Op 11 september publiceerde Knack onder de titel "Angst, onmacht en woede", een "selectie van standpunten" uit het groot aantal reacties van lezers waarmee Knack "overspoeld werd na het interview met de AEL-voorzit ter". 

Na lezing van het 'overzicht' heb ik Rik Van Cauwelaert en de lezersbrievenredactie een e- mail gestuurd met de vraag of ik eens voor een tegengewicht mocht zorgen door de lezers van Knack uit te leggen dat Abou Jahjah niet de baarlijke duivel is en dat ze misschien blij mogen zijn dat hij er is.

In de e-mail schreef ik onder andere dat "in zowat alles wat Knack tot nu toe publiceerde Abou Jahjah er altijd uitkomt als 'een harde'; vandaag zelfs als 'een fascist'. Weten jullie - of jullie lezers - wat dat betekent ? Ben je niet bezig hier iemand zodanig in een hoek te duwen dat er straks ook niet meer mee te praten valt. Gelukkig blijft Abou Jahjah de kalmte zelf ... En dat met een achterban die soms veel radikaler is. Door Abou Jahjah als gesprekspartner te verwerpen, verwerp je ook hen. Zo krijg je een zelfvervullende profetie. 

Op deze mail was er op zondagmiddag 15/9 nog geen reactie gekomen. Wel goed, dan volgt hier de volle lading. Maar we blijven beleefd want nog meer opwinding maakt het alleen maar erger. 

*	De Inhoud

Voor een goed begrip: in het nu volgend overzicht staat het "-teken voor een citaat uit Knack. Het '-teken staat voor een citaat (door Knack) uit een lezersbrief. 

Het artikel opent zo: "'Angst, onmacht en woede' voelde José Lemahieu. Angst om de toekomst van een 'welvarende, pluralistische, verdraagzame en hoogtechnologische maatschappij' (door onze ouders en voorouders met hard labeur gecreëerd). 'En in die maatschappij zijn 'gelijkheid van man en vrouw' en democratische waarden onaantastbaar'. Tot die democratische waarden behoort ook tolerantie, schrijven vele lezers. Daarvan is bij Jahjah weinig te merken. Zijn, volgens vele lezers, 'fascistische' of 'onvervalste nazi- terminologie dwingt mij het gevaar dat van deze gelovigen uitgaat en de argumenten van hun tegenstanders, ernstig te nemen, schrijft Dirk Deman."

Het overzicht vervolgt met de vooroordelen die allochtonen hebben, hun onverdraagzaam heid ... En het zijn toch wel de Marokkaanse jongens die voor de meeste problemen zorgen, beklemtoonden enkele briefschrijvers. 

Een paar van de geciteerde briefschrijvers mogen vervolgens pleiten voor meer overleg tussen de drie monotheïstische godsdiensten, voor "een volwaardig integratie- en antidiscri minatiebeleid". 

Maar dan volgen de lezers die vielen over "de eis dat Arabisch de vierde landstaal zou moeten worden". Dat dat nooit een eis was, alleen een denkpiste, die door het mediacircus opgeblazen werd (dixit Abou Jahjha), daar hadden we het al over. Eén geciteerde briefschrij ver toont er overigens blijkbaar begrip voor. 

"Allemaal 'verraders', stelt H. De Rouck, die er aan toevoegt dat 'fundamentalisme, extremis me en radicalisme verfoeilijk zijn, welke naam men er ook op plakt."

Waarop Knack weer het evenwicht zoekt en W. Verhulst laat stelen dat hij "het weliswaar niet eens is met elk van (A.J.) zijn standpunten, maar vanuit zijn gezichtspunt onderbouwt hij ze op een adequate manier en geeft hij blijk van een scherp inzicht in wat er leeft in zijn gemeenschap."

"Philip Hellemans daarentegen noemt hem een 'randfiguur' die 'spreekt voor zichzelf en een beperkt groepje getrouwen. Jozef De Clercq verbaast zich over 'het feit' dat de pers zich laat inpakken door 'een man die het debat leidt en voert zoals de getuigen van Jehova'. 'Funda mentalistisch geraas' zegt Raf Van Cauwenberghe. 'Zijn blinde haatgevoelens vormen een tijdbom die tikt onder zijn eigen volk'." Dat eigen volk dient volgens Jos Dejonghe enkel maar om te mobiliseren "om zijn eigen macht te vergroten".

Daarna volgt in het artikel even een streepje kritiek aan het adres van Knack zelf, geplukt uit een open brief van Eddy Daniëls aan de media (zie e-DIO 19). In Knack onthielden ze daar de volgende alinea van. Die ze overigens onmiddellijk laten volgen door een heel andere stellingname, maar die wel begint met OOK ! Let eens op hoe M.V. er een soepje van maakt: 

"Journalist Eddy Daniëls daarentegen vindt 'de beschuldigende commentaar van de hoofdredacteur' en 'de onkritische wijze waarop de rest van het journalistieke gilde' de hele zaak 'heeft uitvergroot' een 'zeldzaam staaltje van mediamanipulatie. Het doet mij het ergste vrezen voor de ernst waarmee ons vak vandaag wordt beoefend.'

Ook vele lezers vinden dat een man als Jahjah wegens zijn 'fascistische standpunten' geen 'forum moet krijgen' in een blad als Knack."

Daar had Daniëls het niet over. Of hoe M.V. Daniëls een standpunt in zijn schoenen schuift waar hij niet achter staat. Hoe de mediakritiek zelf verkracht wordt, om eens een zware term te gebruiken.

M.V. eindigt toch nog positief met het standpunt van Lieve Van Bockstael die hoopt dat het bij Abou Jahjah om "jeugdige voortvarendheid" gaat. "'Als ik zie hoe de Turkse en Marok kaanse buren van mijn moeder omgaan met hun buren, dan geloof ik dat het gezond verstand het zal halen."

Een mooie afsluiter voor een artikel dat mede door zijn lay-out (de vette titel "Angst, onmacht en woede" en de Knack-covermontage van de 'Palestijnse sjaal'-gemaskerde jongen met daarover: 'De tijdbom tikt voort") echter een heel andere toon zet. 

* Enkele klassiek-journalistieke vragen

Stellen we nu even de klassieke vraag voor wie een journalistiek werkstuk wil beoordelen: Wie vertelt wat tegen wie en met welke doeleinden ?

Wie ? Vraag één: kwam het initiatief voor dit 'stuk' van de genaamde M.V., van de redactie of was het een bedenksel van hogerop ? Hoe hoog hogerop ?

Vraag twee: het stuk werd met initialen ondertekend. Wie is M.V. ? Ik zal maar niet gissen, maar heb zo'n idee dat het om een vrouwelijke medewerkster gaat; iets waar het begin op wijst; met het citaat over de 'zogenaamde gelijkheid van man en vrouw' (voor tegenargumen ten tegen dat gelijkheidsdenken: zie e-DIO 12). Voor al die vrouwen die het lastig hebben met Abou Jahjah: luister ook eens naar die vrouwen die het al voor hem opnamen, met argumenten. Vrouwen die - en ook dat moet er bij gezegd worden - ook terecht kritiek hebben op sommige van Jahjahs wel erg conservatieve uitspraken (over het feminisme bv.).

Wat wordt er hier verteld ? De inhoud hebben we hierboven al overlopen; maar zoals gezegd: de opmaak van het artikel telt ook. En dé boodschap is er minstens één van 'wrevel', waar bij grote woorden zoals 'fascisme' herhaaldelijk naar Abou Jahjahs hoofd geslingerd worden en de genaamde M.V. de indruk geeft het daar mee eens te zijn.

Naar wie is dit overzicht gericht ? Naar de lezers natuurlijk, vooral naar al diegenen die blijkbaar protesteerden tegen Abou Jahjah en zelfs tegen Knack. 

Daarbij aansluitend: Wat is het doel van het Knack-'overzicht' ? Wou Knack met deze pagina iets goed maken; de rechtse lezers voor zich terugwinnen die zich in de lezersbrieven (gericht aan Knack maar bv. ook aan Het Laatste Nieuws) zo luidruchtig manifesteerden ? Wellicht mede omdat Knack-journalist Joël De Ceulaer in De "Zevende Dag" Filip Dewinter belachelijk maakte en Abou Jahjah tot winnaar van het debat uitriep. 

Maar beseffen ze bij Knack niet dat mensen die lezersbrieven schrijven er vaak extreme standpunten op na houden ? Dat het hier misschien wel om een door het Vlaams Blok georchestreerd gebeuren gaat ? Kwestie van Knack eens een lesje te leren - 'kijk dit is wat uw lezers er van denken' - na de afgang van führer Filip De Winter in de 'Zevende Dag'. Het altijd voorstellen van Abou Jahjah als fascist, kan hier op wijzen. De 'lezers' keren de verwijten die zij krijgen, gewoon om. 

Beseft M.V. overigens wel wat termen zoals 'fascist' en 'nazi-terminologie' inhouden ? Je zou veronderstellen dat Knack medewerkers aantrekt met enige historische bagage. Mensen die weten dat je door het banaliserend gebruik van zulke termen alleen maar verwarring schept. 


*	Wat Knack verzweeg

Knack slaagde er deze week ook in om minstens twee interessante dingen te verzwijgen.  

Minister Johan Vande Lanotte verdedigde deze week in zowel Knack als in minstens twee kranten (De Morgen en De Standaard) "quota voor de aanwerving van migranten" (om de discriminatie op de arbeidsmarkt tegen te gaan). Hierrond kwam een breed debat op gang waarin zowat half het land zijn zeg deed, van ministers en bedrijfsleiders over vakbonden tot 'migranten'organisaties'. In de pers (Knack inbegrepen) werd echter niet verwezen naar Abou Jahjah. Nochtans was hij het die via het 'Knack-interview' voor een doorbraak van het idee van de 'quota' zorgde. Waarom gunt men hem dat nu niet ? Enfin, er 'bougeert' dan toch iets en dat is het belangrijkste. 

Wat Knack ook systematisch verzwijgt is dat Abou Jahjah zich links opstelt (zie zijn eigen woorden daarover in e-DIOGENE(S)) en hij de kant kiest van dat ander 'uitschot": de 'dwa zekloot-antiglobalisten', bij wie hij overigens op veel sympathie kan rekenen. En die eerder in Knack ook al een voorkeursbehandeling kregen. Is Knack dan toch een "rechts blad" zoals Elio Di Rupo stelde ?

*	Het 'onbedoelde' resultaat / De 'Fear Factory'

Het is misschien oneerlijk alleen maar op Knack te focussen als medium dat Abou Jahjah zowel bekend maakt als hem onderuit haalt. Ook de VRT-televisie en andere media doen aan dit spelletje mee. 

In Het Laatste Nieuws van 10 september konden we lezen waar deze aanpak - én heel de sfeer tegen de Islam sinds 11/09/2001 - toe aan het leiden is: dat zoals in een "exclusieve enquête" van HLN blijkt, 49,8 % van de Vlamingen vindt dat de Islam gevaarlijker en agressiever is geworden.

Wat in ieder geval vast staat is dat er in dit land heel veel angstige mensen rondlopen. Een nieuwe studie wees dat deze week nog uit.  "8 % des Belges sont anxieux" titelde La Dernière Heure van vrijdag 13. En waar zijn we bang van ? Van andere culturen bv. zoals bleek in een De Morgen-artikel over 'senioren' in Limburg die aangemoedigd worden om andere culturen te leren kennen. Bevreesd voor het lot van onze kinderen ook. Sommige ouders willen nu bij hun kroost chips laten inplanten, zodat ze hun kinderen altijd op kunnen sporen ... Dag vrijheid.

En omdat hier nu toch al zo vaak over fascisme is gesproken, sta me toe even te citeren uit een 'commentaar' op Indymedia, waar ene Tim schreef: "De strategie van het fascisme bestaat eruit om in te spelen op angstgevoelens binnen de samenleving. Angst leeft en deint uit. De terreurdaden van de Bende van Nijvel waren erop gericht een collectieve angst psychose te creëren binnen de maatschappij. Zodoende kunnen de bestaande repressie diensten meer macht naar zich toeëigenen: de politiek zorgt ervoor dat ze nieuwe middelen krijgen. Daarnaast bewerken de politici op zo'n momenten een geheel aan wetten en richtlijnen uit die alleen maar welbepaalde belangen ter harte komen." In de V.S. is dit overduidelijk aan het gebeuren sinds 11/9/01 maar ook in Europa gaat het die kant op.

Tim schreef verder: "De VS kon op die manier gebruik maken van de methodieken van de fundamentalisten. Maar wat is het verschil tussen een fundamentalist en een fascist? Er bestaan religieuze fundamentalisten en economische fundamentalisten. In zekere zin zijn fascisten economische fundamentalisten. En evengoed cowboy Bush en consorten maar wederom in een andere context geplaatst. Zij (fascisten) staan een protectionistische staat voor binnen de door hun opgestelde bloedgrenzen. De productiekost wordt gereduceerd tot een 'appel en een ei'..."

Om het zover te krijgen moet men eerst de nodige 'angst' in de maatschappij brengen. Angst om te verliezen wat je hebt, iets waar de eerste brief waar Knack zijn overzicht mee begon, al  naar verwees. Onbewust dragen alle massamedia bij tot het scheppen van die 'angst om te verliezen'. Enerzijds willen ze om hun adverteerders of politieke opdrachtgevers én de 'consumenten' te behagen vooral continu een 'goed gevoel' overbrengen (zie de doelstelling en van VRT en VTM). Anderzijds leidt dat ertoe dat ze noch nauwelijks toekomen aan ernstige informatie, aan open discussies over het wereldgebeuren. Daardoor ziet de burger de 'bedreigingen' uit de boze buitenwereld steeds vaker als iets 'irrationeels' op zich af komen. Waarna hij zich bang in zijn cocoon terugtrekt; de wacht over voordeur en voetpad overlatend aan sterke mannen: burgerwachten, prive-bewakingsmilities én straks wellicht ook her en der Blok-burgemeesters. 

"Het doeltreffend aanjagen van angst is geen eenvoudige zaak, maar een kunst" schreef de Albanese schrijver Ismail Kadare in zijn verhalenbundel "De feestcommissie". Kadare onthult hoe doorheen heel de geschiedenis de machtigen zonder scrupules gebruik maakten van listen, wreedheden, intriges en terreur om zich zelf te handhaven in een wereld waarin ze zich voortdurend belaagd wanen. Dat was al zo bij de oude Egyptenaren en de oude Grieken. Dat was zo onder Hitler en Stalin. Waarom zou het dan nu niet meer zo zijn onder Bush, Berlusconi, Chirac én maatje Verhofstadt ? Of gelooft er nog iemand in "het einde van de geschiedenis" ?

Jan-Pieter Everaerts