arch/ive/ief (2000 - 2005)

Gisteren kregen duizend inwoners van de Hertog van York-eilanden in Papoea-Nieuw-Guinea de opdracht hun huizen te verlaten en hogerop te schuilen. Het zou wel eens een generale repetitie kunnen worden voor de miljoenen mensen wereldwijd die bedreigd worden doorde rijzende zeeniveau.

De eilanden, samen met naburige atollen als Takuu of het thuiseiland van de 'zingende' Polynesiërs, worden allicht als eerste weggespoeld door de oceaan, een gevolg van de opwarming van de aarde.

Meer dan 4O.OOO inwoners van de Hertog van York-eilandengroep zullen uiteindelijk een nieuw onderkomen moeten vinden. Nu rijzen de eilanden nog amper 3,5 meter
boven het zeeniveau uit, en elk jaar zakken ze en kleine dertig centimeter verder weg.

In een eerste fase zullen families van vijf dorpen in het meest bedreigde gedeelte geëvacueerd worden naar een plantage op New Britain.
Sommigen onder hen hebben hun huis al verloren en leven nu in tenten. De provinciale overheid van het oostelijke stuk van New Britain heeft muskietennetten en voedselvoorraden geleverd.

De gouverneur van New Britain, Ephraim Jubilee, vertelde een Nieuw-Zeelandse krant dat hij zich bewust is van de precaire situatie. "We hebben al de beslissing genomen om land te komen voor hun huisvesting", zei hij. "De eilandbewoners zijn onze eerste bekommernis nu hun grond zo fel bedreigd wordt."

Op Takuu ondergaan zo'n vierhonderd mensen, met een unieke cultuur en levenswijze, eenzelfde lot. De inwoners van dat laaggelegen atol, die zo'n duizend liederen in hun collectieve geheugen hebben opgeslagen, zagen de afgelopen tijd hoe hun tuinen onderstroomden en hoe de duinen wegspoelden. Over enkele maanden al, en ten laatste over vijf jaar, zullen de golven hun huizen opslokken.

De dreiging is uitermate reëel voor Takuu en de Hertog van York-eilanden. Een krachtdadige botsing van tektonische platen onder water ontketent op tijd en stond aardbevingen, vloedgolven en vulkaanuitbarstingen.Twee kleine aard- bevingen veroorzaakten eerder deze maand een minivloedgolf in de haven van Rabaul, de belangrijkste stad van New Britain.

De eilandengroep Hertog van York speelde een kleurrijke rol in de koloniale geschiedenis van de Stille Oceaan. Een gevierde Amerikaanse Samoaanse,'koningin'Emma Coe, zette er haar eerste handelspost op poten en de allereerste methodistische missie was er gevestigd. In 1903 richtten een Duitse gezondheidsfreak er een nudistenkolonie met dertig bewoners op. En voor de inwoners van Takuu betekent een verhuis het definitieve einde van hun cultuur, zegt Richard Moyle van de universiteit van Auckland. Moyle, die in januari op bezoek was in Takuu, zegt dat een poging om de eilanden te beschermen door koraalmuren te bouwen, geweigerd werd.

Tijdens zijn bezoek veegden noordwestenwinden en ongewoon hoge vloedgolven de dijken weg. "Iedereen stormde naar buiten en probeerde ze te herstellen, maar een enorme vloedgolf rolde diezelfde middag naar het strand en veel meer dan toekijken hoe de dijken verbrijzeld werden, zat er niet in. De bewoners hesen de kano's naar het hoogste punt van het plateau bovenop het eiland en staarden naar de zee. Voor zo'n probleem hadden ze geen oplossing in petto."

De eilandbewoners zijn afhankelijk van de taro-oogst, een wortel, maar die is in gevaar omdat hun tuinen bezoedeld zijn met zout water. Hun drinkwater is brak geworden en smaakt slecht. Als ze zich ermee wassen, krijgen ze uitslag.

In Den Haag mislukten de klimaatonderhandelingen, vooral omdat de Amerikanen geen toegevingen wilden toen over de dioxine-emissie. Volgend jaar worden opnieuw gesprekken aangevat maar in dit deel van de Stille Oceaan is het te laat voor theoretische uitlatingen. Het lot van de inwoners van Takuu ligt vast. Moyle:"Je kunt zeggen dat ze verdoemd zijn. Letterlijk."

Bron : Sydney / Independent
Kathy Marks
De Morgen (vrijdag 1 december 2OOO)