arch/ive/ief (2000 - 2005)

Euro 2000: Zijn we allemaal hooligans?

Dat kunnen we ons afvragen wanneer we het officiële discours van Euro 2000 doorprikken en kijken tegen wie het hele circus zich richt.

Vincent Scheltiens (Rood)

Op zaterdag 10 juni werd de aftrap gegeven van Euro 2000, het vierjaarlijks Europees voetbalkampioenschap tussen landenteams. België en Nederland zijn de gastlanden en dat zullen we geweten hebben. Een ongezien repressief dispositief werd op poten gezet: het snelrecht moest voor Euro 2000 ‘gebruiksklaar’ zijn; politie en rijkswacht vormen zich om tot ‘robocops’ en bewaken een goeie drie weken niet alleen de stadions en hun omgeving, maar bezetten ook de binnensteden en invalswegen; er worden terug grenscontroles ingevoerd; bepaalde bevolkingslagen worden van meer nabij gevolgd…

Officieel luidt het dat dit allemaal nodig is om ‘enkele honderden hooligans’ te lijf te gaan. Dat is slechts een deel van het verhaal. Het is dat deel waar zowat alle massamedia zich nu al enkele weken op blindstaren. Maar er is nog een ander, belangrijker aspect aan dat verhaal: dankzij het alibi van de ‘hooligans’ kunnen – met de instemming van media en publieke opinie – kwalitatieve stappen gezet worden in de versterking van de staat en de beknotting van de democratische rechten. Want wees gerust: Euro 2000 wordt een grote testbank. Nadien, wanneer stakende arbeiders piketten zullen vormen, actievoerders kruispunten zullen bezetten, huizen kraken, betogingen organiseren… dan zullen het nieuwe materiaal, de logistiek, de structuren, de know how die naar aanleiding van Euro 2000 op poten gezet werd, de heersende orde nog vele goede diensten kunnen bewijzen.

Weinigen stellen zich de vraag waarom zowat elk land staat te springen om zo’n evenement te mogen organiseren als het dan toch zoveel miserie en kosten met zich meebrengt.

Het eerste antwoord gaven we hierboven al: er zijn weinig gelegenheden om met een zo brede instemming (en dus met zo weinig verzet) het repressief dispositief op te voeren.

Het tweede antwoord is verbonden met het eerste: het hele gedoe creëert een waas van enthousiasme én nationalisme, van gevoel van ‘nationale eendracht’ rond onze voetballers, maar – in het verlengde daarvan – ook rond de machtssymbolen van de heersende klasse: de koninklijke familie zal zich wel in de eretribune tonen en nadien de spelers ten paleize ontvangen; de regering zal er haar populariteit mee in de hoogte zien gaan; enz. enz. In volle nationale voetbaleuforie zijn we allemaal Belgen, er zijn geen onderdrukte en uitgebuite inwoners meer, er is geen minderheidsklasse van uitbuiters en profiteurs meer: Albert Frère of Jan met de pet, allen maken ze deel uit van de ‘twaalfde man’. Of om het met de woorden van Gerald Ford, voormalig Amerikaans president, te zeggen: “Een sportief succes kan een natie evenveel dienen als een militaire overwinning”.

Het derde antwoord ligt bij de te verwachten economische gevolgen van dit kampioenschap. Die werden in ’98 reeds geraamd en spreken boekdelen. Directe en indirecte opbrengsten van de organisatie tesamen, schommelen tussen de 8,229 en 9,789 miljard Bfr. (We hebben het hier niet eens over de gigantische sommen die verdiend worden via de tv-rechten, de sponsoring, enz.) Van de federale regering tot de gemeenten houdt elk bestuursniveau de handen open om het geld op te vangen. Ook de horeca, waar men wel bang is van de ‘hooligans’, maar toch wel graag extra volk over de vloer ziet komen, wat de roep naar meer ‘veiligheid’ nog eens doet toenemen. Eén maand lang zal België (en Nederland) doorkruist worden door honderdduizenden mensen (alleen al meer dan 2.000 journalisten!). Grote winstverwachtingen dus, enorme winsten voor de groten, kleine winstjes voor de kleintjes.

Voor het vierde antwoord blijven we in de economische sfeer: bij deze eenstemmigheid rond het voetbalgebeuren kan men ook gemakkelijk en met brede instemming pilootprojecten lanceren inzake nieuwe vormen van arbeidsorganisatie, lees: flexibilisering, overuitbuiting, nepstatuten… In één van onze vorige nummers hadden we het reeds over de schaamteloze campagne van uitzendbureau Adecco: het gratis inzetten van vrijwilligers (‘activering van werklozen’) voor allerhande taken in en rond het stadion en de organisatie, wiens enige vergoeding erin bestaat later te kunnen zeggen: ‘Ik was erbij!’. Dit kampioenschap levert op dat vlak zeker niet de primeur. Reeds op het wereldvoetbalkampioenschap in Frankrijk (juli ’98) werden op die manier 12.000 ‘vrijwilligers’ ingezet. Bij de komende Olympische Spelen in het Australische Sydney worden dat er zelfs 50.000!

Dit alles blijft onverklaarbaar als we niet onder ogen zien dat voetbal veruit de meest populaire sport van deze planeet is. Het is het terrein bij uitstek om collectieve identiteiten – en tegenstellingen! – tot uitdrukking te brengen. Soms zijn die gebaseerd op wijk, stad, streek of land; soms – en er vooral op lokaal niveau vaak mee verbonden – op sociale afkomst, op sociale klasse. Voetbal is al lang geen louter spel of sport; het is een ‘totaal sociaal feit’ geworden. Wie er zijn neus voor ophaalt en het negeert, begaat om deze reden een grote vergissing: weinige fenomenen helpen ons beter te begrijpen wat er in deze wereld gebeurt… Dat hoeft niet te verbazen: voetbal is ook het meest universele fenomeen op deze planeet, meer dan democratie of markteconomie, waarvan men toch beweert dat die geen grenzen kennen.

Doorslaggevend lijkt ons echter het voetbalspel op dit Europees landenniveau te doorgronden als een spektakel dat de massa’s van hun eigen klassenbelangen afleidt; dat de bestaande orde legitimeert; dat onder het mom van ‘fair play’ de wet van de sterkste aanvaardbaar maakt. Geen wonder dat alle fascistische dictaturen graag gastland waren voor internationale voetbaltornooien (of Olympische Spelen), maar ook de stalinistische dictaturen en… de burgerlijke democratieën (die uiteraard schijndemocratieën zijn).

Jammer, kunnen we besluiten, dat er enkel de ‘hooligans’ zijn om dit feest te verstoren. Wie écht van het voetbalspelletje houdt, zou er alles moeten voor doen om dat spel terug tot zijn werkelijke dimensie terug te brengen (‘reclaim the game’) en zich voor de rest afvragen of we niet beter, allen tesamen, het hele jaar door sociale hooligan zijn, tegen elke macht, elke bureaucratie, elke vorm van uitbuiting en onderdrukking. Want als je ziet tegen wie dit repressief dispositief gericht is, blijkt duidelijk dat alle ‘underdogs’ die zich in deze maatschappij tegen onrecht verzetten, door de heersende klasse als hooligans beschouwd en aangepakt worden.