"De oorlog vervult bepaalde functies die essentieel zijn
voor de stabiliteit van onze samenleving.
Ook al beweren we niet dat het vanuit economisch standpunt
onmogelijk is om een substituut voor de oorlog te voorzien,
toch bestaat er geen instrument dat tot op heden
is uitgeprobeerd en dat in de verste verte vergelijkbaar is
met de doeltreffendheid op het handhaven
van de controle op de tewerkstelling,
de productie en de consumptie. (…)
De oorlog en enkel de oorlog is in staat
de problemen van de stocks op te lossen."
15 VS-experten in 1967 tijdens de Vietnam oorlog

In de vorige aflevering zagen we hoe de VS geconfronteerd worden met een hardnekkige economische crisis. Er is een structureel probleem van overproductie die gepaard gaat met een financiële explosie: overwaardering op de beurzen en sluipende crash, exponentieel groeiende schulden en een onhoudbaar handelstekort. Om uit dat economisch moeras te geraken trekt Washington de militaire kaart. Daar zijn verschillende redenen voor.

De overproductie waarmee de VS net zoals de rest van de kapitalistische wereld wordt geplaagd, komt voort uit het feit dat er bij de bevolking te weinig koopkracht is om al het geproduceerde te kopen. Dat is het gevolg van de kapitalistische verhoudingen: hoe lager de lonen hoe hoger de winst, maar ook hoe lager de koopkracht. Dat gegeven werd door het neoliberaal offensief vanaf de jaren tachtig alleen maar uitvergroot. Nagenoeg alle sectoren kampen met overschotten omdat de mensen te weinig koopkracht hebben. Er is echter één sector die niet direct afhangt van wat Jan met de pet verdient of consumeert, namelijk de militaire productie. Hier is de overheid de afnemer. De militarisering van de economie betekent een geweldige, maar dure input voor de economie en kan tijdelijk wat zuurstof bezorgen aan een deel van de industrie, zij het dat dit ten koste gaat van de overige economische of sociale sectoren. Dat is hetgeen Reagan heeft uitgeprobeerd in de jaren '80 (Star Wars) en Hitler in de jaren '30. Nazi-Duitsland probeerde de economische crisis en hoge werkloosheid te lijf te gaan met de versnelde uitbouw van een oorlogseconomie. De staatsuitgaven werden aanzienlijk verhoogd en kwamen vooral terecht bij de militaire industrie. Deze politiek was op termijn niet houdbaar. De Duitse economie kende inderdaad een sterke heropleving bij het aantreden van Hitler in 1933, maar reeds vijf jaar later werd Duitsland geconfronteerd met een zware financiële crisis. De schuldenlast liep torenhoog op. Maar daarover maakte de Duitse burgerij zich weinig zorgen: de buitensporige kosten van de oorlogseconomie zouden worden gedragen door de spoedig overwonnen volkeren.

Tegen het einde van de Koude Oorlog (periode van Gorbatsjov) en in de jaren negentig daalden de defensie-uitgaven aanzienlijk in de VS. Maar na 11 september werd een drastische verhoging van het militair budget aangekondigd. Op korte termijn moet het budget met een kwart omhoog. Tegen 2005 wordt zelfs een verhoging van 45% voorzien.

De financiële situatie van de VS is uiterst onzeker en kwetsbaar. Het vertrouwen in de financiële markten is totaal zoek, zeker na het uitbreken van een hele reeks schandalen. Een verdere neergang van de beurs zou catastrofale gevolgen hebben. Daarnaast is een sterke munt absoluut noodzakelijk om kapitaal te blijven aantrekken van over heel de wereld om het handelstekort op te vangen. Samir Amin: "Washington weet dat de VS zonder militaire heerschappij de wereld nooit zal kunnen forceren om zijn financiële tekorten te financieren, die de voorwaarde zijn voor het kunstmatig in leven houden van zijn economische positie." Een snelle verovering van Irak zal zowel het vertrouwen van de financiële markt opkrikken als de positie van de dollar verstevigen. Washington toont op die manier dat het zonodig bereid is militair tussenbeide te komen om de belangen van zijn multinationals en kapitaalgroepen te ondersteunen. Bovendien zal de regimewissel in Bagdad de Opec quasi buiten spel zetten waardoor op korte termijn de olieprijs gevoelig zal kunnen dalen. Dat is ook goed nieuws voor de beleggers.

Een sterke munt kan niet zonder een sterk leger. Het is geen toeval dat de Europese Unie aan een eigen leger werkt kort na het invoeren van de euro.

Voor de referenties van de cijfers en de citaten, zie M. Vandepitte, Irak: startschot voor de Derde Wereldoorlog. Brussel 2003, 120 p., 2 euro. Een uitgave van STOP USA.