* "Ik ben geen ... maar ..."

"Ik ben geen racist, maar ..." Hoe vaak krijgen we die aanloop tot een potje racisme niet te horen ?

Waarom niet eens anders beginnen ? Ik ben geen Vlamingenhater, maar ... Na 43 jaar leven in het deel van België dat politici sinds een paar decennia Vlaanderen zijn gaan noemen (ofschoon ook de Kempen, Brabant en Limburg er toe behoren), zie ik nog altijd geen reden waarom de 'Vlamingen' (mezelf inbegrepen) één haar beter zouden zijn dan al de 'vreemde vogels' die hier zijn neergestreken.

Integendeel misschien. Opgegroeid in een conservatief katholiek plattelandsdorpje (waar twee familieleden door een jaloerse buur, een Vlaming !, gruwelijk vermoord werden), vond ik het zalig toen ik op mijn zestiende voor het eerst in Brussel kwam. Al die kleuren, al dat vreemd volk op de Zuidmarkt. De 'Belgische Arabier' Luckas Catherine heeft dat ooit mooi beschreven. Hij woont in Schaarbeek en schreef hoe hij hier elke dag op vakantie is temidden van al de Arabieren, Afrikanen, Aziaten en allerlei soorten Europeanen ook die Schaarbeek bevolken.

Na zowat in half 'Vlaanderen' gewoond te hebben, vertoef ik nu zelf al tien jaar in Schaarbeek. Ik denk er nog altijd net als Catherine over: Arabieren, Afrikanen, Aziaten en allerlei Europeanen: 'burger niet in'. Pas je niet aan. Hou het kleurrijk. Blijf van Brussel een wereldstad maken.

Ondertussen heb ik nochtans al mijn deeltje gehad van de grootstadcriminaliteit. 'Ze' hebben 'hier' al eens ingebroken en mijn auto is al twee keer opengebroken. Maar wie moet ik daar voor haten ? Arme jongeren die nergens aan de bak komen en wiens ogen uitgestoken worden door de luxe die Brussel etaleert ? Of de politici die Schaarbeek diep in de schulden gestoken hebben; figuren van het soort van Nols en Duriau, om van politiecommissaris Demol nog maar te zwijgen.

Over Johan Demol heb ik zopas nog een boekje gevonden, in 1998 geschreven door Ron Hermans en bezige Eric Goeman (dezelfde van Attac): 'Het gevaar Demol' (*) Ooit van gehoord ? Weer zo'n werk dat door de pers werd doodgezwegen.

Mijnheer Demol is wellicht blij met de heisa rond de Islam sinds de aanslagen van 11 september 2001. Zie de artikels erover in de pers. Het jongste in de rij is een reeks die De Standaard begon op zaterdag 23 februari. 


* Is 'De Standaard' achterlijk ?

Onder de 'fijngevoelige' titel "Is de Islam achterlijk ?" (waarmee men het woordgebruik van Fortuyn en Dewinter overneemt) brengt De Standaard sinds zaterdag 22 februari vier discussie- artikels van Steven De Foer over de Islam. De Standaard geeft het woord aan vijf 'deskundigen'. Naast de nogal pretentieuze filosoof Etienne Vermeersch (UG) komt Urbain Vermeulen (docent islamologie van de KULeuven) uitgebreid aan het woord. Beide heren worden van antwoord gediend door de gematigdere Daniel Desmet (eveneens docent islamologie aan de KUL), door Tarik Fraihi (medewerker van de Federatie van Marokkaanse Democratische Organisaties) en door de jonge Marokkaanse Jamila Hamddan Lachkar, journaliste en gemeenteraadslid (CVP) in Mechelen.


* Is de islam al dan niet democratisch ?

Ziedaar de eigenlijke titel van de eerste bijdrage die de loktitel kreeg: 'Eend op islamitische wijze'. 

Het artikel opent met Urbain Vermeulen die zich eerder al liet opmerken met 'straffe' uitspraken. Ook nu is hij weer op dreef. "De islam is onverenigbaar met het begrip democratie" stelt hij. "De islam laat geen ruimte voor mensenrechten. Ik betreur het gebruik van het woord achterlijk. Dat doe je niet als je enige cultuurhistorisch besef hebt. Maar ik zeg wel dat de islam een godsdienst en maatschappelijk systeem is dat nog steeds de waarden van ons ancien régime hanteert." Die laatste zin werd door De Standaard als tussentitel geplaatst. Omdat men het er mee eens is of als provocatie ?

De Standaard bracht eerder nog stukken die op het randje af waren. Zo bijvoorbeeld op vrijdag 22/2 dat van de liberale journalist (vreemd hoeveel DS-journalisten zich tegenwoordig 'outen' als liberalen, door voor de VLD of in Eppinks geval voor Frits Bolkestein te gaan werken). Eppink had het op 22/2 over Pim Fortuyn en het Blok. Zijn oplossing: betrek ze in het bestuur, "trek ze mee in het bad" want "in de politiek werkt een natte broek louterend". Logisch voor iemand die schrijft over de schrik van de Nederlanders voor "het verkleuren van de grootstedelijke gebieden" en die beweert dat "de islam de grootste godsdienst wordt in de Randstad". Waarbij hij zoals anderen de fout maakt de islam als één geheel te zien en de diverse christelijke kerken afzonderlijk te tellen. Demagogisch.

Terug naar het artikel van Steven De Foer. Naast de rabiate Vermeulen klinkt Etienne Vermeersch gematigd, maar ook hij heeft weinig vertrouwen in de islam.

Daniel Desmet daarentegen stelt: "Veel mensen onderschatten hoe snel de modernisering van de Arabische wereld gaat." Hij wijst er op dat binnen de islam een grote interpretatievrijheid bestaat en dat "je met de teksten in de hand kunt bewijzen dat de vrouw in de islam inferieur is, maar even goed dat de islam het lot van de vrouw aanzienlijk verbeterde vergeleken met de bedoeïnenwetten. Er zijn zo veel bronnen dat je aan alles een uitleg kunt geven." Desmet verwacht veel van de moderne Europese islam in wording. 

Tarik Fraihi dient Vermeulen het scherpst van antwoord: "het democratisch gehalte van de islam als godsdienst is een stuk groter dan dat van het christendom. Er is geen kerk, geen hiërarchie, geen dogma's, geen onfeilbare paus. Gelovigen staan rechtstreeks in verbinding met God. Ze kunnen vrij kiezen welke leer of school binnen de islam ze volgen." Fraihi stelt ook dat er in de Arabische wereld "veel meer debat is dan het Westen denkt."

Hij verwijst naar het hoge analfabetisme en de armoede (de oorzaken voor veel fundamentalis me), naar het dictatoriale karakter van veel moslimstaten ook. Wordt wel vergeten: de invloed van de kolonisering van de moslimwereld door het Westen. Gebeurt wel vaker. Men heeft het altijd over de 'kruistochten' van eeuwen geleden maar vergeet de koloniale bezetting die tot na WO II duurde en die nog direct doorwerkt: zie het conflict Palestina-Israël en de oliebelangen van het Westen in de Arabische wereld.

Volgens Fraihi hebben we "om de islam te democratiseren en moderniseren onze eigen intelligentia nodig."

En rolmodellen ... Zoals bv. de 26-jarige Brits-Pakistaanse Shazia Mirza die in De Standaard van zaterdag ook een pagina kreeg. Zij is 'stand-up-comedian' in Londen en laat iedereen, van diepgelovige moslims tot dronken skinheads lachen om de clichés die er wederzijds bestaan. Shazia Mirza gelooft niet in 'politieke correctheid' die de problemen bedekt maar in de kracht van humor waarmee mensen hun frustraties kunnen uitbannen. 


* Is de islam verdraagzaam tegenover andere godsdiensten ?

Onder de titel "we zijn allemaal mensen van het Boek" gaat het tweede islamdebat in DS (25/2) over de verdraagzaamheid van christendom en islam tegenover elkaar. De verdraagzaamheid van de islam blijkt in veel perioden groter geweest te zijn tegenover het christendom dan omgekeerd. Etienne Vermeersch stelt dat het "christendom in se altijd onverdraagzamer geweest is dan de islam. (...) Alle mensen van het Boek, ook christenen en joden, kunnen volgens de koran naar het paradijs gaan." Een probleem is volgens Vermeersch wel de onverdaagzaamheid van de islam tegenover ongelovigen en 'afvalligen'. 

Andere sprekers beklemtonen dat de islam geen anti-westerse godsdienst is, maar dat men heel de context in acht moet nemen. Hier komt ook de periode van het kolonialisme ter sprake plus het feit dat "het Westen om politieke en economische redenen stokken in de wielen gestoken heeft van nationalistische Arabische leiders zoals Nasser, Kadhafi en Saddam Hoessein die nochtans op religie en moderniteit een progressief-westerse kijk hadden. Dat dat gedwarsboomd werd, heeft veel moslims naar het fundamentalisme gedreven." Aldus Tarik Fraihi. Toch denkt vogens hem "slechts een minderheid van de mensen in die landen echt anti-westers". Problemen waar we volgens Fraihi moeten mee opletten, zijn dat van de gekrenkte trots bij veel Arabische mensen (tegenover de superioriteit van met name de V.S.) en van het wederzijds opbod tussen de extremen: door de opkomst van extreem-rechts (genre Vlaams Blok) krijg je ook meer extremisme (fundamentalisme) bij de door extreem-rechts geviseerde bevolkingsgroepen.

Urbain Vermeulen komt zoals altijd weer ongenuanceerd uit de hoek. Hij ontkent dat het fundamentalisme geboren wordt uit armoede of discriminatie. Voor hem is het "een zaak van de rijkere middenklasse" en is "de aanhang van het fundamentalisme sociologisch te vergelijken met de aanhang van het fascisme bij ons tussen de twee wereldoorlogen". Waarmee hij in feite heel de middenklasse diaboliseert ...

Vermeulen vindt ook dat de Arabische landen de welvaart in hun regio maar moeten leren verdelen. Er zijn genoeg oliebaronnen. Waarna hij stelt: "De frustraties zijn een emotionele kwestie. Ze hebben geen eenvoudige rationele verklaring. Maar wij in het westen moeten ons daarvoor geen schuldcomplexen aanpraten." Zo simpel is dat.

Artikel twee eindigt met de redelijk optimisch gestemde visies van Fraihi en Vermeersch over de mogelijkheid dat islam en de westerse wereld tot (zoals de vraag stelt) "een vreedzame en vruchtbare kruisbestuiving komen". Tot een wereld van interactie waar iedereen beter van wordt. Want dat is toch wat de meeste mensen overal ter wereld willen.


* Humor én liefde tegen racisme

Om een verdraagzame wereld te ontwikkelen is er behalve de humor zoals Shazia Mirza die beoefent, nog één kruid dat het racisme feilloos onderuit kan halen: liefde. 

Van al mijn vriendinnen moet ik altijd aan ééntje denken als het gaat over racisme: een jonge Marokkaanse die ik begin jaren negentig 'gekend' heb. 

Een lieve én vurige schoonheid die zelf het initiatief nam. Misschien daarom dat de mannelijke bewoners van sommige warmere streken (niet enkel Arabieren) vrouwen daarom zo in het gareel proberen te dwingen: omdat ze zo temperamentvol en onweerstaanbaar zijn. Doet me denken aan de bespreking die collega filmjournalist Freddy Sartor schreef over 'Malena' van de Siciliaanse regisseur Giuseppe Tornatore. "Wanneer de bloedmooie Malena door het dorp paradeert, zorgt ze voor een kettingreactie, van pure bewondering (bij de mannen) tot blinde jaloezie (bij de andere vrouwen van het dorp)."

Het blijft een eeuwige uitdaging, het samenleven van mannen en vrouwen (zeker in warmbloedige landen - wat weten wij koele Noorderlingen daarvan ?) en ik ga de problemen daarvan hier niet even oplossen met één of andere gouden raad.

Alleen even de vraag stellen dat als je eenmaal een andere cultuur intens hebt liefgehad, je dan toch wel het stomme van racisme zult inzien zeker ?

Dus zou er veel meer tussen de rassen moeten 'gekoppeld' worden. Ga en vermeng u. Dat had in de Bijbel moeten staan.

Als zwart en blank, geel en rood in alle schakeringen door elkaar lopen, is het gedaan met racistje spelen ... Dan blijft er één ras over, de echt wijs geworden Homo Sapiens.

Racisten beseffen dat natuurlijk ook. Niet voor niets had het Zuid-Afrikaanse apartheidssysteem strenge wetten tegen interraciale betrekkingen. Niet voor niets schreeuwt het heroplevend nationalisme in Servië 'stop raciale vermenging' (zie De Morgen 25/2). Niet voor niets propageert het Vlaams Blok 'Eigen volk zwanger' (Gerolf Annemans in het partijblad van juni 1991).

Ons motto daarentegen: heb lief, vermeng en bevrijd u en uw nageslacht van het dwaasheid van het racisme.

Zal deel drie in de reeks van De Standaard er ook zo over berichten ? Deel drie gaat over de positie van de vrouw in de islam. 


* Ron Hermans & Eric Goeman, 'Het gevaar Demol', 1998 uitgegeven door EPO, ISBN 90 6445 065 x