GESCHIEDENIS VAN LOKALE FORA IN BELGIE

De tweede editie van het Wereld Sociaal Forum in februari 2002 had één grote eindconclusie: globale problemen moesten lokaal worden vertaald, om zoveel mogelijk mensen samen te brengen in de realisatie van een mogelijke ‘andere wereld’. Deelnemers van over de hele wereld vertrokken na het forum naar huis met het plan om in eigen land ook een dergelijk forum te organiseren.

In het najaar van 2002 kende België twee van dergelijke fora. 

- Het Belgische Sociale Forum werd georganiseerd door een coalitie van NGO’s, met het Waalse CNCD als trekker. Enkele duizenden mensen zakten af naar de VUB. De opkomst bleef echter vooral beperkt tot NGO-vrijwilligers en professionelen en vakbondslui, met een overgewicht van Waalse aanwezigen. Het geheel was van bovenaf georganiseerd door enkele overwerkte NGO’ers, die zeer laat met uitnodigingen over de brug kwamen. Slotsom was een bijeenkomst waarop basisactivisten amper aanwezig waren. Aan Vlaamse kant grepen het Vluchtelingenaktiekomitee (VAK) en het Lappersfront de kans aan om een workshop of een standje te organiseren, maar over het algemeen bleef het bij een zeer elitaire groep aanwezigen. 
- Het Regionale Sociale Forum van Zuid-Oost-Vlaanderen en Noord-Henegouwen was een poging van het Uilekot om het principe van het WSF rechtstreeks naar heel lokale thema’s te vertalen. De eerste dag waren er meer dan honderd werklozen, de tweede dag een vijftiental deelnemers aan discussies over regionale duurzame ontwikkeling en de vernieuwing van de derdewereldbeweging. Beide workshops gingen tot het bot, maar de opkomst was allesbehalve massaal. 

Organisaties als 11.11.11 en het Uilekot waren ook dit jaar aanwezig op het WSF. Hun bedoeling is nog steeds om te leren uit de lessen van de eerste edities van hun sociale fora, en in 2003 er een tweede keer voor te gaan.

KRITIEK OP DE SOCIALE FORA 

Op het principe van sociale fora komt heel wat kritiek, vooral uit marxistische en anarchistische hoek. Een kleine samenvatting:

- top-to-bottom: zoals het vaak het geval is, gaan veel NGO’s er blijkbaar van uit dat het gevaarlijk is om samen met marxisten en anarchisten in zee te gaan. Beide groepen zijn welkom op debatten, maar de traditionele spelers houden de organisatorische touwtjes stevig in handen. Resultaat is dat het vaak dezelfden zijn die aanwezig zijn, en dat er weinig uitwisseling is. Omdat alles zo strikt georganiseerd wordt, gaat veel spontaniteit en enthousiasme verloren.
- elitair: temeer door de voorgaande reflex, is het vaak steeds hetzelfde clubje mensen dat afzakt naar sociale fora. Basisactivisten zijn ondervertegenwoordigd, laat staan de goedmenende man of vrouw in de straat. Zijn wereld draait onveranderd verder, terwijl men elders over hervormingen spreekt waar hij zeker belang bij kan hebben.
- Reformistisch: veel anarchisten en marxisten verwijten de organisatoren van de sociale fora dat ze weinig radicaal zijn, en eerder hier en daar een beetje willen knabbelen aan de marge van de globalisering van het onrecht, zonder dat een ‘revolutie’ (in welke vorm dan ook) een doelstelling vormt.
  
WAAR STAAN WE VANDAAG IN VERGELIJKING MET PORTO ALEGRE?

De derde editie van het Wereld Sociaal Forum in Porto Alegre, nu meer dan een week achter de rug, telde meer dan 100.000 actieve deelnemers. Maar liefst 4000 journalisten van over de hele wereld versloegen het gebeuren. De meeste aanwezigen waren Braziliaanse jongeren, maar de delegaties van elders groeien aan.

In geen enkel opzicht valt het Wereld Sociaal Forum te vergelijken met de twee pogingen die wij ondertussen achter de rug hebben. Qua mobiliseringskracht, bekendheid, enthousiasme, zelforganisatie, realisaties en hoop staat het WSF mijlenver voorbij alles waar wij in België maar van kunnen dromen. In drie jaar tijd is het forum uitgegroeid van een curiosum, een ‘babbelclubje’, zoals velen het smalend noemen, tot de belangrijkste samenkomst van de internationale civiele maatschappij in de geschiedenis. 

Ondertussen beginnen er ook langzaam resultaten te verschijnen: de oprichting van een ‘Mediawatch Global’, de geplande verplaatsing naar andere werelddelen, de uitroeping van de eerste dag van het Wereld Economisch Forum in Davos als de dag van het wereldwijd protest tegen het neoliberalisme, een internationale bekendheid door een sterke verslaggeving in media vanover de hele wereld,…, zo stilaan wordt het WSF een kracht om rekening mee te houden.

Volledig leeg ben ik richting Porto Alegre vertrokken. Waar waren we mee bezig? De enthousiasmerende kracht van betogingen in Gent en Brussel tijdens ons EU-voorzitterschap lijkt een eeuw geleden, we zijn vervallen in hopeloze discussies over wie nu gelijk heeft, betogingen tegen de oorlog vallen steevast uiteen wegens interne strijd, we kunnen maar geen vuist maken tegen wapenleveringen aan Nepal of de oorlogsdreiging van de VS,… Elke actie die ik bijwoonde of zelf deed, leek een druppel die op een hete plaat viel.    

Ondertussen ben ik terug vanuit Brazilië, en ik heb daar gevonden wat ik al lang vergeten was: de kracht van de hoop. Dit is geen babbelclubje meer. Dit is een internationale tegenmacht die niet meer in één twee drie kan worden opgerold of gerecupereerd. Dit forum bezit de unieke kracht van de verbeelding en van het enthousiasme, op een manier die ik wens te ondersteunen met alle middelen die ik maar heb. Voor het eerst sinds ik het me kan herinneren, heb ik in mijn hart een vonk gevoeld: dit zou wel eens kunnen lukken!

Ondertussen moet er natuurlijk nog veel water naar de zee stromen. Machthebbers zullen niet gewoon omrollen en voor dood spelen als ze deze kleurrijke massa een andere wereld ziet eisen. Honderdduizend mensen is peanuts in vergelijking met het arsenaal verdrukkingsmiddelen dat neoliberale machthebbers kunnen optrommelen. De hoop komt bij mij echter uit een spreekwoord dat ik ooit in een anarchistisch tijdschrift las: ‘oh generaal, uw tank is machtig, maar hij heeft slechts één zwakte: iemand moet hem besturen’. 

De grootste strijd die voor ons ligt, is de verspreiding van het verlangen op een andere, rechtvaardigere wereld, waar we niet zomaar in een oorlog kunnen worden gesleept die niemand wilt. Het vraagt om radicale eerlijkheid, visie en moed om een verlangen naar deze wereld in alle hoedanigheden uit te schreeuwen en te verdedigen. Daarnaast moeten we uit ons kleine hokje breken, waar we om weet ik veel welke stomme reden zijn ingesukkeld. Het verlangen om rechtvaardigheid is immers geen monopolie van de NGO’s of van Indymedia, het is iets wat we allemaal koesteren. 

Machteloosheid voelen we denk ik allemaal, maar wat België betreft, wil ik opmerken dat ik vrees dat we ons hier in aan het wentelen zijn. Ik zie geen enkele reden waarom het enthousiasme dat zo opviel in Brazilië niet ook in België zou kunnen worden opgewekt. Gaan wij blijven steken in ons achterhoedegevecht? Of gaan we eindelijk eens rond de tafel zitten?
 
Die tafel kunnen we echter niet zomaar in stukjes verdelen à la ‘Agalevers, SP-a’ers, NGO’ers rechts, marxisten links en anarchisten eronder’. Dit soort intern bankengeschuif dient niemand behalve onze tegenstanders. Buiten wachten miljoenen mensen met een goed hart. 77% van de Belgen is tegen de oorlog in Irak? Doet het er dan toe of die 77% niet allemaal ‘ideologisch zuiver’ zouden zijn? Wat typisch is aan het WSF, en wat bij ons zover weg lijkt, is dat men daar tolerant genoeg is om de deur voor iedereen open te zetten. Een Elio Di Rupo wordt trouwens zeer klein als je hem ziet tussen Chomsky’s, Bové’s en tienduizenden mensen van goede wil – dus vrees voor politieke recupe is ver weg.

De beslissing dat de eerste dag van Davos de internationale dag van protest tegen het neoliberalisme zou worden, is iets wat niet mogelijk was geweest zonder de immense kracht die het forum met zich meebrengt. Een goed georganiseerd, open en tolerant Belgisch Sociaal Forum zal wellicht te laat komen om een oorlog tegen Irak te voorkomen, maar enkel een dergelijke samenbundeling van krachten bezit volgens mij het potentieel om dergelijke schandalen in de toekomst te voorkomen.

Toen sommigen problemen hadden met de inhoud van de berichtgeving op Indymedia, was de reactie van de redactie: ‘schrijf dan zelf meer hé’. Deze zelfde redenering gaat ook op voor de organisatie van sociale fora. Zich terugtrekken uit de organisatie van het Belgische forum van september en de volgende zwakke berichtgeving (zeker in vergelijking met de 150 IMC-mensen die in Brazilië het forum opvolgden, of onze eigen inspanningen vorig jaar in Gent en Brussel) is een garantie dat de NGO’s inderdaad minder radikaal of enthousiast zullen zijn.   

Evengoed kunnen we allemaal samen de ruimte scheppen voor een klimaat van groei van de beweging, door niet weg te wandelen van elkaars verschillende meningen, maar de NGO’s onze hulp aan te bieden in de organisatie van die ruimte. Dan kunnen we eindelijk beginnen bouwen aan een alternatief dat niet zo gemakkelijk aan de kant kan worden geschoven. Dat zal dan misschien niet gaan over een radicale revolutie, maar tenminste kunnen we dan wel gaan voor globale rechtvaardigheid, in plaats van globale machteloosheid.