* Oogkleppen ...

Deze week verscheen op deze site een laaiend enthousiast artikel over een optreden van Dyab Abou Jahjah. De 'enthousiaste' toon van het artikel lokte enige kritiek uit waarop 'Christophe' tussenkwam en het maken van 'propaganda' verdedigde: "Lees de verslagen over de Lappersbosbetoging. Of een ander verslag van gelijk welke betoging. Dat is ook propaganda. Daar zijn we zelfs een beetje fier op. Net zoals een journalist van De Morgen propaganda maakt, maken velen van ons hier ook propaganda, maar dan wel voor zaken waar wij achterstaan. Iets op tegen?"

Christophe dacht hier blijkbaar namens heel Indymedia te kunnen spreken. Minstens een deel van het 'collectief' wil echter kritische informatie brengen, geen propaganda.

Mijn eerste reactie ging zo: "Met propaganda wil je het eigen grote gelijk verkondigen (propageren). Degelijke journalistiek én media-activisme zoeken daarentegen naar de waarheid, beseffend dat men die nooit helemaal kan vatten, alleen maar zo goed mogelijk benaderen. Men moet altijd bereid zijn tot twijfel. Natuurlijk werkt elke journalistiek en elk media-activisme vanuit een wereldvisie, maar dan wel op zo'n manier dat die wereldvisie niet tot zware oogkleppen verwordt. Met oogkleppen op: Sa Majesté Eisenstein en Leni Riefenstahl achterna. Zonder oogkleppen en echt links: Günther Wallraf en onze Maurice De Wilde."

In een commentaar daarop schreef Han Soete: "Volgens mij kiest een media-activist kant. Hij kijkt niet toe van aan de kant, maar maakt zelf deel uit van het gebeuren. Een media-activist bedrijft geen journalistiek om de wereld te beschrijven maar om hem te veranderen."

Inderdaad. Je werkt vanuit een wereldvisie, zoals ik al schreef. Maar dat betekent niet je aan propaganda moet doen. Alhoewel dat er toch wel vaak bij zal horen want in de meeste communicatie- uitingen, brengen we naast informatie, kennis en soms ook wijsheid, ook waarde-oordelen en politieke voorkeuren over. Meestal proberen we wel min of meer om de andere van onze 'visie' te overtuigen. Doen we dus aan 'propaganda' ...

Het probleem ontstaat als propaganda het enig toegelatene wordt. Als een kritische uitwisseling van informatie en standpunten onmogelijk gemaakt wordt. Als je zoals dat 'zelfs' op Indymedia gebeurt, beschuldigd wordt 'ziek' te zijn wanneer je met kritische standpunten komt omtrent de 100 % stemmen voor Sadammeke. 

* "Dan liever de gifbeker"

Het materiële 'succes' - niet de suprematie, daarvoor zijn we bv. het milieu te sterk aan het verknoeien - van het Westen laat zich minstens door drie belangrijke factoren verklaren.

Vooreerst is er natuurlijk de historische én de actuele plundering van de rijkdom van de wereld door het Westen (zie bv. de Belgische bedrijvigheid nu nog in Kongo). 'Christophe' met wie ik over dit artikel correspondeerde, citeerde om dit punt duidelijk te maken, Karl Marx: "De ontdekking van de goud- en zilverlanden in Amerika, de uitroeiing en onderdrukking van de inheemse bevolking en haar oopsluiting in de mijnen, de beginnende verovering en plundering van Oost-Indië, de verandering van Afrika tot een gebied voor de handelsjacht op de zwarte bevolking, vormden de dageraad van het tijdperk der kapitalistische productie. Deze idyllische gebeurtenissen zijn de voornaamste elementen van de oorspronkelijke accumulatie. Direct daarop volgden de handelsoorlog tussen de Europese naties, waarbij de hele aardbol het schouwtoneel is." 

Maar met die marxistische uitleg verklaar je niet alles. Het klimaat speelt bv. ook een heel belangrijke rol. Gerard De Boe, een Belgisch Congo-cineast vatte het ooit in de titel van één van zijn documentaires zo samen: "De Koude, onze miskende rijkdom." 

En verder is er "de rol van de kritiek" in de 'open samenlevingen' van Noord-Amerika en Europa. Nu staat ook in het 'Westen' de vrije kritiek tegenwoordig onder druk; een thema dat ik twee jaar terug beschreef in een opiniestuk in De Morgen over de 'vernietiging van de kritische ruimte in het kapitalisme'. Die vernietiging gaat almaar door (waarnaast er via bijvoorbeeld onafhankelijke websites en e-zines ook continu aan herovering van de kritische ruimte gedaan wordt). Zie bv. wat er nu in het hoger onderwijs en met name aan de zich commercialiserende uniefs gebeurt zonder dat men het gevaar - zelfs voor de kapitalistische economie, o ironie - schijnt te beseffen. 

In zijn artikel 'Liever de gifbeker, Over de universiteit en de markt', dat begin 1999 in 'Ons Erfdeel' verscheen, stelde de Nederlandse publicist André Klukhuhn dat de hedendaagse wetenschapsbeoefe ning te zeer dienstbaar gemaakt wordt aan directe belangen. Nu zal een wetenschapsbeoefening die ondergeschikt is aan directe belangen finaal veel minder opleveren voor de samenleving, inbegrepen de economie, dan wanneer wetenschappers onafhankelijk hun werk kunnen doen. 

Klukhuhn stelt dat "al onze productie-, transport-, communicatie- en verdedigingssystemen wetenschappelijk ontwikkeld en opgezet zijn. Onze gezondheidszorg, onze waterwerken, onze verlichting en verwarming, onze primaire levensbehoeften en onze luxe-artikelen hebben we aan de wetenschap te danken. (...) In één duidelijk beeld: het verschil tussen Nederland en een Derde Wereld land zoals Bangladesh, qua rijkdom, gezondheid, welzijn, comfort, veiligheid en prestatievermogen, is de wetenschap".

En hoe komt het dat de Westerse wetenschap zo succesvol werd ? Klukhuhn vindt de verklaring in het feit dat "de grote ontdekking van het Griekse denken, de bakermat van onze wetenschap, die van de kritiek geweest is: waarom is iets zoals het is en waarom niet anders ? Socrates ("de horzel op het luie paard van Athene") heeft met zijn aanhoudende waarom-vraag zoveel mensen geïrriteerd, dat hij tenslotte tot de gifbeker werd veroordeeld. Maar het idee van de kritiek was geboren en heeft zich in onze westerse cultuur een plaats verworven in het hart van de succesvolle wetenschap. (...) Als de toekomst van de universiteit in één bewering moet worden samengevat dan is dat deze: leer studenten en onderzoekers in de eerste plaats kritisch te zijn en er nooit het zwijgen toe te doen. Dan liever de gifbeker."


* 'Het is juist in opstand te komen"

Mao Tse Tung stelde ooit: "Het is juist in opstand te komen". In de marge van de huidige toenadering tussen de 'maoisten' van de PVDA, radikale syndicalisten (genre D'Orazzio) en radikale voorvechters van de moslimgemeenschap (Abou Jahjah), merken we echter opstellingen die Mao grijze haren zouden bezorgd hebben. Zo ging iemand deze week op Indymedia zover te stellen dat er "veel islam zal nodig zijn om ons van het kapitalisme te bevrijden."  Waar slaat dat nu op ? "Hebben wij een godsdienst nodig - Got mit uns! - om het kapitalisme klein te krijgen ?" reageerde 'Herman' op Indymedia. "Zoeken wij in aanbidding voor onze nieuwe god geestesverruimende inspiratie? Of proberen wij nuchter en rationeel het kapitalisme te analyseren?" 
 
Andere vraag: betekent islam niet "geef u over aan aan God", "heb vertrouwen in God" ? Of iets minder genuanceerd: "Onderwerp u aan God". Hoe rijm je dat nu met Mao's leuze: "Het is juist in opstand te komen."


* 'Post-christenen', 'post-islamieten' ...

Moeten we niet ook in de islamwereld de secularisering in een hogere versnelling krijgen, zodat de mensen daar zich niet langer achter 'Allah' kunnen/moeten verschuilen, want dat 'fatalisme', is mee schuldig aan hun moeilijke situatie. Het is niet alleen de westerse inmenging, het kapitalistisch 'imperialisme' dat bestreden moet worden.

Overigens kan een secularisering gepaard gaan met het behoud van de waardevolle elementen uit een geloof. In het Westen spreken we nu toch ook van 'post-christenen': mensen die niet meer het grote sprookje van Jezus de Heiland geloven, maar die wel de positieve aspecten van het christendom (naastenliefde om maar één te noemen), blijven waarderen. Zo zou er ook een 'post-islamitische' cultuur kunnen komen. 


* Ieder zijn eigen atoombom ? 

Voor de strijd tegen het imperialisme heeft de Arabische wereld overigens niet - zoals 'Nadya' op Indymedia schreef - een atoombom nodig. Als dat het doel wordt - 'ieder zijn eigen atoombom' - staan we aan de vooravond van 'ieder zijn eigen graf'. 'Chacun son Hiroshima' !

Of met de woorden van 'Lize' in respons op negatieve commentaren op haar pacifistische opstelling omtrent Irak: "Zeggen jullie nu dat enkel diegenen die het gewapend verzet steunen anti-imperialisten kunnen zijn ? En dat je, als je je in deze barbaarse dreiging tot een aanval op Irak als pacifist opstelt, automatisch een imperialist bent ? Mag ik geen idealist zijn omdat dat dat in de huidige machtsstructuur niet 'realistisch' is ? Is bewapening van de onderdrukten inderdaad wel een 'realistische' strategie om tot een rechtvaardige en vreedzame samenleving te komen ? Ik ben net terug van een bombspotting onder het motto 'kernwapens de wereld uit!'. Ik ga nu niet roepen : "Kernwapens aan de Palestijnen en aan Saddam, nu !" Consequent zijn ! (...) Leve de dialoog. Laat de wapens zwijgen en internet spreken. En de straat ook natuurlijk."

* Een nachtmerrie van staatsterreur contra 'verzetsterreur' ...

Deze week ook schreef Han Soete op Indy over de gigantische Amerikaanse militaire overmacht. Anders dan Han stel ik me daarbij de vraag - het is geen conclusie - of we de strijd tegen het internationale kapitalisme met de V.S. als supermacht, misschien niet beter / niet meer op een 'niet-militaire manier' moeten 'plannen' ? De militaire overmacht is te groot. Dat erkennen, heeft niets met defaitisme te maken, alles met realisme. Zie overigens maar wat de 'zelfmoordenaars' - een 'onderwerp' waar Han en ik dit voorjaar zo erg over in de clinch gingen dat ik Indy een tijd links liet liggen - voor de Palestijnen opleverden: het werd voor Slachter Sharon dé gedroomde 'carte blanche' om zowat alles te vernielen. 

'Christophe', met wie ik over dit artikel correspondeerde, reageerde op bovenstaande zin zo: "Het is absurd te stellen dat het geweld van de Palestijnen Sharon carte blanche geeft"; waarna hij uiteenzette hoe erg de Palestijnen al decennia lijden. Maar dat wist ik ook wel. Ik ben bv. ook nog het boek "Palestina, de laatste kolonie" van Lucas Catherine aan het lezen. Wat ik wou zeggen is dit: kunnen bepaalde vormen van gewelddadig verzet niet bijzonder contraproductief zijn ? Als je een oorlog wil winnen volstaat het niet de wapens op te nemen, maar moet je ook je verstand gebruiken. Saladin bv. - om er eens een verstandige Arabische held bij te betrekken - zou het daar roerend mee eens zijn. 
 
En dat geldt des te meer in onze gemediatiseerde wereld waarin iederen op den duur medelijden begint te krijgen met de Israëlische slachtoffers van de "Palestijnse 'terroristen' met hun bommen rond zich". Met alle begrip voor hun uitzichtloze situatie, maar de Palestijnen hebben - mede door gebrek aan verstandig leiderschap - hun zaak internationaal veel kwaad gedaan met de terreuraanslagen tegen Israëlische burgers (inbegrepen vrouwen en kinderen). En als de methode van de zelfmoordaanslagén - mede door de fenomenale aandacht ervoor in de media; zie het artikel van vorige week van Bart Sturtewagen - internationaal navolging krijgt - bv. bij de Tsjetsjenen - dan staan we aan het begin van de Israëlisering van de hele wereld. Een nachtmerrie van staatsterreur en 'verzetsterreur' ...


* Waar blijven de vredelievende voorbeelden ?

Wat me verder in de discussies op Indymedia teleurstelde is dat er door pacifisten en vredesbeweging zo weinig stevige argumenten naar voor geschoven werden, zo weinig vormen ook van historisch verzet die én vreedzaam én succesvol waren. Die zijn er nochtans. Zie bv. Gandhi's vreedzame weg naar de onafhankelijkheid voor India bv. Zie de rol die Nelson Mandela in Zuid-Afrika speelde, bij de overgang naar een post-aparheidsregime. Niet dat Gandhi en Mandela alle problemen opgelost hebben, verre van, maar heeft één communistische dictatuur dat ooit wel gedaan ? 

In mijn jonge jaren zag ik het communisme als een middel om 'met geweld de wereld de rechtvaardigheid op te leggen'. Maar met geweld (alleen) lukt dat niet. Wie zich vooral op geweld toelegt, creëert een leiderskaste die - zoals die rond Stalin (en Saddam) - veel van een maffiabende weg heeft. Met alle gevolgen vandien. Een les van het stalinisme die we nooit mogen vergeten. Alhoewel daar tegenover bv. ook de les van Allende staat: als je te vredelievend bent, delf je ook het onderspit. Benieuwd overigens hoe het met Chavez in Venezuela zal aflopen. Is ook weer een 'testcase' voor democratisch links waar we nog op terug zullen komen (over de strijd van de commerciële media tegen Chavez met name).

* e-Communicatie

In heel de discussie zoals die de jongste dagen op Indymedia gevoerd wordt over de twee betogingen tegen de oorlog van de V.S. in Irak - één op 10/11, met militante slogans, één op 17/11 met een door velen als 'flauw' omschreven eisenplatform - werden me twee moeilijkheden duidelijk.

1) Communiceren via e-mail (Diogenes + persoonlijke mails) en Internet (artikels op Indy + 'comments') is een gebrekkige vorm van communicatie. Dat bleek tijdens een telefoongesprek met Han Soete waarin ik hem uitleg vroeg inzake het waarom van zijn repliek op mijn artikel van vorige week over '100 % voor Saddam'. In dat telefoongesprek - met direct vraag en antwoord - kwamen verschillende tot dan toe onuitgeschreven aspecten naar boven.

2) Een ander probleem waar we continu last mee hebben is dat van de 'informatie-zondvloed'. Hoe ook in emotioneel hoog oplopende discussies zoals die over Irak, het hoofd koel houden én met alle relevante elementen rekening proberen houden ? Als er iets is, waarin onze hersenen falen, dan is het dit: rekening houden met alle relevante gegevens. Dat maakt ook de discussie zo moeilijk tussen bijvoorbeeld mensen die voor diverse politieke utopieën gekozen hebben. Ik ben nu onder andere bezig met boeken van Dirk Verhofstadt ("Het menselijk liberalisme"), Mark Elchardus (over het Wantrouwen en de Symbolische Maatschappij), Ludo Dierickx (het nationalisme) en het Ya Basta antiglobalisten-boek plus Luc Vankrunkelsvens boek over andersglobalisering (recensies volgen in november/december). Dat alles tesamen, dat is om het Noorden en het Zuiden, het Oosten en het Westen bij te verliezen.

* Radikaal ? Consequent !

Binnen Indymedia wordt vaak gesteld dat Indymedia radikaal moet zijn. Maar wat is radikaal ? Bij sommigen versterkt de wens tot radikaal zijn de idee dat zij propaganda moeten maken voor 'de goede zaak'. Wie echter tot de jaren van verstand gekomen is - en bij de één gaat dat wat trager dan bij de ander - weet dat de twijfel de moeder van alle wijsheid is. 

Concreet betekent dat bv. dat we best zo weinig mogelijk absolute uitspraken doen (zeg nooit nooit). Dat betekent ook dat we in artikels en programma's, de lezer/kijker niet moeten overdonderen maar hem/haar ruimte geven en aanzetten tot zelfstandig nadenken. Zoals de gebroeders Dardenne dat bv. doen. Zij zetten zich af, zoals ze zelf zeggen, tegen de propaganda van zowel de nazi- als de communistische films.

Het enige waarin we radikaal mogen zijn, lijkt mij, is consequentie. Consequent leven volgens je inzichten; consequent de leugens van de massamedia proberen te onthullen; consequent onrechtvaardigheid aanklagen. Enzoverder.