Samenvatting missie People’s Right Watch in Turkije van 26 tot 31/12/2000

Deelnemers :

Mr. Manu Leclerq, advocaat bij de balie van Brussel,

voorzitter People's Rights Watch

Mevr. Frieda Brepoels, lid Belgisch Parlement voor de Volksunie

Mevr. Leen Laenens, lid Belgisch Parlement voor Agalev

Dhr. Bülent Özturk, tolk

Mr. Martijn Strooij, advocaat bij de balie van Amsterdam

Dr. Anne van Mackelenbergh, People's Rights Watch

Dr. Geert Van Moorter, namens Geneeskunde voor de Derde Wereld

Mr. Isabelle Wirtz, advocate bij de balie van Brussel

People's Rights Watch (PRW) heeft geen enkele medewerking van de Turkse autoriteiten gekregen. De aanvragen hiervoor werden zowel in het Turks als in het Engels naar de verschillende overheden gestuurd. De Belgische minister van Buitenlandse Zaken, de heer Louis Michel, heeft aan de Turkse autoriteiten een officiële verzoek gericht om de werking van de delegatie van PRW, zowel op vlak van contacten met de Turkse autoriteiten als op vlak van toegang tot de gevangenen in de gevangenis en de ziekenhuizen, te faciliteren. Turkije heeft officieel geantwoord dat zij hier geen gevolg aan geeft en dit zonder motivering.

In juli/augustus 2000 hield Turkije open-deur-dagen in de F-type gevangenissen om aan de pers te tonen hoe goed alles wel was. Nu er bewoners inzitten wordt alle toegang verboden. Dit is op zich zeer verdacht.

'Officiële' argumentatie voor de militaire operatie in de gevangenissen

PRW moet zich voor de officiële versie richten naar wat er in de pers (vooral de Turkse pers) geschreven en verklaard is.

Verschillende argumenten werden daar aangebracht om de militaire operatie van 19 december te verantwoorden:

1.       er zou een opstand aan de gang geweest zijn in de gevangenissen

2.       de Turkse staat zou reeds jaren geen voet meer in sommige afdelingen van de gevangenissen kunnen zetten hebben

3.       deze gevangenissen zouden echte bastions geworden zijn met  grote hoeveelheden wapens. De cipiers zouden door de gevangenen gegijzeld en/of gechanteerd worden

4.       de overheid moest ingrijpen om de levens van de meer dan 800 hongerstakers te redden. De leiders van de 'terroristen' zouden de andere gevangenen terroriseren, hen verplichten om te hongerstaken

5.       de overplaatsing naar de nieuwe F-type gevangenissen zou gedaan zijn om de gevangenen meer comfort te bezorgen, het zou voldoen aan de Europese normen

6.       16 gevangenen zouden zichzelf in brand hebben gestoken, sommigen zouden daartoe verplicht geweest zijn door hun leiders

7.       de gevangenen wilden niet onderhandelen, de overheid was dus verplicht in te grijpen

Weerlegging van de 'officiële' argumentatie

Uit de vele getuigenissen die we onafhankelijk van elkaar hadden worden al deze bovenvermelde punten tegengesproken en weerlegd.

Deze getuigenissen stellen dat :

1.       er geen opstand aan de gang was, iedereen lag te slapen, het was vijf uur 's morgens

2.       elke maand wordt er door het leger een telling gedaan in de gevangenis, waarbij ook een doorzoeking van alle lokalen gebeurt

3.       het is onmogelijk wapens binnen te smokkelen. De cipiers worden dagelijks bij het binnen en buitengaan van de gevangenis door het leger gefouilleerd. Als al die op TV getoonde wapens in de gevangenis zouden geweest zijn, dan zouden die toch gebruikt geweest zijn, en zouden er gewonden en doden gevallen zijn bij de militairen. De twee doden die bij de militairen gevallen zijn, zijn niet door de gevangenen gedood. En indien deze hoeveelheid wapens er effectief aanwezig zou geweest zijn, dan is het onwaarschijnlijk dat deze niet zouden gebruikt zijn voor ontsnappingspogingen

4.       bij de inval zijn er 28 gevangenen gedood en er zijn tientallen gewonden. Niemand is gedwongen geweest te hongerstaken, dit kan je aan niemand opleggen. Nu de gevangenen geïsoleerd zijn in de F-type gevangenissen gaan ze verder met hongerstaken, en nu zelfs tot te dood. Er zouden nu meer dan 1000 gevangen zijn die hongerstaken tot de dood.

5.       de Europese normen bekijken niet de Turkse context, waar het zaalsysteem, waarbij mensen samen zitten, overeenkomt met de traditie in de gevangenissen en de cultuur van een uitgebreid gemeenschapsleven. Bovendien wordt er in Turkije systematisch gefolterd en biedt het zaalsysteem hiertegen enige bescherming. Vele organisaties, van advocaten, familieleden, dokters, architecten, andere intellectuelen spreken zich uit tegen de F-type gevangenissen. Dit is volgens hen niet leefbaar. In Turkije zijn de isoleercellen de regel en worden ze gebruikt tijdens heel de strafperiode. In Europa gebeurt het opsluiten in een isoleercel in de gevangenis als een tijdelijke en uitzonderlijke straf.

6.       Volgens de gegevens beschikbaar tijdens de missie zouden twee tot drie mensen zichzelf in brand gestoken hebben. Eer iemand zichzelf in brand steekt moet die wel iets ergs te vrezen hebben. De praktijk van de eerste week in de isoleercellen toont aan dat er inderdaad systematische foltering gebeurt. Een aantal andere verbrande personen zijn door het leger met brandbommen en/of met vlammenwerpers in brand gestoken (o.a. zes verbrande vrouwen in de gevangenis van Bayrampasa, )

7.       er was 18 december een oplossing in de maak, de gevangenen waren akkoord met het voorstel dat de onderhandelaars zouden aanvaarden. De Turkse regering gebruikte die onderhandelaars om tijd te winnen, om valse illusies te wekken

Gebruikte wapens en producten

Getuigenissen beweren dat er gebruik gemaakt is van het G3-oorlogswapen, verschillende chemische gassen, een soort zenuwgas, brandbommen, vlammenwerpers, … en dit alles in een gesloten ruimte.

Het gebruik van chemische gassen in een gesloten ruimte valt onder de oorlogsgassen. De delegatie vraagt opheldering over het materiaal en de producten die gebruikt werden.

Foltering

Uit getuigenissen kan worden afgeleid dat er systematisch gefolterd en gemarteld wordt, zowel fysisch als psychisch. We geven hieronder aan wat ex-gevangenen (die de inval en de eerste dagen na de inval meemaakten) en de eerste getuigen die met de gevangenen konden spreken ons meegedeeld hebben:

-          psychisch: 24 op 24 uur Turkse militaire marsmuziek in de cel, verplicht worden nationalistische slogans te roepen, onder dwang kaalgeschoren, verplicht op handen en voeten voor de bewakers moeten op de grond kruipen, de schoenen moeten likken, het licht aan en uit doen, urineren op het hoofd van de gevangenen, naakt gezet worden, geen of sterk beperkt contact met familie of advocaat, volledige isolatie zonder enig contact met de buitenwereld (geen krant, geen radio, geen televisie, geen recht op schrijfgerief, geen verluchting), geen eigen kledij, …

-          fysisch: willekeurig slagen van geweerkolven, slaan met de vuist, schoppen met legerlaarzen, steek- en snijwonden met brandweerstokken (een stok met een metalen pin en haak), natspuiten met brandweerslang, geen verwarming, geen water, bij het weigeren of weerstand bieden aan de psychische vernederingen krijgt men extra foltering, …

Deze manier van foltering heeft tot doel de gevangene alle zelfrespect, alle eigenwaarde te doen verliezen. Het is een vorm van conditionering, waarbij men de eigen persoonlijkheid, het eigen denken volledig wil afbreken. Men wil de gevangene als een willoos dier alle vernederingen en folteringen klakkeloos doen aanvaarden, totdat alle weerstand gebroken is. Dit was een van de redenen van het verzet tegen de F-type gevangenissen. De praktijk van de eerste week toont aan dat hier terecht voor gevreesd werd.

Andere schendingen van rechten

Op medisch vlak

Op medisch vlak zijn en worden een aantal rechten geschonden:

-          "De Verklaring van Malta van 1991 van The World Medical Association geeft de hongerstaker niet alleen recht op een tweede mening ('second opinion') van een andere arts, maar ook desgewenst op verdere begeleiding door die tweede arts (als er sprake is van detentie moet dit in overleg met de inrichtingsarts). "[1] In de meeste Europese landen wordt dit recht toegestaan. In Turkije wordt dit recht aan de gevangenen geweigerd

-          er is chantage gebeurd met twee zwaar gekwetste gevangenen. Het leger riep de gevangenen toe zich over te geven. Zoniet zouden ze de twee gekwetsten aan hun lot overlaten. Dit druist in tegen alle medische en humanitaire ethiek, die verplicht mensen in nood bij te staan.

-          de gevangenen (ook de gewonde en hongerstakende) wordt geweigerd zich te laten onderzoeken en bijstaan door een dokter van eigen keuze. In België is dit een verworvenheid.

-          Een gevangene die in het ziekenhuis gebracht werd omwille van algemene uitputting van de hongerstaking, werd in het ziekenhuis door militairen in brand gestoken. Een ziekenhuis is normaal een neutrale plaats waar de medische verzorging moet gebeuren

-          In de gevangenissen zitten nog vele personen die gewond werden bij de inval of nadien door de foltering (brandwonden, snijwonden, kneuzingen, bloedingen en breuken, …). Hen wordt het recht op medische verzorging ontzegd.

-          Bij de inval bij TAYAD, een organisatie van familieleden van de gevangenen, zijn de medische dossiers en de geneesmiddelenvoorraad van de behandelende artsen van de hongerstakende familieleden in beslag genomen door de politie

-          Intimideren van medisch personeel dat opkomt voor de rechten van de gevangenen en de familieleden. De minister van Volksgezondheid verklaarde op de Turkse televisie dat de dokters de hongerstaking ondersteunen en stimuleren. Ze werden meteen ook als terroristen afgeschilderd.

-          Het verplicht behandelen van hongerstakers tegen de wil van de hongerstaker. "Wereldwijd zijn de verklaringen die door de World Medical Association werden aanvaard in 1975 (verklaring van Tokyo) en 1991 (verklaring van Malta) de bekendste en gezaghebbendste bron. Uitgangspunt daarin is respect voor de beslissing tot voedselweigering." [2] De verklaring van Tokyo brengt gedwongen voeding in verband met martelingen en andere onmenselijke of vernederende behandeling. Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens verbiedt in artikel drie elke onmenselijke of vernederende behandeling.

Voor de familieleden en mensenrechtenorganisaties

De organisaties van familieleden van de gevangenen, de mensenrechtenorganisaties en de familieleden zelf worden geïntimideerd. Familieleden moeten vernederende, handtastelijke controles ondergaan, waarbij ze zich naakt moeten tonen. Ze moeten uren wachten. Er wordt hen niet gezegd waar hun familielid naartoe gebracht is. Er leven nog mensen in de onzekerheid over het lot van hun familielid. Men weet niet of ze in leven zijn of niet. Dit is psychisch ondraaglijk. De gebouwen van de organisaties van familieleden en van mensenrechtenorganisaties zijn reeds meerdere malen door de politie ontruimd.

Zelfs vreedzame protestwakes worden hardhandig uit elkaar geklopt. Vele mensen zijn hierbij gearresteerd en er zitten nog tientallen mensen vast, die zelf een veroordeling van jaren riskeren.

Op juridisch vlak

Ook op juridisch vlak worden de rechten geschonden: de advocaten krijgen geen tot nauwelijks toegang tot hun cliënt, ze kunnen hun cliënt niet alleen spreken, ze worden vernederend gecontroleerd (verschillende malen gefouilleerd, tot en met het uitdoen van het ondergoed, vingerafdrukken, … ) Dit kan tot drie uur duren voor een bezoek van 10 minuten.

De advocaten worden niet verwittigd waar hun cliënt zich bevindt. Ze moeten dit via familie van de gevangenen of via officieuze lijsten, of via televisiebeelden vernemen. Ze worden zelf geïntimideerd.

Zelfs voor het vrijkrijgen van de lichamen moet er uren onderhandeld worden.

Deze feiten maken volgende inbreuken uit:

-Schending van de rechten van verdediging, als algemeen rechtsbeginsel. Schending van artikel 6.3 Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (E.V.R.M.). Dit artikel bepaalt dat met het oog op een eerlijk proces elke vervolgde een onbeperkte en effectieve toegang heeft tot zijn advocaat, wat inhoudt dat hiervoor de nodige tijd en faciliteiten verstrekt worden. Artikel 6 E.V.R.M. creëert het recht op een eerlijk proces; een groot aantal van de Turkse politieke gedetineerden zit in de gevangenis in afwachting van een  proces en bijgevolg is artikel 6 E.V.R.M. op hen zonder betwisting van toepassing. Ook op de andere politieke gevangenen die hun proces reeds gehad hebben dient de toepassing van artikel 6 E.V.R.M. bij uitbreiding te worden aanvaard gezien de ernstige gebeurtenissen zoals de inval in de gevangenissen.

-Schending van het recht op vertrouwelijke communicatie met zijn/haar advocaat. Dit recht is gewaarborgd door principe 22 van de Uno-Basic Principles on the Role of Lawyers, door principe 18 van de Body of Principles for the Protection of All Persons under Any Form of Detention or Imprisonment en door artikel 93 van de European Prison Rules.

-Schending van het verbod op intimidatie van en inmenging in de beroepsuitoefening van advocaten en van het verbod op identificatie van de advocaten met hun cliënten en met de zaak van hun cliënten. Deze verboden zijn vastgelegd in principe 16 en principe 18 van de Uno-Basic Principles on the Role of Lawyers.

Conclusies missie People’s Right Watch in Turkije van 26 tot 31/12/2000:

“Ik smeek U als moeder dat dit soort dingen niet meer gebeuren, voor onze kinderen is het te laat. Waarom komen jullie zo laat? Het is al jaren aan de gang,20 gevangenissen werden in brand gestoken…”

“Dit is een leven als barbaren”, Directeur van IHD

Het is duidelijk dat de militaire operatie van 19 december goed voorbereid was , wat ook werd toegegeven door de Minister van Binnenlandse Zaken van Turkije. Hij verklaarde dat de inval sinds één jaar “op maquette” werd voorbereid!

Onvoorbereid kan men onmogelijk gelijktijdig, om 5 uur ‘s ochtends, in 18 gevangenissen invallen. Meer dan 20 getuigenissen (van ex-gevangenen en directe familieleden) bevestigen, onafhankelijk van elkaar, dat er systematisch gefolterd werd en wordt, dat de rechten van de mens waaronder de rechten van de gevangenen, het recht op medische verzorging en de rechten van verdediging voortdurend worden geschonden.

Vele interviews met ex-gedetineerden, die de inval van 19 december beleefden, familieleden en advocaten van de gedetineerden verklaren onafhankelijk van elkaar dat:

·        op 19 december 2000 om 5.00 uur ‘s morgens de militaire inval georchestreerd door de regering verliep, gelijktijdig in 18 gevangenissen.

·        er door de militairen gebruik gemaakt werd van vuurwapens, matrakken, stokken, traan- en andere chemische gassen, vlammenwerpers

·        de gedetineerden weerstand boden door het opwerpen van barricades

·        dat door de gedetineerden nimmer wapens werden gebruikt

·        de hongerstakers en vermeende leiders het belangrijkste doelwit vormden

·        de gedetineerden in mensonwaardige omstandigheden werden overgeplaatst naar de F-type gevangenissen.

·        de advocaten en artsen ernstig belemmerd worden in de uitvoering van hun ambt: hun toegang tot de gevangenissen wordt bemoeilijkt of geweigerd en zij zijn onderhevig aan intimiderende en vernederende behandelingen

De ruim 800 gedetineerden die reeds in hongerstaking waren voor de inval, hebben besloten verder te gaan tot de dood. Daarbij hebben zich gedetineerden aangesloten waardoor het aantal hongerstakers tot de dood gekomen is op meer dan 1000. Omstreeks 100 hongerstakers bevinden zich in een kritische situatie. Verwacht wordt dat zij binnen enkele dagen zullen sterven.

De delegatie betreurt ten zeerste dat ondanks bemiddeling van de Belgische Minister van Buitenlandse Zaken Michel bij zijn Turkse collega, op geen enkele manier medewerking verleend werd door officiële Turkse instanties (gesprekken met vertegenwoordigers van de regering, bezoek aan gevangenissen, ziekenhuizen etc.).

Het is duidelijk dat de overbrenging naar de F-type gevangenissen tegen alle afspraken in is gebeurd. De Turkse bemiddeling van advocaten, dokters, architecten en intellectuelen voelt zich bedrogen. Op 18 december werden de bemiddelingspogingen eenzijdig door de regering opgezegd. Ook de Europese gemeenschap is bedrogen. Op de Top van Nice werd immers- enkele dagen voor 19 december- verklaard dat er een moratorium van 6 maanden was afgekondigd op de ingebruikname van de F-type gevangenissen.

De delegatie stelt zich ook ernstige vragen bij het groot aantal politieke gevangenen (ongeveer 11.000), bij de (uitzonderings)wetgeving en het bestaan van en de rechtspraak in de Staatsveiligheidsrechtbanken (DGM)

Dit rapport van P.R.W. is dan ook de directe aanleiding om bij de Belgische regering en bij de Europese Commissie bij hoogdringendheid onze verontwaardiging uit te drukken en de instelling van een onafhankelijke internationale onderzoekscommissie te eisen.

Deze onderzoekscommissie kan dan onze bevindingen en andere rapporten van mensenrechtenorganisaties confronteren met eigen bevindingen, officiële verklaringen en kan inzage eisen in de autopsieverslagen. PRW is bereid hier aan deel te nemen. We zullen het Europees Parlement officieel in kennis stellen en vragen de eis naar een onafhankelijke onderzoekscommissie te onderschrijven.

Volksvertegenwoordigers Frieda Brepoels en Leen Laenens zullen in het Belgisch Parlement in de commissie Buitenlandse Zaken uitgebreid verslag uitbrengen en een voorstel van resolutie indienen.

Dit rapport toont, naast verschillende andere rapporten, aan dat Turkije zeker niet voldoet aan de politieke criteria van Kopenhagen (democratie, instelling van de rechtsstaat, respect voor mensenrechten en voor minderheden). Het behalen van deze criteria is een noodzakelijke voorwaarde vooraleer de toetredingsonderhandelingen kunnen starten. Het Demrok-rapport, het vijfjarenplan waarin de aanbevelingen van de E.U. voor de Turkse toetreding zijn opgenomen, vraagt maatregelen ter voorkoming van foltering in 2002 of 2003. We onderschrijven de vraag van A.I. dat dit vanaf nu moet gebeuren.

Het rapport is een bewijsstuk dat folteringen nog steeds wijdverspreid zijn in Turkije.

Daarom zal verantwoording gevraagd worden aan de Europese commissie ter preventie van foltering (CPT) die een positief rapport zou afgeleverd hebben over de F-type gevangenissen.

Positief rapport dat ook aanleiding was voor de toekenning van 11 miljard dollar steun aan Turkije door IMF en Wereldbank. Ook zullen we IMF en Wereldbank politiek hierover om verantwoording vragen.

Dit rapport van P.R.W. zal ook worden overgemaakt aan de internationale federatie van de mensenrechtenorganisaties.

Het is een rechtstreekse aanklacht tegen de zoveelste schending van mensenrechten: Operatie “ Terugkeer naar het leven” eiste tot nu toe minstens 30 doden, 54 vermisten en talloze gewonden. 1000 hongerstakers willen doorgaan tot de dood. Dit kan niet zonder gevolg blijven.