Andersglobalisten bezetten hoofdkantoor chemische lobby
“We hoeven niet naar Laken te komen, de echte beslissingen worden ergens anders genomen”

		
Brussel, woensdag 12 december 2001. Naar aanleiding van de Europese top in Laken bezet een internationale coalitie van andersglobalisten met wortels in de milieubeweging de kantoren van CEFIC, de Europese lobbyorganisatie van de chemische industrie. Met deze directe en geweldloze actie willen de andersglobalisten de rol van de chemische industrie aanklagen bij het blokkeren van een effectief Europees milieubeleid. Bovendien staat CEFIC symbool voor het ondemocratisch karakter van de Europese Unie, waar het bedrijfsleven via haar lobbygroepen het beleid uittekent. Met de actie brengt de coalitie ditmaal niet de officiële top, maar de échte Europese machtscentra onder de aandacht.

De chemische industrie en milieu: zware verantwoordelijkheid versus “vrijwillige actie”

CEFIC (European chemical industry federation) werd opgericht in 1972 en bestaat uit een netwerk van grote en kleinere chemische bedrijven, nationale chemiefederaties en  lobbyorganisaties. Het doel van de organisatie is: "[…] een betrouwbare vertegenwoordiger te zijn van de industrie en onze leden de diensten aan te bieden die ze nodig hebben om hun winsten te maximaliseren en ondertussen hun kosten te reduceren". De bij CEFIC aangesloten bedrijven zijn verantwoordelijk voor zo’n 30 % van de wereldwijde productie van chemicaliën en evenzeer voor de actuele milieuproblemen die daaruit voortvloeien. Bij de productie, het gebruik en de afdanking van synthetische chemicaliën komen immers schadelijke stoffen vrij die vandaag alom aanwezig zijn in de lucht, het water, het voedsel, de bodem en levende organismen. Daarnaast is de chemische sector uitermate energie-intensief en levert ze een aanzienlijke bijdrage aan de uitstoot van broeikasgassen. Hierdoor wordt de opwarming van de aarde in de hand gewerkt.

De chemische industrie levert niet allen een belangrijke bijdrage aan een aantal milieuproblemen, ze probeert ook via haar lobbyorganisatie CEFIC een doortastend milieubeleid tegen te houden. Daarvoor probeert de organisatie een positief beeld van de chemische industrie te verspreiden. ‘Chemistry makes a world of difference’, is niet toevallig de centrale slogan van de groep. Verder menen ze dat ze ‘een belangrijke rol spelen om van de wereld een betere plaats te maken’. De industrie als deel van de oplossing, in plaats van de oorzaak van het probleem dus. Vrijwillige actie van de industrie zou zelfs effectiever zijn dan wettelijke regelingen, zo maakt CEFIC zich sterk. Twee projecten die dat beeld kracht moeten bijzetten zijn ‘Responsible Care’ en  'Voluntary Energy Efficiency Programme'. Het 'Responsible Care' project moet vrijwillige initiatieven vanwege de industrie op het vlak van gezondheid, veiligheid en milieu stimuleren en promoten. Het 'Voluntary Energy Efficiency Programme' (VEEP), moet dan weer een een antwoord op het Kyoto-protocol vormen, waarmee de chemische sector zich ertoe verbindt haar energie-efficiëntie tussen 1990 en 2005 met 20% te verhogen. De projecten krijgen volop aandacht op de website. Concrete resultaten zijn echter nergens te vinden en CEFIC grijpt de programma’s zelfs aan om overheden onder druk te zetten geen bindende wetten of controlemechanismen in te voeren! Zo wordt het uitblijven van nieuwe energietaksen als voorwaarde gesteld voor de uitvoering van het VEEP. De invoer van een Europese CO2-taks wordt door de lobbygroep dan ook resoluut afgeweerd, ook al is reeds in 9 van de 15 lidstaten zo'n energietaks van kracht. Voor CEFIC kan slechts sprake zijn van een Kyoto-protocol in de mate dat de concurrentiekracht en de groeimogelijkheden van de chemische industrie er niet door worden gehinderd. Maar als CEFIC de groei van de chemische industrie koste wat kost wil veiligstellen, kunnen vrijwillige initiatieven nooit een echte oplossing bieden! Kleine verminderingen in vervuiling per productie-eenheid worden zo immers tenietgedaan door de grotere totale productie. 
CEFIC’s inspanningen om de industrie voor te stellen als oplossing voor het probleem gaan gepaard met nauwe contacten met de Europese Commissie en het Europees parlement. De combinatie van die strategieën blijft niet zonder resultaten. Zo speelde CEFIC een bepalende rol in het  totstandkomen van het Europees chemicaliënbeleid. De oude regelgeving zat al vol gebreken en lacunes, en bij een recente stemming met betrekking tot de chemicaliënpolitiek in het Europese Parlement bleek opnieuw de grote invloed van de korte termijnbelangen van chemische lobbygroepen. De parlementsleden stemden er immers mee in de door de Commissie voorgestelde controles op gevaarlijke chemicaliën nog verder te verzwakken! 

Europa van het bedrijfsleven 

De coalitie van milieuactivisten koos CEFIC niet alleen als doelwit omdat de organisatie concreet  een doortastend Europees milieubeleid tegenwerkt. De organisatie werd ook als doelwit voor de actie gekozen omdat ze als lobbygroep symbool staat voor de buitenproportionele impact die het bedrijfsleven had en heeft bij het uittekenen van het Europees project en de huidige vorm van globalisatie. Het initiatief, de doelstellingen en de vorm van de huidige Europese constructie zijn namelijk niet ontsproten aan de wil van de bevolking, maar van grote kapitaalgroepen. Het meest opmerkelijk voorbeeld zijn in dit verband de realisaties van de European Roundtable of Industrialists (ERT), een lobbygroep waarin ook grote CEFIC-leden zoals Bayer, Britisch Petroleum en Solvay, zitten. Ongeveer alle agendapunten die de ERT in de jaren '80 naar voren schoof werden één voor één uitgevoerd of zijn aan de gang: de eenmaking van de markt, dereguleringen en privatiseringen, versterking van de concurrentiepositie en de uitbouw van de Europese infrastructuur, de zogenaamde Trans Europese Netwerken (TEN). Wat betreft wegeninfrastructuur ging het oorspronkelijke plan om de aanleg van maar liefst 12000 km nieuwe snelwegen in Europa tegen 2002, waarvan ondanks veel maatschappelijk verzet het grootste gedeelte is gerealiseerd.  
De coalitie beseft dat niet alleen bedrijven lobbyen. Ook NGO’s en vakbonden bijvoorbeeld proberen de politiek te beïnvloeden. Deze krachtsverhoudingen in deze ‘lobby-strijd’ zijn echter bijzonder ongelijk verdeeld. Het bedrijfsleven heeft immers veel meer financiële middelen om aan dat lobbywerk en imago uit te geven. Ze zijn met duizenden mensen en dure presentaties aanwezig bij alle internationale conferenties, of het nu gaat over een EU-top, klimaatonderhandelingen of een nieuwe WTO-ronde. Intensieve en geprivilegieerde contacten met de uitvoerende macht, in het geval van Europa bijvoorbeeld met de Europese Commissie, doen de rest. 
Europa, de bakermat van de democratie? De actievoerders denken dat het huidige Europa veeleer het resultaat is van een ongezonde verstrengeling van het bedrijfsleven en de politiek, met sociale wantoestanden en verdere milieuverloedering als resultaat.

Waarom deze actievorm?

De milieubeweging vormt één van de drijvende krachten binnen de beweging voor een andere globalisering. Op die manier bouwt ze actief mee aan een mondiale samenleving waarin sociale en ecologische rechtvaardigheid een belangrijke plaats hebben. We denken echter niet dat dat gerealiseerd kan worden in de huidige context waarin winstmaximalisatie en economische groei centraal staat en waarin bedrijven via efficiënt georganiseerde lobby’s en geprivilegieerde contacten meer te zeggen hebben dan een verkozen Europees parlement - op zich al een magere vorm van democratie. 

In tegenstelling tot de acties in Praag en Genua waar een aantal bezetters al aan deelnamen, richt deze actie zich niet op het conferentiecentrum en de "rode zone". De fixatie op het vermeende centrum van de beslissingen heeft ervoor gezorgd dat wereldleiders zich van bezorgde burgers zijn gaan afschermen met stalen hekken, oproerpolitie, wolken traangas tot zelfs kogels. Door zich zo te verschansen voor het publiek tasten ze hun eigen democratische legitimiteit verder aan. De coalitie wil echter niet blijven vasthouden aan een tactiek die belangrijke resultaten geboekt heeft, maar haar verrassingseffect heeft verloren en zodoende nog slechts uitdraait op een nummertje traangashappen en matrakslagen ontvangen. Evenmin denken de deelnemers van deze actie dat een aangevraagde betoging waarvan het parcours op voorhand vast ligt hun ongenoegen voldoende kan verwoorden of een sterke aanzet kan zijn tot veranderingen. Een belangrijke kritiek van andersglobalisten op Europese en andere toppen die ze in het verleden probeerden stil te leggen is dat de agenda er te veel op maat van multinationale bedrijven gesneden is, en er geen rekening wordt gehouden met gewone mensen en het milieu. De Europese hoofdstad wemelt van de hoofdzetels van dergelijke invloedrijke bedrijven en lobbygroepen. Een Europese top in die stad biedt daarom een goede gelegenheid om nieuwe actievormen te gebruiken die juist die buitensporige impact van bedrijven op de Europese politiek aanklagen. Onder de slogan "we hoeven niet naar Laken te komen, de echte beslissingen worden ergens anders genomen", leggen we via een directe geweldloze actie daarom niet het officiële, maar wel een informeel en erg belangrijk Europees machtscentrum voor één dag stil.

 Over de deelnemende groepen

De deelnemers aan deze actie komen vooral uit Nederland en België, maar ook uit Spanje en  Duitsland.
Wildgroei is een Vlaamse directe actiegroep die zich liet opmerken met haar beeldrijke acties tegen nieuwe infrastructuurwerken, zoals de sluiting van de kleine ring rond Antwerpen (vredesactie.ngonet.be/wildgroei).
De Milieuwerkgroep van de Jeugdbond voor Natuurstudie en Milieubescherming is een andere Vlaamse milieuvereniging, die sinds enige jaren campagne voert rond klimaatwijziging, genetische manipulatie en de promotie van de biologische landbouw. (info@jnm.be)
A SEED staat voor Action for Solidarity, Equality, Environment and Diversity. Het is een verscheiden netwerk van basisactivisten die werken aan radicale sociale verandering door zich te richten op de structurele oorzaken van de milieu/ontwikkelingscrisis (www.aseed.net).
GroenFront! is de Nederlande tak van EarthFirst!, een slogan van radicale milieuactivisten die zich op compromisloze manier verzetten tegen vernieling van de aarde, en is vooral bekend geworden door hardnekkig verzet tegen de aanleg van de Betuwelijn. (www.groenfront.nl)
Ecologisch Projecthuis de Wesp is een Leuvens radicaal milieucollectief. (wesp@groenfront.nl)

Voor meer achtergrondinformatie kunt u terecht op www.aseed.net/cefic-action