Voor jou geschreven, goeie vriend(in),en voor iedereen die dit lezen wil...stuur dus gerust door. Gezond en wel terug uit het verre Bagdad. En -cynisch genoeg, in weerwil van de ondervoeding van miljoenen Iraakse kinderen- ben ik verdikt, volgestouwd door de gastvrije Iraakse middenklasse met mezze's, kip, vis en rijst en pasta's, ..en kilo's dadels ! Maar naast de culinaire uitspatting was mijn Iraakse uitstap een contrastrijke ervaring. Ik heb -toegegeven, tegen alle verwachtingen in- volledig onafhankelijk kunnen werken. Mijn persvrijheid is mij dierbaar, maar, de Saddam getrouwen hebben me mijn werk laten doen. Eén klein incidentje niet te na gesproken: mijn mobieltje is me aan de grens ingehouden. "No network" klonk het, "So what" was mijn antwoord, maar het resultaat was een in een officieel papiertje gewikkelde tri-band gsm van de VRT mooi opgeborgen in een douanierskastje. Bij het verlaten van het land zonder enig gemor teruggekregen, nog steeds in het desbetreffende vergeeld documentje verpakt. Al bij het aankomen luidde het meest gehoorde gefluister "baksiesh" (smeergeld, vrij vertaald), van de gewapende grenssoldaat tot de receptionist van het hotel. Een embargo-effect eerste klas, iedereen wil wel wat verdienen aan elke beweging van een buitenlander. De inflatie is torenhoog, een eenvoudige geldtransactie om bijvoorbeeld een soft drink te kopen, lijkt algauw op een maffia-achtige geldoperatie, waarbij een aktentas vol pakjes geldbriefjes moet worden overhandigd. Reken maar uit, een briefje van 250 Iraakse Dinar is 5 oude Belgische Franken of een 12,5 Eurocent. Een limo in een hotel kost ongeveer één Euro. En als je dus een taxichauffeur moet betalen die een dag lang voor jou heeft gewerkt, dan smijt je al snel enkele pakjes bankbiljetten over de balk. Mijn reportage-interviewee's hebben sinds het embargo drie jobs en dus drie salarissen nodig om dezelfde levensstandaard van voor de Golfoorlog te kunnen bewaren. En dan hebben deze middenklassers (een koppel van universiteitsprofessoren Engelse literatuur, met twee schatten van zonen) het relatief goed, maar ze zien er erg moe uit. Ingeleverd, ja, maar naar West-Europese normen doen ze het goed. Ze hebben een nette ouderwetse Toyota (vroeger twee), een huis met airco, eten twee tot driemaal daags en zijn meer dan behoorlijk gekleed volgens westerse fashion-normen. Het was wel twee jaar geleden dat ze nog eens op restaurant waren geweest, en dat wilden ze dan ook prompt met mij doen. Geen nee gezegd, dat spreekt, beleefdheidshalve en uit respect... maar om eerlijk te zijn ook met veel "goesting". Iets anders is het gesteld met de upperclass. In de rijke wijken –waar ik overigens niet mocht filmen wegens inbreuk op privacy, en politiecontroles- puilt de welvaart over de ommuurde villa's die met goud bombastisch verfraaid zijn. Moneymakers van de oorlog weet je wel. Veel zakenlui en ook Saddam's bourgeoisie, die de sluipwegen van de illegale handel in oorlogstijd wisten en weten te vinden. Wapens, medicijnen, licensies op consumptiegoederen, geld zelf als meerwaardescheppend product. Het "verzwegen verhaal" van elke oorlog.... Bagdad is een "fiere" stad, geen typisch derdewereld-vuilnisbelten, geen bedelaars, tenzij je krantenverkopende oude vrouwtjes of schoenlappende tienertjes, bedelaars noemt. Nette en verzorgde autosnelwegen, door Fransen en Belgen aangelegd overigens, in de Golden American Days toen Irak nog een US-bruggenhoofd was in het Midden-Oosten. Nauwelijks nog littekens van de Golfoorlogsbombardementen, die er nochtans met duizenden geweest zijn. Veel bouwwerken, her- en verbouwwerken. Voorts zindert in elk gesprek op straat of in de lobby van het hotel, de voorbije oorlog na, en staat -da's evident- de nakende oorlog hoog op de agenda van het gesprek. Over het "referendum" waarbij de president voor een nieuwe ambtstermijn van 7 jaar van de bevolking de goedkeuring kreeg (0,04 % meer dan de 99,96% in 1995) valt slechts één ding te zeggen... verkiezingsfraude en terreur verklaren niet de massale steun die de Iraki's aan hun leider geven. Anti-Amerikanisme en nationale trots zijn wellicht veel belangrijker als reden dan de "verplichte verafgoding" waar het Westen en onze corporate media zich zo graag aan houden. Maar in deze wil ik geen schijn van eenzijdigheid en subjectiviteit over mij krijgen. Laten we wel wezen, ik vereer noch verafgood de Iraakse leider, maar mijn sympathie voor Irak (het land en zijn inwoners) is -dat is waar- stevig geworteld. De arme wijken heb ik ook gezien en gefilmd. Ook al had mijn begeleidster (een Iraakse Belgische die in 1978 door de liefde via Londen in dit kikkerland aanbelandde en twee drie keer per jaar haar familie bezoekt, en dus enorm veel contacten heeft in alle lagen van de Iraakse samenleving) een haast panische angst voor straatrellen als ik te lang filmde. En misschien terecht, want de geruchten doen de ronde dat zelfs de politie niet meer durft op te treden in Saddam-City (bijnaam voor de wijk Al Tahwra, in het Nederlands vertaald: De Revolutie! ). Het is een Sji'itische wijk waar 2 miljoen mensen verpauperd leven, die ooit als gastarbeider uit het Zuiden zijn gelokt om de industrialisatie in en om Bagdad te verwezenlijken. Nu verbitterd en licht-opstandig tegen het regime en zijn Soennitische president. In Saddam-City kan je letterlijk alles kopen -volgens welingelichte bron-, kalashnikov's, spiksplinternieuwe mercedessen, valse paspoorten en wat je hartje maar lust. In een andere wijk waar duizenden arme Bagdadi leven en waar ze dachten dat ik van de Iraakse TV was, trokken de mensen mij hun huizen in en hoopten ze dat ik hun armtierig bestaan zou filmen zodat de president zou kunnen zien hoe dringend er iets aan hun situatie moet veranderen. Van openlijke kritiek op Saddam gesproken.... Armoede ten gevolge van het embargo. Waaronder overigens ook het onderwijs stevig lijdt. Irak -zo zegt een Unicefman mij- had een zeer goed ontwikkeld onderwijssysteem, gratis en van kwaliteit. Vandaag is het -door oorlogen en embargo- beneden alle peil. Kinderen kunnen nog maar twee à drie uur naar school, ze gaan in "shifts" naar de les, beeld je in. Er zijn zo'n 5.000 scholen tekort en er zouden zo'n 4.500 scholen heringericht moeten worden. Leraars verdienen zo'n 3 à 4 USD per dag. Die Saddam, ach ja daar weten we van dat hij van geen kleintje vervaard is, en dat communisten en andere opposanten "opgeruimd" zijn geweest, ... is een bourgeois van het zuiverste alooi. Hij blijkt sympathie te hebben voor figuren als Nasser, Stalin en Churchill. Niet vreemd voor een autoritaire patriarch, met nogal wat chauvinistisch-nationalistische ideeën. En toch heb ik een vorm van democratie kunnen proeven onder de Iraki's. Ik heb ellenlange gesprekken en interviews gehad met verschillende mensen. Ik heb geen openlijke militaire aanwezigheid in het straatbeeld gevoeld. Het leger demonstreert geen machtswellust in de stad. Ik heb meermaals te horen gekregen "Iraq is not Saddam Houssein". Ik hou het op een autoritair-patriarchale, niet-gebonden, arabische leider, waarvan de solidariteit met Palestina één van de meest opmerkelijke politieke karakteristiek is, en zijn anti-amerikanisme kan ik ook -eerlijk gezegd- best pruimen. Maar of we hier nu te maken hebben met een dictator pur sang, ... I doubt it. Psychologie is altijd gevaarlijk om politieke kwesties te verklaren, maar misschien kan het in deze bijkomend verhelderend werken. Zelfs een autoritaire patriarch geeft meestal een zekere hoeveelheid vertrouwen, misbruik je die dan word je buitensporig gestraft. Het meest touchy item tijdens mijn journalistiek werk was voor mij de kwestie van het "depleted uranium" ("verarmd uranium" zou gebruikt zijn door de Amerikanen bij het bombarderenvan de Iraakse troepen in de terugtocht van Koeweit). Ik ben twee dagen in het -voor mij- stoffig-grauwgrijze Basrah geweest waar de dood -naar mijngevoel- nog rondwaart (Zuid-Irak, 20 km van Koeweit-grens, en bij de "dodenweg"). Op bezoek in het kinderziekenhuis. Heb leukemie en andere kankerpatientjes bezocht en gefilmd. De gevolgen van de uraniumstraling komen (ook volgens Belgische wetenschappers is dat gesteld) na zowat 5 jaar aan het licht. En sinds 1996 zijn -zo blijkt uit Iraakse statistieken- de "malignant diseases" rates enorm verhoogd, tot vijfmaal meer. Het embargo, het "Food for Oil programme" en de daarmee verbonden "lijst van verboden producten wegens dubbel gebruik" maar ook de beperkingen op medicijnen spelen de dokters parten. Vaak zijn er geen medicijnen om bijvoorbeeld een chemotherapie toe te passen. Of hebben sommige patientjes al enkele chemo's achter de rug maar dan is er ineens geen medicament meer. Geregeld, zo zegt een van de kinderspecialisten mij, hoor je enkele dagen later dat het kind thuis gestorven is. Misvormingen, kankers, baby's zonder hoofd, of net wel maar dan met twee, kinderen zonder ogen (nomaliter 1 kans op 1 miljoen - daarvan zijn er in Irak tientallen, volgens Belgische medische bronnen). Ook het milieu is aangetast, en het vee al evenzeer. Schapen met vijf poten, kalveren met twee hoofden, noem maar op (volgens het hoofd van het veterinair ziekenhuis). Absurdistan ! Ik heb zelf een nare ervaring en verschrikkelijke herinneringen aan de ziekte van mijn dochter Mei Lan (Stevens-Johnson syndrome, 70% van haar lichaam was verbrand door -absurd genoeg- een aspirientje, iemand vergeleek het met de beelden van Vietnam-napalm-patientjes). Maar hoe cynisch ook, dankzij die ervaring heb ik de afgrijselijke beelden in het kinderziekenhuis kunnen draaien. Toen ik eergisteren de beelden visioneerde voor de premontage van de TV-reportage voor "Koppen", slaakte mijn beeldregisseur meermaals kreten en draaide het hoofd weg. Ik heb toen ik de beelden draaide hartkloppingen gehad en menigmaal moeten slikken. Het was de tweede keer in mijn elfjarige carriere dat ik tranen in de ogen had na een interview. De moeder die ik vragen stelde heeft vijf gezonde kinderen, maar haar zesde baby, twee weken oud, lag onder de couveusekap krijsend van de pijn van twee kankergezwellen op de oogjes. God is dood, of is doof, en of, is een Amerikaanse generaal. Bij het krijsen van een baby en het indringend geween van een moeder om haar kind....ja, dan voel je dat je leeft, maar in wat voor een wereld ? Een nieuwe oorlog tegen Irak, ... de gedachte maakt vele Iraki's verbitterd en lijdzaam, want na twintig jaar oorlog, en zeker na die laatste tegen de Amerikanen, ...went het. "Ach ja", zei een Iraakse drankverkoper mij "moeten we dan nog dieper op de knieën dan dat we nu al zitten, met het embargo ?" All we can say, is give peace a chance ? Ng Sauw Tjhoi Journalist O477-280257 (gsm) tjhoi@euronet.be * Ik was in opdracht van de VRT (Radio en TV) en op uitnodiging van het Iraaks Ministerie voor Informatie in Irak van 14 tot en met 21 pktober 2002 (heb mijn eigen programma in overleg met mijn begeleidster opgesteld en gevolgd, dus ik heb geen papegaai noch spion naast mij neergepoot gekregen en mijn charmante begeleidster kan ik bezwaarlijk een marionet van het Iraakse regime noemen) PS: Hoogstwaarschijnlijk zijn mijn reportages te beluisteren en te zien op volgende data -VRT / Radio 1 / Piazza / zaterdag 9 november om 13u10 : "Een dame uit Bagdad" (portret van Nawal Abdullah Al Ani, Iraaks-Belgische waarmee ik in Bagdad op zoek ga naar haar jeugd) -VRT / TV-1 / Koppen / twee reportages over Irak (Kinderen en Embargo) data niet vast, maar wellicht op dinsdag of donderdag 12-14 november rond 21u .