SFiB - Brussel VUB, 21 september 2002.

Atelier 20 - Directe democratie: bron van sociale vooruitgang.
Organisatie: Bert Penninckx, Beweging voor directe democratie, WIT.
Contact: wit.bp@pi.be , Beeldhouwersstraat 38, 2000 Antwerpen.

1.Verslag

Na een voorstellingsronde van alle deelnemers werden er direct vragen gesteld.
Er was een gemeenschappelijke vraag hoe mensen in organisaties, gemeenten, gezinnen  zelf vorm kunnen geven aan hun omgeving zonder iets te moeten opdringen. Velen vroegen zich af wat directe democratie is en wat er mee bedoeld wordt.

Ludo had daar een mooi en kort antwoord op:

Directe democratie heeft 3 essentiële bestanddelen:
1.	Het wetgevend volksinitiatief: een gereglementeerde vorm, vergelijkbaar met een petitie, waarmee elke burger, mits het verzamelen van een vooropgesteld aantal handtekeningen, een wetsvoorstel aan de bevoegde overheid (gemeente, gewest, federatie, Europese Unie,?) kan indienen. In geval het voorstel afgewezen wordt, kan mits een supplementaire procedure, een bindend referendum over het voorstel geëist worden.
2.	Een periode van informatie en discussie moet de uiteindelijke beslissing voorafgaan. Hier moeten alle betrokkenen de gelegenheid krijgen zich te informeren en iedereen moet eveneens de mogelijkheid krijgen zijn medeburgers te informeren. Het middenveld heeft hier een belangrijke rol te spelen. Iedereen moet hier zoveel mogelijk gelijke kansen krijgen.
3.	Het referendum, waarbij het algemeen enkelvoudig stemrecht geldt voor alle betrokken burgers, beslist bij eenvoudige meerderheid of het wetsvoorstel wordt aanvaard of niet.

Er werd benadrukt dat directe democratie geen vervanging van de vertegenwoordigende (parlementaire) democratie nastreeft, maar aanvullend wil werken.
Directe democratie is geen opiniepeiling. Het is een vorm van wetgeving.
Nadat deze algemene werking van de directe democratie was verduidelijkt kwamen er nog vele vragen naar boven. Er werd onder andere gezocht naar gelijkenissen en verschillen tussen directe democratie en participatieve democratie (systeem Porto Alegre) om tot de bevinding te komen dat het niet is of/of, maar en/en. Ook zij vullen elkaar aan.

De tussenkomsten werden vertaald en ondertussen hadden we ons in een kring gezet terwijl er nog steeds mensen binnenkwamen.

Wat is het gelijkheidsbeginsel? Het idee dat we allemaal, ondanks alle mogelijke individuele verschillen, in rechte gelijk zijn en op gelijke voet de wetten maken die dan ook op gelijke wijze voor iedereen gelden. Gelijkheid impliceert met logische noodwendigheid een integrale democratie, en iedere vorm van ongelijkheid begint met democratische ongelijkheid waarbij de ene alles te zeggen heeft en de andere niets.
Wat is het initiatiefrecht? Ieder lid van de rechtsgemeenschap dient de mogelijkheid te hebben om met een burgerinitiatief of referendum te kunnen starten.
Moet het parlement blijven bestaan?
Directe democratie is een aanvulling op de parlementaire democratie. Pas als de burger via volksinitiatief een referendum kan lanceren zal het parlement ook luisteren naar wat het volk wilt, anders krijgen de volksvertegenwoordiger een referendum op hun dak.

Directe democratie vergroot de sociale scheppingskracht. Er werden voorbeelden uit het boek “Strong Democracy” van de schrijver Benjamin R.Barber gegeven.



Is directe democratie niet gevaarlijk? Kunnen extreme partijen zoals Haider in Oostenrijk met zijn kerncentrale het referendum niet misbruiken?
Er werd gewezen op het feit dat een referendum van de overheid met directe democratie niets van doen heeft. Het is de burger die initiatief moet kunnen nemen. Het moet van het volk uitgaan. Dit voorbeeld laat zien dat er weinig plaatsen zijn waar er een echte democratie is. Referendums door het volk afgedwongen doen de politici de volkswil uitvoeren.

En de minderheden dan, worden die met directe democratie niet volledig genegeerd?
Juist niet repliceerde iemand uit het atelier. Als een minderheid een voorstel heeft kan die dat uitwerken. Daarna verzamelt de minderheid een minimum aantal handtekeningen en legt het voorstel voor aan het parlement. Gaat het parlement akkoord dan wordt het dus wet en heeft de minderheid zijn doel bereikt. Als het parlement niet akkoord gaat kan de minderheid nog meer handtekeningen verzamelen om een referendum af te dwingen. Het referendum is dan beslissend.

De mensenrechten kunnen via referendum toch genegeerd worden?
Een burgervoorstel wordt het best door een gerechtshof gecontroleerd op zijn verenigbaarheid met de grondwet, vooral op het vlak van mensenrechten en burgerlijke vrijheden. Alhoewel men in Zwitserland niet doet zijn er na meer dan 100 jaar geen "ongelukken" gebeurt.

Het atelier was zeer geslaagd mede door het begrijpend luisteren naar elkaar, het respect en de vlotte vertaling.

Dit verslag is niet volledig. Hebt u opmerkingen op het verslag, hebt u aanvullingen? wou u reageren, hebt u suggesties of wou u in uw buurt ook een lokaal forum rond het thema directe democratie beginnen? Of wou u verder geïnformeerd worden? Stuur een mail naar wit.bp@pi.be.

Literatuur: Het verdiepen van de democratie, Jos Verhulst, Uitgeverij Cypres, Orteliusstraat 22, 1000 Brussel, 1998.

De daad is aan u.