheel van maatregelen op internationaal vlak maar wij beweren niet dit forum of wat ervan komt in een rigied kader op te sluiten.

Het belangrijkste is en dat is werkelijk een tweesprong: reeds zeggen dat een andere wereld mogelijk is, is al een tweesprong, wij stellen ons niet tevreden met neen te zeggen aan die wereld, we kunnen er een ander maken. En er zijn al enkele wegen naartoe, dat is de betekenis van dit forum.

Het is niet meer tevreden zijn met nee te zeggen aan IMF, neen aan de wereldbank, neen aan de wto, wat we natuurlijk gaan blijven doen; WTO heeft besloten zijn ministeriële conferentie in Quatar te houden, dat is een heel programma, zoals vandaag Davos dat in een concentratiekamp met prikkeldraad en politie is omgevormd, in Quatar zal er zelfs geen behoefte zijn aan prikkeldraad omdat niemand er heen kan maar dat regeringen aanvaarden om in Quatar te gaan vergaderen is een volledige karikatuur. We gaan trouwens fel protesteren bij de Franse regering om niet naar Quatar te gaan (ramonet: het is een Quatastrofe)

Wij hebben dus een andere houding / werkwijze en ik denk dat we mogen zeggen dat het om een tweesprong gaat waar we voor komen te staan: gaan naar een positief alternatief met wegen die reeds in hoofdlijnen zijn aangegeven. Meest dringend van al is de kwijtschelding van de schuldenlast van de derde wereld, ik denk dat er unanimiteit is om dat te vragen evenals voor de opheffing van de fiscale paradijzen en voor de tobintaks en andere vormen van kapitaalcontrole. Er zijn pak andere thema’s. Hier zijn we zeker gebaat bij landhervorming.

Er zijn aantal economische thema’s die in laatste instantie neerkomen op het volgende: de politiek heeft zichzelf verminkt en alle macht gegeven aan de financiële wereld. Die heeft niet zelf de macht gegrepen of een staatsgreep gepleegd, dat is gebeurd via de wettelijke weg, het is de politiek die zich in een vinger heeft gesneden, dan een arm en zelfs het hoofd, er rest zelfs niet veel meer van het hoofd. Indien de politici maatregelen beginnen nemen, zelfs beperkte want de tobintaks is heel beperkt, dan wil dat zeggen dat ze opnieuw wat de hand leggen op de financiële wereld en een beetje terrein terugwinnen. Dat is het wat de financiers niet verdragen, niet zozeer de hoogte van die tobintaks – dat laat hen volkomen koud, 40 of 100 miljard, dat doet wel een beetje pijn maar stelt het systeem niet in vraag – maar wanneer de burgers via hun vertegenwoordigers zeggen tegen de financiers, terug naar uw plaats die een ondergeschikte plaats is, je bent er om de samenleving te dienen en niet om u van de samenleving te bedienen, dat is zeer ernstig. Dus de weigering van de financiers en van hun woordvoerders de ministers van financiën zoals onze Laurent Fabius is omdat dat hen stoort, de symboliek. Omdat ze vrezen dat als er wat wordt gedaan tegen die financiële wereld dat de appetijt zal aanscherpen, dat er veel meer zal worden gevraagd, en ze hebben daarin overigens volledig gelijk.

Wat doen om die alternatieven echt te realiseren?

Wij zijn geen liefhebbers van staatsgrepen, zelfs geen guerrillero’s, wij leven in rechtstaten waar er verkozen parlementen zijn. Heel onze actie is bedoeld om politieke machtsverhoudingen te scheppen in elk van onze landen en op Europees niveau opdat de politiek zich genoodzaakt zou zien om maatregelen te nemen. En er is een sanctie, de verkiezingen. Het werk van Attac in Frankrijk is een werk van volkseducatie, om onze medeburgers uit te leggen dat er inderdaad dingen mogelijk zijn en om ze te realiseren moet je eerst begrijpen hoe de wereld ineen zit. Dat doen we met veel initiatieven, informatiesessies, zomeruniversiteiten, uitgave van boeken en brochures opdat iedereen zou begrijpen dat de economie in het bereik van elkeen ligt. Men wil ons in verwarring brengen met wiskundige formules edgl. maar in feite is het veel eenvoudiger dan dat. Doel is van te zeggen dat ipv de samenleving ten dienste staat van de economie – en het is zelfs niet de economie, zelfs niet de financiële wereld, het is de financiële speculatie, het is karikaturaal dat de mega beroepsspeculant Soros ons gaat vertellen over de samenleving, hij bekijkt die vanuit het standpunt van de speculatie – wij vinden dat het standpunt van de samenleving zich moet opdringen aan dat van de speculant. Wij handelen, in elk van onze landen, op een democratische manier opdat er politieke beslissingen zouden worden genomen.

Hoe is het forum ontstaan?

Dit forum is ontstaan uit een discussie bij Le Monde Diplomatique, in mijn bureau. In februari 2000 kreeg ik bezoek van de Braziliaan Oded Grajew die animator is van een associatie van ondernemers voor het burgerschap. Hij was aanbevolen door mijn vriend Francisco Whitaker secretaris van de commissie rechtvaardigheid en vrede van de Braziliaanse episcopale commissie, iemand van dicht bij de Braziliaanse kerk. Hij bezocht me als voorzitter van Attac, kwam van Davos en zei: je moet een tegenDavos organiseren en jullie van Attac moeten dat doen. Zijn idee was dat we het in Frankrijk zouden doen. We discussieerden en ik argumenteerde dat een tegenDavos in Frankrijk niet zo interessant was, er zou geen symbolische breuk zijn en zo dachten we hardop verder. Volgens mij moest dat gebeuren in het Zuiden op hetzelfde tijdstip als Davos en als naam gebruiken wereld sociaal forum terwijl in davos het wereld economisch forum plaatsgrijpt. Men moet het verschil maken geografisch, symbolisch ook maar op dezelfde datum, dat is een actie van journalisten, het ervoor of erna doen is niet hetzelfde, het op het zelfde ogenblik doen is verplichten om te kiezen. En bij nader toezien zag ik geen ander land dat het kon doen dan Brazilië en meer nog Rio Grande do Sul en Porto Alegre, daar moest het gebeuren omdat Porto Alegre al een referentie is voor zijn democratische experimenten met participatief budget, ook voor de beweging van de landlozen die hier is geboren, voor het verbod op GGO’s dat de deelstaat uitgevaardigd heeft. Er zijn hier lokale realisaties die reeds symbolisch zijn. En daar is de discussie geëindigd, en heb ik gezegd, wanneer men vooruitgang boekt in Brazilië kom ik over om erover te praten. En inderdaad, in mei ben ik gekomen, was er veel vooruitgang, was ik in Sao Paulo en hier, ontmoetten we de gouverneur?? Olívio Dutra?? en de toenmalige burgermeester Raul Pont die ons heel hun logistieke steun hebben beloofd en vervolgens was er de vraag naar de organisator. De Brazilianen dachten aan een internationale organisatie om dat te doen, ik was ertegen met het argument dat op die manier het forum er niet zou komen, als men met 14 landen overeenstemming moet vinden. Neen, het is aan jullie Brazilianen om het te organiseren. En, heel bescheiden, zeiden ze, waarom wij? hebben wij daartoe de legitimiteit? ik antwoordde dat ze die hadden, dit land heeft een grote kracht om bijeen te roepen, wegens de sociale strijd die er wordt gevoerd en ook een politieke basis. Die suggestie hebben ze aanvaard en het is een organisatiecomité van acht Braziliaanse organisaties waaronder Braziliaanse LMD en Attac, welteverstaan dat anderen uit rest van de wereld het ondersteunen, maar zij beslissen over alles.

Wie heeft het programma uitgewerkt?

Het programma is uitgewerkt door het Braziliaans comité en de basis is verschaft door één van de acht, Candido?? Grabowski, directeur van instituut Ibase in Rio met grote internationale reputatie, een instituut van economisch en sociaal onderzoek. Hij heeft eerste voorstel gedaan, is bediscussieerd en zo is het vertrokken. Het is allemaal gebeurd in improvisatie, haast, dringendheid wat sommige onvolkomenheden verklaart. Wij spreken van het nulnummer van het forum, nummer één is voor volgend jaar.

En waar zal dat forum nummer één plaats grijpen.

Dat wordt vandaag beslist meen ik. Wij denken dat het in Brazilië moet om redenen van efficiëntie en omdat de Brazilianen hebben bewezen, het comité en ook het comité Gaucho, te kunnen mobiliseren o.a. tweehonderd vrijwilligersorganisaties. Het is waar dat het goed zou zijn als het elders zou gebeuren om Afrikanen en Aziaten te mobiliseren maar ik denk dat we de eerstvolgende jaren best kunnen garanderen dat het inderdaad plaatsgrijpt. Als het hier niet gebeurt, kunnen we daarvan niet zeker zijn in 2002. Maar dat is mijn persoonlijke opinie, de beslissing is aan het comité, maar attac en LMD opteren daarvoor volgend jaar.

Er is ook de dimensie van de merknaam, Porto Alegre heeft zich geïnstalleerd in het mondiale landschap in achtenveertig uur, dat is een absoluut record. En onze vrienden in Davos hebben daarvoor veel gedaan, dat moet gezegd, met hun prikkeldraad en hun concentratiekamp zoals Fidel Castro zei.

Ik heb daarover nagedacht, het is een concentratiekamp waarin primaire marxisten opgesloten zitten. Zij geloven werkelijk aan het overwicht van de structuren, zij denken dat de financiën al de rest moet bepalen, dus de echte primaire marxisten zijn in davos… en ze hebben zich er zelfs opgesloten in een goelag.

Wanneer zal voor u dit wereld sociaal forum een succes zijn?

Maar het is al een succes, dank zij jullie overigens. Er is een mediatieke logica die maakt dat door het op hetzelfde ogenblik te doen, met het contrasteffect, er goede kans is dat het lukt… want de journalisten die zijn gekomen. Wat merkwaardig is, is dat er hier meer beeld is, dat er geluid te maken is hier, het beweegt hier. Het feit dat het gelijktijdig gebeurt met davos maakt dat we zelfs publiciteit hebben gemaakt op de rug van davos. Le Figaro had zelfs een titel beter dan Le Monde: ipv Porto Alegre contre Davos was het in Le Figaro Davos contre Porto Alegre. Dat is juist onze stelling, Davos is een anti Porto Alegre: hier zijn de vertegenwoordigers van de samenleving, de sociale bewegingen, vakbonden, bij algemeen stemrecht verkozen vertegenwoordigers die dus iets vertegenwoordigen, in Davos is het een sectoriële bijeenkomst die particuliere belangen verdedigt en die de wereld bekijkt door de bril van de financiën. De heer Soros heeft de bril van een speculant en bekijkt de wereld zo; wij bekijken de wereld via de noden van de samenleving.

Velen zijn het er mee eens dat het al een succes is. Maar te veel enthousiasme is toch niet gepast, het werk is niet af?

Wij moeten nu dat succes verdienen. Dat hebben we nog niet gedaan. Het succes is er maar wij moeten dat succes waard zijn. Vanaf dit forum moeten we dat doen door concrete voorstellen te doen en uit te werken maar maak u geen illusies, er zal nu niet te veel uitkomen, wegens redenen van desorganisatie, improvisatie. Maar na het forum moeten we daar meteen aan werken om dat succes waard te zijn en ik geloof dat dat zal gebeuren. Het spel is niet gewonnen, het media spel is gewonnen maar kan ook snel verloren worden.

Er is dus veel werk te doen?

Er is heel veel werk te doen maar u heeft het enthousiasme kunnen opmerken. Wat mij opvalt, ik ben hier met nogal talrijke delegatie van attac en velen daarvan waren nooit in Latijns-Amerika, wat hen opvalt is dat er voor hetzelfde onderwerp totaal verschillende benaderingen kunnen zijn waaraan ze nooit hadden gedacht. Er is hier een buitengewoon cultureel treffen aan de gang die goed zal doen aan iedereen want ook onze Argentijnse en Braziliaanse vrienden moeten best begrijpen hoe wij de zaken zien, we zijn akkoord over het onderwerp, in het algemeen maar we komen er niet uit, totaal verschillende zienswijzen, het is goed dat wij die verschillende zienswijzen en prioriteiten van de anderen kennen.

Hier moet het gebeuren met unanimiteit, niet met stemmingen. In Davos wordt er trouwens ook niet gestemd. Wij moeten ten overstaan van dat echte eenheidsdenken, dat primaire marxisme uit Davos, geen eenheidsdoctrine uitwerken. Er zijn heel verschillende samenlevingen en onze thesis is dat elke samenleving zich moet organiseren volgens de eigen waarden en criteria, er is geen eenheidsmodel nodig. Terwijl de neoliberale mondialisering tracht een eenheidsmodel op te dringen. Toen José Bové zich vergreep aan een Mc Donalds pakte hij inderdaad een symbool aan dat overal hetzelfde is, Peking, Moskou,… het is een goed embleem van de mondialisering.

Hoe evalueert u dat afrikanen, Aziaten, Anglosaksen, Duitsers, Oost-Europeanen niet zo aanwezig zijn?

Ze zijn er niet om verschillende redenen. Het forum is in zes maanden uitgebouwd. Afrikanen en Aziaten doen overkomen is duur, er moet geld ingezameld om de reis te betalen, de Afrikanen hebben dat geld niet. Drie maanden later zouden we er veel meer hebben gehad, er zijn er maar niet voldoende. Idem voor de Aziaten. Maar de volgende keer zal dat wel geregeld zijn, dat is geen echt probleem. De Afrikaanse groep wil volgende keer talrijker zijn, en dat zal zo zijn.

Voor de Anglosaksen en de Duitsers, de Duitsers hebben inspanning gedaan, Goethe instituut is hier en dat is belangrijk, ik ben uitgenodigd voor een debat maandag over Europa, als ik vrij ben ga ik erheen, dit instituut heeft het belang begrepen, misschien was het nog niet in staat om dat belang al in Duitsland duidelijk te maken. De Duitse pers is aanwezig maar niet talrijk. Aan de andere kant is de financiële pers, Angelsaksisch, wel aanwezig, twee journalisten van de FT, van Reuters, Dow Jones, zij ruiken iets, vlugger en sterker dan wij. De Amerikanen zijn er maar evenmin talrijk. Hier speelt fenomeen dat zelfs onze Amerikaanse vrienden Amerika als het centrum van de wereld beschouwen en dit gebeurt nu net niet daar maar in Brazilië, ik denk dat ze volgende keer veel talrijker zullen zijn. Ik denk dat het goed is dat het eerste forum niet is gedomineerd door de Angelsaksische NGO’s. Dat is ook een manier om multipolariteit te creëren binnen de mondiale sociale beweging.