Nooit veilig, altijd bang

Hoe terecht is de vergelijking tussen Israël en nazi-praktijken?



Steeds vaker wordt er een vergelijking gemaakt tussen Israël en de nazi-praktijken. Ook Gretta Duisenberg dacht aan de Tweede Wereldoorlog toen ze deze week de door Israël afgesloten Gaza-strook binnentrok. `In het Midden-Oosten heb je als Arabier nergens zoveel vrijheid als in Israël.' 

Eigenlijk had dit verhaal moeten beginnen met de levensgeschiedenis van David, een joodse Amsterdammer die ik eind april ontmoette op een eigenaardige koninginnedagreceptie in Tel Aviv. David - hij heet eigenlijk anders - vertelde dat hij zijn halve familie aan de nazi's had verloren en zijn hele leven pal achter het beleid van de Israëlische regeringen had gestaan. Maar sinds kort woonde hij zelf in Israël en was hij tot de conclusie gekomen dat het beleid van Sharon de veiligheid van Israël niet vergroot maar juist ondermijnt. Nu probeerde hij dat inzicht in woord en geschrift uit te dragen, wat hem op de meest kwetsende en agressieve reacties kwam te staan van Israël-aanhangers. 

Terwijl de joodse Nederlandse gemeenschap op het groene gazon van `de ambas' aanviel op de hapjes, spraken we over de slag om het vluchtelingenkamp Jenin, waar begin april het Israëlische leger Palestijnen had gebruikt als menselijk schild, gewonde burgers had laten doodbloeden in de straten en een hele woonwijk met de grond gelijk had gemaakt. 

We moesten ons gesprek onderbreken voor het Wilhelmus. Tot onze verbazing werd op deze nationale feestdag niet alleen het Nederlandse volkslied gezongen, maar ook het Israëlische. En terwijl de aanwezigen het Wilhelmus een beetje lacherig uitzaten, zongen ze het Hatikva uit volle borst mee. Her en der vertelden Nederlandse joden dat ze op zoek waren naar een huis in Israël, omdat ze zich in Nederland niet meer veilig voelden. Ze noemden incidenten met Marokkaanse jongens en vooral `al die kritiek op Israël'. Bij de bitterballen stond een groep Nederlandse joden de televisiecorrespondent Conny Mus van RTL4 uit te schelden voor alles wat vuig en vuil was. Het deed sterk denken aan de brieven en zelfs doodsbedreigingen van boze Israëlsympathisanten die NRC Handelsblad en andere Nederlandse media regelmatig ontvangen. 

David vertelde dat hij bezig was om juist appartementen te kopen in Amsterdam voor Israëliërs die zich in de joodse staat niet meer veilig voelden. We hadden het over de angst als kompas en spraken af samen het holocaustmuseum Yad Vashem te bezoeken. David zou vertellen over zijn ervaringen in de oorlog, aangevuld met voorbeelden uit het museum. Ik zou als correspondent voor de Palestijnen vertellen wat ik Israël had zien doen. Vervolgens zouden we kijken of er enige overeenkomst bestaat tussen de nazi's en het optreden van de Israëliërs dezer dagen. 

Maar David trok zich terug - hij was aangezocht als fondsenwerver voor een Israëlische liefdadigheidsinstelling en was beducht voor een rel. Dat was een teleurstelling, maar illustreerde wel treffend hoe onverminderd gevoelig die drie-eenheid holocaust, Israël en bezetting ligt. En hoe liberale joden als David klem zitten tussen solidariteit met de staat Israël en het jodendom aan de ene kant en afkeuring van deze Israëlische regering aan de andere kant. Speelt kritiek op Sharon de antisemieten niet in de kaart? Of is die kritiek juist de hoogste vorm van patriottisme omdat Sharon Israël op dit moment in de afgrond doet afglijden? 

Inmiddels is het een half jaar later. Steeds vaker kom je nu de vergelijking tegen tussen Israël en `nazi-praktijken', een enkele keer direct maar meestal indirect. Deze week zag Nederland dag in dag uit op televisie hoe Gretta Duisenberg tijdens haar `eerste bezoek aan de Palestijnse gebieden ooit' de hermetisch afgesloten Gazastrook omschreef als ,,een kamp''. Donderdagavond zei ze hierover tegen de Netwerk-verslaggever dat het haar ,,aan de Tweede Wereldoorlog deed denken''. Eerder al zei Duisenberg op de radio dat ze hoopte op stapels handtekeningen tegen de Israëlische bezetting: ,,Zes miljoen.'' 

Brengen critici van Israël terecht de Tweede Wereldoorlog in stelling? Is zo'n associatie te verdedigen, en wat bereik je ermee? 

Laten we beginnen met het feitelijke optreden van Israël en de filosofie achter dat optreden. Cijfers zijn de beste leidraad. De nazi's vermoordden in twaalf jaar tijd zes miljoen joden, dat wil zeggen, gemiddeld zo'n dertienhonderd burgers per dag. Als we dit nu afzetten tegen de Palestijnse burgerslachtoffers van de Israëlische bezetting, dan blijkt dat Israel in 54 jaar minder mensen heeft gedood dan de nazi's in een week. 

De nazi's streefden doelbewust en systematisch naar de uitroeiing van de joden en hun cultuur. Israël daarentegen streeft naar onderwerping en in het extreemste geval naar de verdrijving van de Palestijnen. Mensen verbieden te wonen waar ze zijn geboren omdat ze toevallig niet-joods zijn staat haaks op het internationaal recht. Maar het is iets wezenlijks anders dan systematische vernietiging. Daar komt nog bij dat het bij de nazi's ging om zuivere agressie tegen een weerloze en onschuldige bevolkingsgroep. In dit Midden-Oostenconflict daarentegen vechten twee bevolkingsgroepen om hetzelfde stukje land. Israël staat tegenover fanatieke en suïcidale extremisten die onverkort uit zijn op de verwoesting van Israël. 

Onmiskenbaar hebben veel Israëlische media en politici de Palestijnen `ontmenselijkt' en gereduceerd tot de monolithische Boze Ander. Kijk maar hoe Israëliërs de woorden Palestijn, Arabier en moslim door elkaar heen gebruiken. Pas vorige maand is de Israëlische geheime dienst begonnen met een onderzoek naar de motieven van zelfmoordterroristen. Al twee jaar blazen jonge mannen en vrouwen zich op, maar nooit was iemand in Israël op het idee gekomen om eens uit te zoeken waarom. Wie de Israëlische media en politiek volgt hoort de opperbevelhebber van het Israëlische leger Palestijnen beschrijven als een kankergezwel. Hierbij komt nog de systematische discriminatie in Israël van niet-joden die bijna onmogelijk land kunnen kopen, hogere huren betalen en minder voorzieningen genieten dan joodse Israëliërs. 

Israël is nu een land waarin je als buitenlandse journalist bang moet zijn dat op het vliegveld plotseling zonder uitleg of compensatie je computer plus alle bestanden wordt geconfisqueerd, zoals een correspondent voor Le Figaro overkwam. Israël weigert perskaarten beschikbaar te stellen aan westerse journalisten die zijn getrouwd met Palestijnen. Ook Palestijnse journalisten komen nauwelijks aan een accreditatie, ook al werken ze voor respectabele en onverdachte internationale nieuwsorganisaties. Israëlische soldaten schieten regelmatig op journalisten en toen CNN het vorig jaar bestond om na een bomaanslag de nabestaanden van de dader te interviewen in plaats van die van de slachtoffers, werd CNN bijna van de Israëlische kabel gehaald. Na enorme druk van pro-Israëlische adverteerders moest de Amerikaanse nieuwsgigant het `goedmaken' met een driedelige serie over `Israëlische slachtoffers van Palestijnse terreur'. Over buitenlandse correspondenten zei de baas van het Government Press Office onlangs: ,,Zij verneuken ons, dus wij verneuken hen.'' 

Rechtse Israëlische politici en commentatoren discussiëren nu in alle openheid over de voors en tegens van `transfer', dat wil zeggen etnische zuivering van alles wat niet-joods is uit Israël en de bezette gebieden. De anderhalf jaar geleden vermoorde Israëlische politicus Raham Ze'evi was een van de grootste voorvechters van dit idee. Zijn `gedachtegoed' wordt nu onderwezen op alle Israëlische scholen en één van de belangrijkste wegen in de bezette gebieden is naar hem genoemd. 

Wie dit overziet en het optreden van Israël langs internationale verdragen en de Verklaring voor de Rechten van de Mens legt, kan niet anders concluderen dan dat Israël die conventies regelmatig met voeten treedt. Israël heeft een systeem met onfrisse kanten, en wie dat ontkent is verblind door identificatie. 

Maar opnieuw is de vraag: waarom wordt alleen Israël zo fel en onophoudelijk bekritiseerd? Als overal in het Midden-Oosten op grote schaal de mensenrechten worden geschonden, waarom wordt driekwart van alle kritiek dan gereserveerd voor Israël dat vergeleken bij de rest nog best meevalt? Is het vreemd dat Israëliërs in deze selectiviteit een vorm van (al dan niet bewust) antisemitisme vermoeden? Waarom is het zoveel erger als een moslim wordt onderdrukt of vermoord door een jood dan door een medemoslim? 

Laat dit nog eens gezegd zijn: in het Midden-Oosten heb je als Arabier nergens zoveel vrijheid als in Israël - Israël telt een miljoen niet-joden, de zogeheten Israëlische Arabieren; daarnaast zijn er ruim drie miljoen niet-joden in de bezette gebieden, namelijk de Palestijnen. Als het gaat om moordpartijen, waar is dan de campagne tegen Saddam Husseins genocide op de Koerden eind jaren tachtig (honderdduizend doden)? Wie komt er op voor de Soedanezen die door een meedogenloos fundamentalistisch regime worden verjaagd, vermoord en uitgehongerd (twee miljoen doden tot nu toe). Wie heeft het over de Marokkaanse bezetting van de Westelijke Sahara, over de onteigening en verwoesting van de cultuur van de bedoeïenen in de Sinaï-woestijn door het Egyptische regime? Waar is de verontwaardiging over de moorddadige onderdrukking van de Baha'i-sekte in Iran? En als Israël politiek moet worden bestraft voor de mensenrechtenschendingen, hoe zit het dan met het Algerijnse regime dat nog steeds olie mag leveren en wapens mag kopen, ondanks de smerige burgeroorlog daar (honderdduizend doden tot nu toe). Maar ja, met de oprichting van het comité `Stop de Bezetting van de Westelijke Sahara' word je geen landelijke bekendheid. 

De slag om Jenin was een zwarte bladzijde in de geschiedenis van Israël, maar het zij opgemerkt dat Israël ook de methode van de NAVO in Kosovo had kunnen gebruiken: bombarderen van grote hoogte, zodat je weliswaar soms wat burgers raakt, maar geen eigen verliezen lijdt. Israël is militair in staat tot hetzelfde, maar offert in plaats daarvan regelmatig eigen zonen door de kampen in te trekken. Je kunt echt nog altijd beter een Palestijn zijn onder de Israëlische knoet, dan een Tsjetsjeen onder de Russische, of een Tibetaan onder de Chinese. Deze constatering komt niet voort uit schuldgevoel, maar uit een oog voor proportionaliteit. 

In de oorlog tegen de Palestijnen doet Israël hele nare dingen. Chantage, marteling, opsluiting zonder aanklacht. Daar kan niet hard genoeg tegen worden geprotesteerd, maar verdisconteer dan ook wat buurlanden doen, zodat de kritiek niet selectief en eenzijdig overkomt. Egypte bijvoorbeeld leidde na de oorlog van 1973 jongetjes van tien jaar op tot bommenleggers. Ongehinderd passeerden zij de Israëlische linies in de Sinaï-woestijn en bliezen hen op. Drie jaar geleden verkrachtten Egyptische geheim agenten de zoon van de boekhouder van Al-Qaeda in Soedan. Vervolgens chanteerden ze de vader met de foto's. 

Israël schendt regelmatig de regels, maar Israëls vijanden hebben niet eens regels. Ooit gehoord van een Iraakse mensenrechtenorganisatie? Van een Syrisch Hooggerechtshof dat recht ingaat tegen de plannen van de politieke elite? Van een onafhankelijke Palestijnse krant? Van een Ander Saoedisch Geluid? 

Men zegt wel eens dat de joden meer dan welk ander volk ook gevoelig zouden moeten zijn voor onderdrukking. Maar deze redenering vooronderstelt dat joden zich inmiddels veilig voelen in deze wereld. ,,Die oorlog is hun excuus'', zei Gretta Duisenberg tegen Vrij Nederland. ,,Ze blijven steken in zelfmedelijden.'' Maar Israël heeft zich nooit veilig gevoeld. Israël is bang. Ieder moment kan er op straat een Palestijn ontploffen, gezinnen tasten diep in de buidel voor de aanschaf van gasmaskers en de aanleg van Scud-kamers. En de media brengen dag in dag uit voorbeelden van antisemitische incidenten en ophitsing elders in de wereld. 

Hoe kan het ook eigenlijk anders dan dat de joden wantrouwend staan tegenover de niet-joodse wereld na alles wat hen door die niet-joodse wereld is aangedaan - met name in Europa? In het nieuws over het Midden-Oostenconflict horen we altijd over grenzen en water, over de verdeling van Jeruzalem, over corridors en economische protocollen. Maar dat zijn slechts manifestaties van waar het uiteindelijk in Israël om draait: de existentiële angst om alsnog te worden uitgeroeid. 

Op die angst gaat de tweedeling in de Israëlische politiek terug. Aan de ene kant staan Simon Peres en het vredeskamp. Daar heerst de overtuiging dat alleen een vergelijk met de Palestijnen Israël veiligheid zal brengen en de hoop dat dit reëel is. Peres' groep zegt: de niet-joden (goyim) hebben geleerd van alle discriminatie, onderdrukking, pogroms en de holocaust. Ze gunnen de joden nu werkelijk en oprecht een veilige en gelijkwaardige plek onder de zon. De goyim willen die plek ook garanderen, op voorwaarde dat wij de Palestijnen eindelijk geven wat we voor onszelf opeisen, namelijk vrijheid en onafhankelijkheid. Net als heel Israël is ook het vredeskamp getekend door de holocaust. Maar als het vredeskamp zegt: dit mag nooit meer gebeuren, bedoelt het: met mensen. 

De andere groep is die van rechts Israël. Zij zijn absoluut niet overtuigd dat niet-joden het antisemitisme achter zich hebben gelaten. Kijk maar, zegt rechts Israël, hoe ze de holocaust tegenwoordig weer ontkennen of bagatelliseren. Rechts Israël gelooft in de ijzeren vuist; Israël kan alleen zichzelf vertrouwen, concessies lokken slechts nieuwe agressie uit, verdragen en beloften zijn in laatste instantie minder waard dan het papier waarop ze gedrukt staan en dus zal Israël alleen voortbestaan als het een totale militaire overmacht behoudt, plus de wil om die macht meedogenloos toe te passen. 

Oog om oog, tien tanden om een tand, noemen ze dat in het Israëlische leger: een dode Israëliër betekent tien dode Arabieren. Antisemitisme zit volgens rechts Israël de rest van de mensheid in de genen. Het is niet weg te nemen, slechts te onderdrukken. Als rechts Israël over de holocaust zegt: dit mag nooit meer gebeuren, dan bedoelt het: nooit meer gebeuren met ons. 

Dit is de kern van de politiek in Israël: hoe kunnen wij eindelijk veilig zijn van de goyim die ons zo vaak en zo verwoestend hebben verraden en opgejaagd? Rechts Israël verwijt het vredeskamp naïviteit, een Palestijnse staat is enkel de volgende stap op weg naar de vernietiging van de joodse staat. Het vredeskamp werpt tegen dat de ideologie van rechts Israël een self fulfilling prophecy is. Als je Palestijnen a priori een menswaardig bestaan ontzegt, wat voor een keus laat je ze dan nog dan te streven naar de vernietiging van Israël? 

Wie dit debat in het achterhoofd houdt, begrijpt waarom vergelijkingen of associaties tussen Israël en nazi-Duitsland behalve misplaatst vooral contraproductief zijn. Want zulke uitspraken jagen het Israëlische vredeskamp linea recta het ijzerenvuistkamp van rechts Israël in. David van de koninginnedagreceptie is ervan overtuigd dat Israël het meest is gebaat, strategisch en moreel, met een waardig bestaan van de Palestijnen. Maar op het moment dat je Israël vergelijkt met de nazi's, ben je David kwijt. Hij weet uit eigen ervaring dat de nazi-barbarij werkelijk van een andere orde was. 

Er is maar een duurzame en enigszins rechtvaardige oplossing voor dit conflict: de Palestijnen geven het recht op terugkeer voor de vluchtelingen op en erkennen ondubbelzinnig Israëls recht van bestaan als joodse staat. Israël op zijn beurt geeft de droom van een Groot-Israël op en trekt zich terug uit de bezette gebieden zodat daar een volwaardige Palestijnse staat kan ontstaan. Om die Palestijnse staat komt de eerste vijftig jaar een groot hek zodat er geen fanaticus of terrorist Israël meer inkomt. Einde bezetting, einde aanslagen, einde conflict. 

Dit is the endgame en het komt erop aan die groepen te steunen die nog niet zijn verblind door haat of angst. Vergelijkingen tussen het lijden van de Palestijnen en de uitroeiing van de joden door de nazi's versterken slechts de Israëlische fanatiekelingen en hun door angst en haat gedreven achterban. Vergoelijking van zelfmoordterreur versterkt slechts die Palestijnse groepen die worden gedreven door dezelfde haat en angst, zoals Hamas en Islamitische Jihad. En het publiekelijk knuffelen van de door en door onbetrouwbare, corrupte en dictatoriale Arafat is net zo absurd als Bush' typering van Sharon als `een man van de vrede'. 

Met vrienden als Gretta Duisenberg heb je als Palestijn geen vijanden meer nodig.