Groepsbezoek aan de Bosch-tentoonstelling
in het Museum Boijmans-Van Beuningen in Rotterdam
op zondag 16 september 2001
Georganiseerd door het Internationaal Centrum
te Brussel
¥ Vertrek te Brussel om 7u30 aan het Internationaal Centrum, M.Lemonierlaan
171, 1000 Brussel
¥ Vertrek te Antwerpen om 8u30 aan Berchem Station
Lieven SOETE geeft tijdens de busreis een inleiding op het leven
en de tijd van Jeroen Bosch.
Namiddagprogramma
Na het bezoek aan de tentoonstelling staat er een rondleiding door
Rotterdam op het programma met een Nederlandse gids. Hij zal ons wegwijs
maken in de sociale en maritieme geschiedenis van Rotterdam.
Terugkeer te Antwerpen voorzien om ongeveer 19 uur. Te Brussel om ongeveer
20 uur.
Prijs: 900 BEF > Inclusief bus + inkom tentoonstelling
(15 gulden)
Storten op rkn. 001?1592519?49 van het Internationaal Centrum te Brussel
met vermelding ÔJ.BoschÕ
Info: Frieda Groffy: 0485/515 560 ¥ e-post: centrinter@wol.be
Jeroen Bosch (1450-1516),
de duivelskunstenaar
Lieven SOETE * Brussel, 10 augustus 2001
Je kent hem wel, die kunstenaar
die de meest onwaarschijnlijke monsters en duivelse taferelen schilderde.
Diezelfde waar Boudewijn De Groot psychedelisch over zingt in ÔLand van
Maas en WaalÕ. Jeroen Bosch dus. Hij blijft tot de verbeelding spreken,
al was dat niet zijn bedoeling. In Spanje denken velen dat hij een volbloed
Spanjaard was en is hij gekend onder de roepnaam El Bosco. De meeste van
zijn werken zijn in immers Spanje. Tot 11 november loopt in Rotterdam ?
Europese cultuurstad 2001 ? een situatietentoonstelling en kan je uitzonderlijk
achttien schilderijen en zeven tekeningen van hem bij elkaar zien. Het
Internationaal Centrum te Brussel organiseert een groepsreis op zondag
16 september.
Er is niet eens precies geweten wanneer Jheronimus
van Aken werd geboren. Wel dat het in Ôs-Hertogenbosch was, rond 1450.
Vanaf 1485 zal hij zich Jheronimus Bosch noemen. Dat hij in ÔDen BoschÕ
begraven werd in 1516 weten we ook zeker.
Het feit dat er zo weinig
over hem geweten is, samen met de intrigerende, voor ons onbegrijpelijke
beeldtaal die hij gebruikt, maakt Jeroen Bosch tot onderwerp of startpunt
van de wildste fantasieën. Dat mag. Maar het is minstens even interessant
wat in de geschiedenis te snuffelen om die rare snuiter Jeroen Bosch te
situeren. Dat tracht de tentoonstelling in het Museum Boijmans?Van Beuningen
te doen. Werk van tijd- en streekgenoten wordt getoond: Dirk Bouts, Gerard
David, Jan Gossaert; werken uit zijn atelier en naaste omgeving: leerlingen,
navolgers en kopiïsten.
In de tijd van Jeroen
Bosch is Ôs-Hertogenbosch de vierde stad ? na Brussel, Antwerpen en Leuven
? van het hertogdom Brabant dat zich uitstrekt van de Rijn in het noorden
tot Nijvel. De stad wordt in goede feodale gewoontes nog regelmatig belegerd,
bestormd, bezet, geplunderd of gebrandschat door het naburige hertogdom
Gelre (Gelderland). In 1463 brandt de stad bijna helemaal af. Goed kijken
was voor de jonge Jheronimus de beste inspiratiebron.
Aflatenhandel
Ôs-Hertogenbosch was een bloeiende handelsstad. Tijdens
het leven van Jeroen Bosch komt een bijzonder winstgevend soort handel
tot een hoogtepunt: die in aflaten namelijk. De stad is ervoor gekend,
vooral door de Lieve Vrouwe Broederschap ? waar de schilder ook lid van
is. Bankiers komen zelfs uit Italië naar het noorden om te speculeren
met aflaten. Dat zijn een soort wissels op de hemel die kunnen verdiend,
verkocht, beleend of verpand worden. Bijvoorbeeld: je stuurt iemand op
bedevaart naar Compostella, je betaalt zijn sandalen en geeft hem het nodige
omkoopgeld voor de vele kloosters waar hij langs moet en die komt terug
met een certificaat van een Òvolle aflaatÓ. Met zoÕn aflaat kom je hoedanook
in de hemel, je kan dus verder doen wat je wil. Je koopt immers de tijd
af die zou moeten doorgebracht worden in het goddelijke strafkamp ÔvagevuurÕ,
het voorportaal van de hel. Dacht je dat ik hier een Boschiaans verhaaltje
zit te vertellen? Het was een dagdagelijkse realiteit in West-Europa in
de tijd en zeker in de stad van Jeroen Bosch.
Het is tégen deze
kwezelachtige maar wurgende aftroggelarij waarmee paters en nonnen het
geld afluizen van boeren en handwerklieden om er door handel en speculatie
grof geld aan te verdienen, dat Martin Luther (1483?1546, dus tijdgenoot
van Jeroen Bosch) in 1517 in opstand komt. Dat de ÔBeeldenstormÕ vanuit
Hondschoote zal losbarsten in 1566. Jeroen Bosch maakt dit niet meer mee.
Hij leeft op het scharniermoment dat revolte in de lucht hangt maar net
nog niet uitbreekt. De spanning is te snijdenÉ
Als je zo de werken van
Jeroen Bosch bekijkt en tracht te ÔlezenÓ, zie je een heel ander verhaal
dan een surrealist-avant-la-lettre. Bosch heeft niets vandoen met fantasie,
onderbewustzijn of surrealisme. Hij is een ÔhyperrealistÕ. Hij tekent en
schildert wat er is. Hij doet dat ook, héél letterlijk, met
wat we nu abstracte dingen noemen: volkswijsheden en dwaasheden, spreuken,
dogmaÕs, bijbelse verzinsels en vertellingenÉ Hierin is hij nog een man
van de Middeleeuwen: dat hij het perspectief, het verschil in dimensie
onvoldoende ziet tussen materiële en geestelijke realiteit. Maar hij
is ook is een man van het humanisme, de Renaissance, de Moderne Tijden.
In de manier waarop hij het heersende wereldbeeld, door een wurgende en
verkrampte godsdienst opgelegd, ontmaskert en dus doorpriktÉ en mee klaarmaakt
om het omver te werpen.
Een aflaat van 30 dagen is te verdienen voor elke persoon
die je kan overtuigen mee te gaan met de groepsreis van het Internationaal
Centrum naar de Boschtentoonstelling in Rotterdam op zondag 16 september.
Site Jeroen Bosch
Naar aanleiding van de situatietententoonstelling over Jheronimus Bosch
in het Museum Boijmans-Van Beuningen werd een speciale website gemaakt:
www.BoschUniverse.com.
Ze bevat een schat aan historisch en educatief materiaal. Alle
(gekende) werken van Jeroen Bosch zijn er op te vinden. De site is heel
interactief. Zo kan je via het spel drieluiken openen en inzoomen op de
vele bizarre details die de schilderijen van Bosch kenmerken. Einddoel
van het spel is wat dacht je in de hemel of de hel te raken.
www.BoschUniverse.com